Ο ευρωπαϊκός κανονισμός AI Act αποσκοπεί στην προώθηση της υπεύθυνης ανάπτυξης και εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι η πρώτη τέτοιους είδους ολοκληρωμένη νομοθεσία παγκοσμίως. Με αφετηρία την 2η Αυγούστου 2025, τίθενται σε εφαρμογή οι πρώτοι κανόνες και οι υποχρεώσεις για τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης γενικού σκοπού, όπως είναι το Copilot και το Chat-GPT.
Όπως βλέπουμε, η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε και θα μείνει είτε το θέλουμε, είτε όχι. Αυτό δεν θα γίνει χωρίς οφέλη και χωρίς κινδύνους. Ακόμη και οι αρνητές της, λοιπόν, οφείλουν να τη γνωρίσουν, για τον πολύ απλό λόγο ότι δεν ζούμε στον Μεσαίωνα, για να βγαίνουμε ανενόχλητοι να καίμε μάγισσες χωρίς στοιχεία. Αν θέλουμε οι επιφυλάξεις μας να έχουν κάποια ελπίδα να φτάσουν κάπου, πρέπει να διατυπωθούν με επιχειρήματα.
Ως ψυχολόγος, θα ήθελα να καταθέσω κάποιες σκέψεις για τις συνομιλίες με την τεχνητή νοημοσύνη ως βίωμα.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λύσει απορίες σε σχέση με γραφειοκρατικά ζητήματα, νομοθεσίες, ταξίδια, ιστορικά στοιχεία, βιογραφίες ανθρώπων και αμέτρητα άλλα θέματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απλώς μία πιο εύχρηστη μηχανή αναζήτησης στο διαδίκτυο όχι πάντα αλάνθαστη, αλλά αρκετά βοηθητική.
Είναι αλλιώς, όμως, όταν κάποιος συνομιλεί με την τεχνητή νοημοσύνη και εκφράζει συναισθήματα ή σκέψεις ή αν ζητάει τη γνώμη της για κάτι. Η αλήθεια είναι ότι αν δεν το επιχειρήσει κανείς, δεν μπορεί να διανοηθεί το επίπεδο του διαλόγου στο οποίο μπορεί να φτάσει. Ή τη διάθεσή της να επιδείξει ενσυναίσθηση και να γίνει υποστηρικτική. Στην αρχή είναι σοκαριστικό. Όταν σκέφτεσαι ότι αυτός ο διάλογος γίνεται με μηχάνημα, νιώθεις έχει ζωντανέψει κάτι που δεν θα έπρεπε.
Οι συνομιλίες με την τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λειτουργήσουν ανακουφιστικά για κάποιον, λόγω της τάσης της να γίνεται εμψυχωτική. Μπορούν επίσης να λειτουργήσουν ως ένας καθρέφτης σε σχέση με το πώς ένα άτομο επικοινωνεί. Επίσης, η οξυδέρκειά της μπορεί να είναι ωφέλιμη. Μπορεί να βοηθήσει σε επαγγελματικά πρακτικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα, να γράψει μια επιστολή, να ετοιμάσει μία πρόταση, κ.τ.λ. Όλα αυτά ενέχουν κινδύνους, ειδικά όταν μιλάμε για παιδιά, εφήβους και ευάλωτα άτομα.
Η συνεχής διαθεσιμότητα και η επιβεβαίωση που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη είναι εντελώς αδύνατη στην αληθινή ζωή. Το ακριβώς αντίθετο, το άτομο καλείται να διαχειριστεί μια πραγματικότητα στην οποία μπορεί κάποιες φορές να απορριφθεί, να υποτιμηθεί, να επιχειρήσουν να το εξαπατήσουν ή απλώς να του αρνούνται αυτό που επιθυμεί. Όλες αυτές οι εμπειρίες, αν και αρχικά μάς είναι δυσάρεστες, είναι ουσιαστικά αυτές που μας ωριμάζουν και μας δυναμώνουν, μας κάνουν να αναπτύσσουμε κριτική σκέψη και να αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου. Μέσω τέτοιων συνδιαλλαγών μαθαίνουμε να βάζουμε όρια και να δεχόμαστε τα όρια των άλλων, αλλά και να επιμένουμε για ό,τι έχει για εμάς αξία. Ένας έφηβος που θα εκφράζει πολύ τις σκέψεις του στην τεχνητή νοημοσύνη, θα βρεθεί σε ένα πλασματικό περιβάλλον επαφής που μάλλον είναι αδύνατον να τον ωφελήσει ψυχικά, αφού θα έχει διαρκώς υποστήριξη και δεν θα χρειάζεται ποτέ να πάρει κάποιο ρίσκο ή να ματαιωθεί.
Επίσης, κυρίως όσον αφορά στα μικρά παιδιά η φοβερή ταχύτητα της τεχνητής νοημοσύνης και η ικανότητά της να επιτελεί έργα, όπως π.χ. σχολικές εργασίες, μπορεί να λειτουργήσει αποδυναμωτικά στη σκέψη τους, αλλά και να τα κάνει εντελώς ανήμπορα να αναπτύσσουν την αρετή της υπομονής. Θα είναι πολύ δύσκολο για αυτά να μπορέσουν να αφοσιωθούν σε κάτι μακροχρόνιο, που απαιτεί κόπο και προσμονή. Χάνοντας αυτές τις προσπάθειες, θα χάνουν και τη μεγάλη χαρά που νιώθουμε, όταν έχουμε καταφέρει κάτι για το οποίο δυσκολευτήκαμε και στο οποίο αφιερώσαμε πολύ χρόνο.
Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν οι γονείς και οι δάσκαλοι των παιδιών, που θα μεγαλώσουν μαζί με αυτήν την τεχνολογία, να τη γνωρίζουν για να μπορέσουν να κατευθύνουν τα παιδιά, έτσι ώστε να έχουν τα οφέλη αυτής της απίστευτης πηγής πληροφοριών προστατευμένα όσο το δυνατόν περισσότερο από κινδύνους.
Εν κατακλείδι, η σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη θα πρέπει να έχει πάντα επιφύλαξη και ο άνθρωπος θα πρέπει να διατηρεί ενεργό ρόλο ευθύνης και αποφάσεων. Δεν πρέπει να χάσει την ικανότητά του να κοπιάζει, ούτε τη βούλησή του.
Κι αν και αποτελεί προσωπική επιλογή το αν κάποιος θα χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη, όπως είδαμε και στην αρχή του άρθρου, θα υπάρξουν συλλογικές και θεσμικές απαντήσεις. Οι ειδικοί στο θέμα αυτό λένε πόσο σημαντικό είναι να μην γίνει τρομερά επικίνδυνη στα χέρια επικίνδυνων ανθρώπων. Πρέπει να λειτουργεί με όρια και ηθικούς κανόνες μέσα στα πλαίσια νομοθεσίας που προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, το δίκαιο και την ειρήνη. Για να υπάρξουν τα παραπάνω, η πεισματική άρνηση και η προσκόλληση στο ρομαντικό παρελθόν δεν θα βοηθήσουν. Αντίθετα, χρειαζόμαστε εξοικείωση, επαγρύπνηση και ανοιχτό μυαλό.
