Τα τελευταία χρόνια, σχεδόν 400 άτομα έχουν αντιμετωπίσει το δικαστήριο επειδή επέκριναν ή χλεύασαν τον πρόεδρο. «Τώρα είμαστε υπό τον Πούτλερ—ω, εννοώ τον Πούτιν», δήλωσε ο φοιτητής από την Κριμαία, Γεβγκένι Βιούνικοφ, τον χειμώνα του 2024 κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας στο Chatroulette. Τρεις εβδομάδες αργότερα, εντοπίστηκε και παραδόθηκε στην αστυνομία. Ο φοιτητής αναγκάστηκε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη και να πληρώσει πρόστιμο 50.000 ρούβλια (περίπου 530 ευρώ).
Το Chatroulette είναι ένας ιστότοπος διαδικτυακής συνομιλίας που συνδέει τυχαίους χρήστες με μια επιλογή μεταξύ δύο άλλων χρηστών για συνομιλίες μέσω webcam. Οι επισκέπτες του ιστότοπου ξεκινούν μια διαδικτυακή συνομιλία (ήχου και βίντεο) με έναν άλλο επισκέπτη. Σε οποιοδήποτε σημείο, οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να αποχωρήσει από την τρέχουσα συνομιλία ξεκινώντας μια άλλη τυχαία σύνδεση.
Η ποινική δίωξη για προσβολή του «πατερούλη», επιτυγχάνεται όταν οι αρχές επιβολής του νόμου αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν ένα διοικητικό άρθρο για την «άτακτη συμπεριφορά» (ή «μικροχουλιγκανισμό» αν μεταφραστεί λέξη προς λέξη από τα ρωσικά). Και το αποφασίζουν συχνά – πυκνά. Ο αριθμός των υποθέσεων προσβολής του Πούτιν άρχισε να αυξάνεται το 2022.
Το 2019, εισήχθησαν τροποποιήσεις σε αυτόν τον νόμο, διευρύνοντας την τιμωρία όσων «δεν σέβονται» τις αρχές. Πρόστιμα ή ακόμη και συλλήψεις μπορούν να επιβληθούν όχι μόνο για τη λέξη «Putler», αλλά και για φράσεις όπως «Ο Πούτιν είναι εγκληματίας» ή για την ανάρτηση μιας εικόνας του Προέδρου με μια κορδέλα πένθους.
Από το 2019, τα ρωσικά δικαστήρια και τα δικαστήρια στην προσαρτημένη Κριμαία έχουν εξετάσει τουλάχιστον 391 διοικητικές υποθέσεις προσβολής του Ρώσου Προέδρου. Τουλάχιστον 379 άτομα έχουν κατηγορηθεί. Δέκα από αυτά τιμωρήθηκαν με πρόστιμα. Σχεδόν όλοι κρίθηκαν ένοχοι. Οι δικαστές επέστρεψαν μόνο έξι κατηγορητήρια στην αστυνομία και 28 υποθέσεις απορρίφθηκαν λόγω παραγραφής ή έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων.
Τουλάχιστον 12 άτομα έχουν τεθεί υπό διοικητική κράτηση κατά τη διάρκεια αυτών των ετών για «ασέβεια» προς τον Πούτιν. Πρόστιμα επιβλήθηκαν σε τουλάχιστον 332 άτομα, σύμφωνα με την καταμέτρηση του Verstka. Δύο Ρώσοι τιμωρήθηκαν τρεις φορές. Ένας από αυτούς, ο πρώην βουλευτής του Περμ, Κονσταντίν Οκούνεφ, όχι μόνο έγινε «υπότροπος παραβάτης» αλλά πλήρωσε και το μεγαλύτερο πρόστιμο: μια ανάρτηση που περιέγραφε τον Ρώσο πρόεδρο ως «ανεπαρκές άτομο που έχει χάσει τα λογικά του» του κόστισε 250.000 ρούβλια (περίπου 2650 ευρώ) !
Οι υποθέσεις αυξήθηκαν μετά την ολοκληρωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το 2019, το Verstka καταμέτρησε 40 υποθέσεις, το 2020 — 54, το 2021 — 33. Το 2022, ο αριθμός αυξήθηκε σε τουλάχιστον 84. Το 2023, μειώθηκε ξανά σε 54, αλλά το 2024 αυξήθηκε απότομα σε τουλάχιστον 91. Μόνο μέχρι τον Ιούλιο του 2025, οι δικαστές είχαν ήδη εξετάσει τουλάχιστον 35 υποθέσεις.
Όλες χαρακτηρίστηκαν ως διατάραξη της τάξης, κυρίως βάσει του μέρους 3 του άρθρου 20.1 του Διοικητικού Κώδικα, μιας ειδικής διάταξης που στοχεύει στην «ασέβεια» προς τις αρχές στο διαδίκτυο. Εισήχθη τον Μάρτιο του 2019 από μια ομάδα νομοθετών του φιλοκυβερνητικού πολιτικού κόμματος Ενωμένη Ρωσία.
Οι αρχές επιβολής του νόμου έδειξαν ιδιαίτερο ζήλο ως προς την χρήση αυτής της νομοθετικής ρύθμισης. Μόνο για προσβολή του Πούτιν, οι Ρώσοι πλήρωσαν συλλογικά τουλάχιστον 11,5 εκατομμύρια ρούβλια (σχεδόν 122 χιλιάδες ευρώ) σε πρόστιμα. Αυτά τα πρόστιμα είναι υψηλά: το ελάχιστο είναι 30.000 ρούβλια (που είναι σχεδόν 320 ευρώ και σχεδόν διπλάσιο από τον κατώτατο μισθό διαβίωσης) και το μέγιστο είναι 100.000 ρούβλια (που είναι 1060 ευρώ και είναι συγκρίσιμο με τον επίσημο μέσο μισθό της Ρωσίας). Για λόγους σύγκρισης, το πρόστιμο για ενδοοικογενειακή βία κυμαίνεται από 5.000 έως 30.000 ρούβλια (περίπου 53–320 ευρώ).
Οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί «προσβολή»: Ένα σχόλιο, SMS ή ιδιωτικό βίντεο στο Messenger.
Οι προσβολές προς τον Πούτιν, στα μάτια της αστυνομίας, περιλαμβάνουν όχι μόνο υποτιμητικά σχόλια για την προσωπικότητά του, αλλά και κριτική για τις πράξεις του ή σύγκριση με εγκληματίες πολέμου. Το φθινόπωρο του 2023, ο κάτοικος της Κριμαίας Β.Κ. τιμωρήθηκε με πρόστιμο 60.000 ρούβλια (σχεδόν 640 ευρώ) επειδή δημοσίευσε δύο φωτογραφίες στο VKontakte (ρωσικό κοινωνικό δίκτυο) — μία του Πούτιν και μία του Χίτλερ. Δίπλα στη φωτογραφία του Πούτιν υπήρχε το απόφθεγμα του: «Η Κριμαία ήταν και παραμένει αναπόσπαστο μέρος της Ρωσίας». Δίπλα στη φωτογραφία του Χίτλερ υπήρχαν τα λόγια του: «Το Ντάντσιχ είναι μια γερμανική πόλη».
Η αστυνομία και η FSB μπορούν να εντοπίσουν «ασέβεια» σε αναρτήσεις, σχόλια, αναδημοσιεύσεις βίντεο, μηνύματα σε ομαδικές συνομιλίες, γελοιογραφίες, γκράφιτι ή επιγραφές σε φράχτες και τοίχους.
Τον Ιανουάριο του 2023, ο κάτοικος του Βορόνεζ, Μ.Μ. τιμωρήθηκε με πρόστιμο 30.000 ρούβλια (σχεδόν 320 ευρώ) μέσω ενός stream ( μέσω μιας ροής μετάδοσης ) στο Twitch. Αυτό που είπε είναι ακόμη άγνωστο, αλλά ο δικαστής έκρινε ότι πρόσβαλε «την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τη δημόσια ηθική του Ρώσου προέδρου» !
Δεν έχει σημασία πόσοι άνθρωποι έγιναν μάρτυρες της προσβολής. Το φθινόπωρο του 2024, ο Ντ.Β., κατασκευαστής δολωμάτων ψαρέματος της περιοχής Βόλγκογκραντ, τιμωρήθηκε με πρόστιμο 30.000 ρούβλια (σχεδόν 320 ευρώ) για βίντεο που μοιράστηκε με μόλις 15 ακολούθους του στο κανάλι του στο Telegram. Σύμφωνα με το δικαστήριο, χρησιμοποίησε «ωμή, περιφρονητική, χυδαία γλώσσα» για τον Πούτιν. Τα βίντεό του είχαν μόνο 14-20 προβολές όταν συντάχθηκε το κατηγορητήριο.
Για να συλλάβουν τους παραβάτες, οι αρχές επιβολής του νόμου διεξάγουν επιχειρήσεις επιτήρησης, παρακολουθώντας τα κοινωνικά δίκτυα και τις ροές. Μερικές φορές, απλοί πολίτες υποβάλλουν επίσης καταγγελίες, όπως συμβαίνει με τις υποθέσεις «δυσφήμισης» του στρατού.
Τον χειμώνα του 2025, η Νίνα Γιακόβλεβα, καθαρίστρια στο Σχολείο Νο. 41 στη Σταυρούπολη τιμωρήθηκε με πρόστιμο 50.000 ρούβλια (530 ευρώ) επειδή έστειλε μηνύματα σε έναν συνάδελφό του ενώ ήταν μεθυσμένη! Τα μηνύματα περιλάμβαναν προσβολές «εναντίον της, του σχολείου και του Προέδρου». Η συνάδελφος την κατήγγειλε στην αστυνομία την επόμενη μέρα.
Η Κριμαία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας για υποθέσεις προσβολής του Πούτιν.
Καμία περιοχή δεν έχει περισσότερες τέτοιες υποθέσεις από την προσαρτημένη Κριμαία. Σε διάστημα 6,5 ετών, τουλάχιστον 50 άτομα εκεί τιμωρήθηκαν με πρόστιμο και τουλάχιστον ένα φυλακίστηκε.
Τι σε κάνει να φυλακίζεσαι για «προσβολή» του Πούτιν ; Ενώ τα πρόστιμα είναι η συνήθης ποινή, παρ’ όλα αυτά τουλάχιστον 12 άτομα έχουν φυλακιστεί σε κέντρα κράτησης για «ασέβεια».
Τον Φεβρουάριο του 2024, κοντά στη Μόσχα, η Ε.Φ. καταδικάστηκε σε 10 ημέρες φυλάκισης επειδή έγραψε με σπρέι «ο Πούτιν είναι ηλίθιος» σε έναν τοίχο. Μέρες αργότερα, ένας άλλος ντόπιος, ο Σ.Φ., καταδικάστηκε σε 10 ημέρες φυλάκισης επειδή φώναξε δημόσια άσεμνες προσβολές για τον Πούτιν.
Στη Μόσχα το 2022, δύο γυναίκες, η Μ,Φ και η Α.Ι, φώναξαν προσβολές για τον Πούτιν και έγραψαν με σπρέι συνθήματα. Καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 13 και 14 ημερών. Στην Κριμαία το 2024, ο Ι.Μ. καταδικάστηκε σε τρεις ημέρες φυλάκισης επειδή δημοσίευσε προσβλητικές εικόνες του Πούτιν στο Odnoklassniki (ρωσικό κοινωνικό δίκτυο).
Ελάχιστο πρόστιμο: 500 ρούβλια. Μέγιστο: 250.000
Συλλήψεις λοιπόν γίνονται, αλλά δεν είναι συχνές. Τα υψηλά πρόστιμα είναι πολύ πιο συνηθισμένα καθώς αυτά «αδειάζουν» την τσέπη, η δε στέρηση που προκαλεί στο τιμωρημένο άτομο είναι επαχθέστερη από μια ολιγοήμερη φυλάκιση ή κράτηση. Στο 90% των περιπτώσεων, το πρόστιμο ξεπέρασε τα 30.000 ρούβλια (σχεδόν 320 ευρώ). Μερικές έφτασαν τα 100.000 (περίπου 1060 ευρώ).
Στην περιοχή Σβερντλόφσκ, κοντά στα Ουράλια Όρη, ο Β.Μ. τιμωρήθηκε με πρόστιμο μόλις 500 (λίγο περισσότερο από 5 ευρώ) ρούβλια επειδή ζωγράφισε σε τοίχο την επιγραφή «Πούτιν, δολοφόνος μπάσταρδος». Εν τω μεταξύ, ένας άλλος άνδρας στο Κίμκι (προάστιο της Μόσχας) τιμωρήθηκε με πρόστιμο 100.000 ρούβλια (περίπου 1060 ευρώ) επειδή «ανέβασε» ένα πορτρέτο του Πούτιν με μια πένθιμη κορδέλα στο VKontakte! Το πρόστιμο ρεκόρ — 250.000 ρούβλια (περίπου 2650 ευρώ) — επιβλήθηκε στον ακτιβιστή της αντιπολίτευσης και επιχειρηματία Κ.Ο. Η ανάρτησή του περιέγραφε τον Πούτιν ως αυτόν που έσυρε τη Ρωσία στο «σκοτάδι και την κόλαση» για 23 χρόνια «εγκληματικής και χωρίς νόημα διακυβέρνησης».
Οι διορισμένοι από την αστυνομία γλωσσολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα λόγια του ισοδυναμούσαν με «έναν υποτιμητικό, απαξιωτικό χαρακτηρισμό της προσωπικότητας του Πούτιν, χαρακτηρίζοντάς τον ως ανεπαρκή και παράφρονα».
Ο καταδικασθείς έχασε μεν όλες τις εφέσεις του, αλλά με αρκετή δόση ρομαντισμού, υποστηρίζει ότι εξακολουθεί να είναι σημαντικό να αμφισβητούνται τέτοιες υποθέσεις: «Καταλαβαίνουμε ότι στη χώρα αυτή δεν θα υπάρχουν άλλοι νόμοι για εμάς. Αλλά πιστεύω ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα διαθέσιμα εργαλεία».
Η παραπάνω αφήγηση και περιγραφή του τι υφίστανται οι Ρώσοι υπήκοοι – ιδιαίτερα στην προσαρτημένη Κριμαία- όταν επικρίνουν ή χλευάζουν τον «πατερούλη» τους είναι ενδεικτική μιας καθημερινότητας στο πλαίσιο της οποίας μαζικές εκδηλώσεις αντίδρασης είναι δύσκολο να υπάρξουν. Αν οι παραπάνω περιπτώσεις φαίνονται στα μάτια ενός δυτικού αναγνώστη ως αμελητέοι αριθμοί θα πρέπει να τονισθούν, υπογραμμισθούν τα παρακάτω, που αναφέρονται στο Verstka από όπου και αντλήθηκαν τα προαναφερθέντα στοιχεία :
«Για να υπολογίσουμε τα στοιχεία, χρησιμοποιήσαμε διάφορες αναλύσεις , συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αναπτύχθηκαν από ρωσικές ΜΚΟ που επικεντρώνονται στη νομική βοήθεια, όπως το OVD-Info. Με αυτά τα εργαλεία, κατεβάσαμε δικαστικές αποφάσεις από ρωσικούς ιστότοπους για υποθέσεις διατάραξης της τάξης (Άρθρο 20.1 του Διοικητικού Κώδικα) για την περίοδο από τον Ιανουάριο του 2020 έως τον Ιούλιο του 2025. Από αυτό το σύνολο δεδομένων, επιλέξαμε μόνο τις υποθέσεις που σχετίζονται με προσβολές («ασέβεια») προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι υψηλότερος, καθώς τα ρωσικά δικαστήρια δεν δημοσιεύουν πάντα τις αποφάσεις τους.
Στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, δεν εξετάσαμε υποθέσεις βάσει των άρθρων περί υποκίνησης μίσους ή εχθρότητας, οι οποίες θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνουν περιπτώσεις «ασέβειας» προς τον Πρόεδρο. Εστιάσαμε συγκεκριμένα στο Άρθρο 20.1 του Διοικητικού Κώδικα, καθώς είναι η κύρια διάταξη που χρησιμοποιείται για τη σύνταξη κατηγορητηρίων για προσβολές και «ασέβεια» προς τον πρόεδρο, τους αξιωματούχους και την αστυνομία.»
Είναι προφανές πως οι «ασεβείς» Ρώσοι που διαφοροποιούνται από τις επιλογές του συστήματος είναι ευάριθμοι ανεξάρτητα αν τολμούν να εκφραστούν ή αυτοπεριορίζονται ως προς την δημόσια καθημερινή έκφραση επιλέγοντας άλλους τρόπους διαφυγής. Σε μια αχανή χώρα όπου ποτέ δεν λειτούργησε ένα σύστημα ελεύθερης δημόσιας έκφρασης γνώμης όπως το γνωρίζουμε στην Ευρώπη – με όσα ελαττώματα κουβαλάει η δυτική κοινοβουλευτική δημοκρατία- η ιστορία με τον κλαπέντα παπαγάλο θα είναι πάντα επίκαιρη :
Ένας άνδρας εμφανίζεται έντρομος στα κεντρικά της FSB, της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, διαδόχου της πρώην KGB. Κατάχλομος, λουσμένος στον ιδρώτα, πηγαίνει στον αξιωματικό υπηρεσίας και του λέει:
«Ήρθα να αναφέρω ότι μου κλέψανε τον παπαγάλο.»
«Γι’ αυτό θα πρέπει να απευθυνθείς στην αστυνομία, αγαπητέ, και να δηλώσεις εκεί την κλοπή του παπαγάλου» του απαντά ο αξιωματικός υπηρεσίας της FSB.
«Ναι, ναι, θα πάω στην αστυνομία να δηλώσω την κλοπή του παπαγάλου. Πάντως να ξέρετε ότι διαφωνώ εντελώς μαζί του πολιτικά.»
Καθώς στην αχανή αυτή χώρα ισχύει πως
«Σε στάση προσοχής
είναι δύσκολη η ανταλλαγή απόψεων»
κατά πως διηγούνται τα αποφθέγματα και οι αφορισμοί της δύναμης της Άνοιξης…
Μιχάλης Κονιόρδος, εκπαιδευτικός https://www.core-econ.org/
