Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι ο τετραετής ρωσοουκρανικός πόλεμος έχει φέρει τεράστιες αλλαγές μέσα στο διεθνές σύστημα και, γενικότερα, στο υποσύστημα της ΝΑ Μεσογείου – Μέσης Ανατολής, που αφορούν την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία.
Νέα ενεργειακή πολιτική της ΕΕ
Η νέα ενεργειακή γεωπολιτική της ΕΕ, και ειδικότερα η απεξάρτηση των κρατών της από την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου (ΦΑ) σε σύντομο χρονικό διάστημα, με ακριβότερο ΦΑ άλλων κρατών σε σχέση με τη νέα αναδιανομή του, έχει ως επίκεντρο την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία, δύο κράτη της ΕΕ τα οποία βρίσκονται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων.
Ενεργειακή αναβάθμιση Ελλάδας
Παρά τις μικρές ποσότητες ΦΑ που η Ελλάδα έχει συμφωνήσει με τις ΗΠΑ (700 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ΦΑ τον χρόνο), η χώρα μας έχει πλέον την ευκαιρία να διακινήσει ετησίως 21 δισ. κυβικά μέτρα ΦΑ, μαζί με τα 6 δισ. ΦΑ που καταναλώνει ετησίως.
Το ετήσιο άθροισμα των 5,5 δισ. ΦΑ της Gas Trade της Αλεξανδρούπολης, του Ανατολικού Κάθετου Άξονα προς Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία, Ουκρανία, + 10 δισ. του Trans Adriatic Pipeline + 5,5 δισ. από την εισαγωγή του ΦΑ της Ρεβυθούσας στο Εθνικό Κεντρικό Σύστημα Διανομής του ΦΑ προς τα κράτη του Δυτικού Κάθετου Άξονα (βορείως Θεσσαλονίκης, Σκόπια, Σερβία, Ουγγαρία) αποτελούν μια μελλοντική δυναμική τεράστια για την Ελλάδα ως διαμετακομιστή του ΦΑ.
Το φυσικό αέριο της Κυπριακής Δημοκρατίας
Αντίστοιχα, η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται πλέον πολύ κοντά στην παραγωγή – εκμετάλλευση ΦΑ των οικοπέδων 6, 10 και 12.
Συνολικές ποσότητες 800 δισ. κυβικών μέτρων ΦΑ μπορούν ενδεχομένως να αντληθούν, με αποτέλεσμα το ΦΑ να αρχίσει να εξάγεται μέσα στην ΕΕ μέσω Αιγύπτου (Νταμιέτα – Ίντκου), με υγροποίηση από το 2027, σύμφωνα με τις πρόσφατες συμφωνίες της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Αίγυπτο.
Η επιτακτική προοπτική του EastMed για Ισραήλ -Κυπριακή Δημοκρατία-Ελλάδα
Η προοπτική συνολικών αποθεμάτων εξαγωγών περίπου 800 δισ. κυβικών μέτρων ΦΑ αποτελεί σημαντική ποσότητα που μπορεί να στηρίξει την οικονομία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μαζί με τα ελληνικά αποθέματα, που συνολικά μπορούν να φθάσουν έως 680 δισ. κυβικά μέτρα ΦΑ από τα οικόπεδα δυτικά της Κρήτης (ExxonMobil) και το οικόπεδο 2 δυτικά της Κέρκυρας, ενδεχομένως να αναβιώσουν την κατασκευή του EastMed.
Ο λόγος είναι ότι το Ισραήλ επιθυμεί την κατασκευή του αγωγού απευθείας προς την ΕΕ μέσω Κυπριακής Δημοκρατίας και Ελλάδας, όπως επιθυμούν και οι ΗΠΑ, παρά το υψηλό κόστος κατασκευής του EastMed, που μπορεί να φθάνει τα 8 δισ. ευρώ.
Εάν ο αγωγός EastMed κατασκευαστεί, μία αθροιστική ποσότητα περίπου 2,5 τρισ. κυβικών μέτρων αποθεμάτων ΦΑ (Ισραήλ, Κυπριακής Δημοκρατίας, Ελλάδας) μπορεί να κατευθύνεται προς την ΕΕ, με χωρητικότητα αγωγού έως 20 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως. Μια τέτοια ποσότητα θα μπορούσε να τροφοδοτεί όλα τα κράτη της ΕΕ για 40 χρόνια, έστω και με το 5% της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης των 313 δισ. κυβικών μέτρων ΦΑ ανά έτος όλων των κρατών της ΕΕ (κατανάλωση 2024).
Ο Λίβανος στη γεωπολιτική του φυσικού αερίου
Η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου το 2022 και η πρόσφατη υπογραφή οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Λιβάνου στρέφουν τον Λίβανο προς τη Δύση, μακριά από την επιρροή της Τουρκίας και της Χεσμπολάχ, μετά την ήττα του Ιράν από τον πόλεμο με το Ισραήλ.
Επομένως, μέσα στην υπάρχουσα ενεργειακή εξίσωση Ισραήλ, Κυπριακής Δημοκρατίας και Ελλάδας, μελλοντικά δύναται να εισαχθεί και ο Λίβανος, δεδομένου ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις, διαθέτει περίπου 500 έως 700 δισ. κυβικά μέτρα ΦΑ, τα οποία μπορούν να προστεθούν αθροιστικά στις υπόψη ποσότητες ΦΑ του μελλοντικού EastMed.
Ο μειωμένος ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία, βλέποντας τη νέα ενεργειακή τάξη πραγμάτων του ΦΑ, ενώ η ίδια είναι προσκολλημένη στη Ρωσία (42%), στο Αζερμπαϊτζάν (22%), στο Ιράν (14%) και σε μικρότερες ποσότητες στην Αλγερία, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ υπό μορφή LNG, αντιλαμβάνεται πλήρως ότι είναι απούσα.
Αυτός είναι και ο λόγος που, το τελευταίο διάστημα, η Τουρκία δηλώνει – απειλεί ότι «δεν μπορεί να μείνει εκτός». Ωστόσο, η παρούσα συνέργεια – συμφωνία των κρατών που συμμετέχουν στον IMEC, καθώς και η ενεργειακή – οικονομική – γεωπολιτική συμφωνία 3 + 1 (Ελλάδα, Κυπριακή Δημοκρατία, Ισραήλ + ΗΠΑ), θέτει αυτομάτως την Τουρκία εκτός όλων των συνεργασιών που αφορούν τη διακίνηση και την παραγωγή του ΦΑ για την ΕΕ.
Η αναβάθμιση της συμφωνίας 3 + 1
Επιβάλλεται η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία να αναβαθμίσουν τη συμφωνία 3 + 1 (Ελλάδα, Κυπριακή Δημοκρατία, Ισραήλ + ΗΠΑ) μέσα από τους πυλώνες του εμπορίου, της στρατιωτικής συνεργασίας και της ενεργειακής ασφάλειας – σταθερότητας, οι οποίοι διαφαίνεται ότι στην πράξη αποτελούν την ανάσχεση της «γαλάζιας πατρίδας» της Τουρκίας.
Η μεγιστοποίηση των συμφερόντων Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας μπορεί να υλοποιηθεί με την κατασκευή του EastMed, η οποία είναι άμεσα επιτακτική και αποτέλεσε το κύριο θέμα συζήτησης της 3ης Σεπτεμβρίου 2023 στη Λευκωσία, στην τριμερή, λίγες ημέρες πριν ξεκινήσει ο πόλεμος με την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ.
