Το 2025 ολοκληρώνεται και μας βρίσκει για μια ακόμη φορά στην πρώτη γραμμή για την προστασία της φύσης, του περιβάλλοντος, της θάλασσας, δίπλα στην κοινωνία που αγωνίζεται. Πάμε λοιπόν να δούμε τα θετικά και τα αρνητικά αυτής της χρονιάς, πού ήμασταν εμείς, και πού θα είμαστε και το 2026:
Με ποια νέα γεμίσαμε αισιοδοξία
Σε δημόσια διαβούλευση βγήκαν οι περιβαλλοντικές μελέτες για δυο νέες Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές σε Ιόνιο και Αιγαίο, οι οποίες θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να πετύχει τον στόχο 30Χ30 – τη δέσμευση δηλαδή να προστατεύσει τουλάχιστον το 30% της θάλασσας ως το 2030, περιλαμβάνοντας ένα 10% αυστηρής προστασίας.
Σε μια ιστορική στιγμή για την προστασία των ωκεανών, η Παγκόσμια Συνθήκη για τους Ωκεανούς έφτασε πρόσφατα τις 60 επικυρώσεις, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την πρακτική εφαρμογή της. Με μόνο το 0,9% της ανοιχτής θάλασσας παγκοσμίως να υπάγεται σε πλήρες ή υψηλό καθεστώς προστασίας, η Συνθήκη είναι ζωτικής σημασίας.
Η 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς (UNOC3), που διεξήχθη στη Νίκαια της Γαλλίας από τις 9 έως τις 13 Ιουνίου, συγκέντρωσε περισσότερους από 60 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων και δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες. Εκεί, η Ελλάδα δεσμεύτηκε να στηρίξει της πρωτοβουλία των αλιέων της Αμοργού, το “Αμοργόραμα”, την προστασία 30% των θαλασσών της χώρας έως το 2030 και να προωθήσει τη βιώσιμη αλιεία και τη γαλάζια οικονομία.
Στο Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN), ψηφίστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία η αναγνώριση των ορυκτών καυσίμων ως βασική αιτία της κρίσης της βιοποικιλότητας και του κλίματος. Η δήλωση αυτή έχει σημασία καθώς αντιμάχεται σε ρητορικές πράσινου ξεπλύματος των ορυκτών καυσίμων και ενθαρρύνει τα κράτη να διερευνήσουν μια σειρά εργαλείων, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Ορυκτών Καυσίμων, με στόχο τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, του πετρελαίου και του αερίου, τη διακοπή της νέας εξόρυξής τους και τη διασφάλιση μιας δίκαιης μετάβασης για τους εργάτες και τις κοινότητες.
Τι δεν έπρεπε να συμβεί το 2025
Ως “ιστορική στιγμή” και βήμα προς την “ενεργειακή ασφάλεια” χαρακτήρισε η κυβέρνηση τις νέες συμφωνίες που υπογράφηκαν με τον εταιρικό κολοσσό ExxonMobil για έρευνα και εξόρυξη αερίου ανοιχτά της Κέρκυρας. Η αμερικανική εταιρεία λαμβάνει την άδεια να ξεκινήσει, σε ορίζοντα 18 μηνών, ερευνητικές γεωτρήσεις, τις πρώτες στη χώρα εδώ και 4 δεκαετίες. Η νέα συμφωνία με την ExxonMobil και οι δηλώσεις για έναρξη ερευνητικών γεωτρήσεων εντός 18 μηνών είναι ασύμβατες με τις περιβαλλοντικές ρητορικές τις χώρες, ενώ έγιναν μόλις λίγες εβδομάδες μετά την υπογραφή της Διεθνούς Συνθήκης για τον Ωκεανό και λίγες μέρες πριν την COP 30.
Η εταιρεία εξόρυξης μετάλλων The Metals Company (TMC) ανακοίνωσε ότι θα καταθέσει αίτηση για άδεια εξόρυξης βαθέων υδάτων με βάση εθνικούς κανονισμούς των ΗΠΑ σχετικά με την εξόρυξη από τη δεκαετία του 1980. Η εταιρεία γνώριζε ότι δεν θα έπαιρνε το πράσινο φως από την ISA, γι’ αυτό και προσπαθεί με κάθε τρόπο να μειώσει την απώλεια κέρδους της. Παρά την Τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς (UNOC3) στη Γαλλία με σκοπό την ολοκλήρωση των απαραίτητων βημάτων για την ανακήρυξη του 30% των ωκεανών σε προστατευόμενες περιοχές, η The Metals Company συνεχίζει να παρακάμπτει τις διεθνείς συμφωνίες, να αγνοεί την επιστήμη και να αναζητά διέξοδο ώστε να προχωρήσει σε εξορύξεις μετάλλων από τα βάθη των ωκεανών.
Πού ήμασταν εμείς:
Το παρατηρητήριο «weseayou» είναι η πρώτη ψηφιακή πλατφόρμα παρακολούθησης της υλοποίησης των εθνικών υποχρεώσεων και δεσμεύσεων για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην Ελλάδα, που είναι ανοιχτή στο ευρύ κοινό. Αποτελεί επιπλέον ένα περήφανο παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ περιβαλλοντικών οργανώσεων της χώρας με στόχο την προστασία της θάλασσας. Το παρατηρητήριο δημιουργήθηκε από το WWF Ελλάς, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace και το Vouliwatch, με την υποστήριξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων ΑΡΧΕΛΩΝ, Ελληνική Εταιρία Προστασία της Φύσης, Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Ίδρυμα Thalassa/ΑΕΝΑΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ, Blue Marine Foundation, Cyclades Preservation Fund (CPF), iSea και MEDASSET.
Με το πλοίο Arctic Sunrise, πραγματοποιήσαμε περιοδεία στη χώρα, και συγκεκριμένα σε Ηράκλειο, Αλεξανδρούπολη και Βόλο, όπου είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε κόσμο, να ενημερώσουμε για τις επιπτώσεις της εξόρυξης και χρήσης ορυκτού αερίου και τις λύσεις για την προστασία του κλίματός μας, να μιλήσουμε για την ιστορία της Greenpeace, τους αγώνες που μας έφεραν ως εδώ και σημαντικότερο, τους αγώνες που μας περιμένουν για έναν δίκαιο και πράσινο κόσμο. Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της επίσκεψης του πλοίου, πραγματοποιήσαμε ειρηνική, δυναμική διαμαρτυρία στην πλωτή μονάδα υγροποίησης ορυκτού αερίου FSRU Alexandroupolis, στέλνοντας ηχηρό μήνυμα ενάντια στις αχρείαστες και σπάταλες επενδύσεις της χώρας στο ορυκτό αέριο.
Εν όψει της πιθανής προώθησης του σχεδίου εγκατάστασης πλωτής μονάδας αποθήκευσης και επαναεριοποίησης αερίου (LNG) στον Παγασητικό Κόλπο, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace ένωσε τη φωνή του με πλειάδα φορέων της Μαγνησίας, αντιδρώντας στην προοπτική να καταστεί ο Παγασητικός Κόλπος “ζώνη περιβαλλοντικής και κοινωνικής θυσίας” για τους εμπορικούς σκοπούς συγκεκριμένων εταιρειών.
Συλλέξαμε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το 30χ30, τις ΘΠΠ, τη θαλάσσια προστασία και τις βάλαμε σε ένα 3λεπτο βίντεο.
Από τον Δεκέμβριο του 2023, οπότε κατατέθηκε στο ΣτΕ η προσφυγή κατά της χωροθέτησης του πλωτού συστήματος LNG στη θαλάσσια περιοχή Natura 2000 της Αλεξανδρούπολης, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, MEDASSET, Greenpeace Greece και WWF Ελλάς υποστηρίζουν την ανάγκη ακύρωσης του βαρύτατων επιπτώσεων έργου, το οποίο έχει εγκατασταθεί εντός θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής, παρά το γεγονός ότι παρόμοιες δραστηριότητες απαγορεύονται εντός περιοχών Natura 2000. Επίσης, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν τον δικαστικό έλεγχο των επιπτώσεων της δραστηριότητας στον μοναδικό, και ιδιαίτερα ευάλωτο, μεσογειακό πληθυσμό της φώκαινας που συναντάται στην περιοχή, της οποίας ο βιότοπος συρρικνώνεται, ενώ γενικότερα επισημαίνουν την ελλιπέστατη εκτίμηση των δεδομένων επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα (συμπεριλαμβανομένων των ιχθυοπληθυσμών της περιοχής). Στην προσφυγή και στους πρόσθετους λόγους που κατέθεσαν στο ανώτατο δικαστήριο, οι οργανώσεις εστιάζουν στο κρίσιμης σημασίας ζήτημα της αποσιώπησης των εκπομπών μεθανίου, το οποίο είναι το ισχυρότερο αέριο του θερμοκηπίου.
Η Νορβηγία και οι Νήσοι Κουκ είπαν όχι στην εξόρυξη βαθέων υδάτων. Αυτές οι νίκες έγιναν δυνατές επειδή πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι , 800+ επιστήμονες, ακτιβιστές για τη θάλασσα και οι αυτόχθονες κοινότητες στις Νήσους Κουκ ενώθηκαν για την προστασία του βυθού. Η Greenpeace στη Νέα Ζηλανδία ενώθηκε με ακτιβιστές από τις Νήσους Κουκ για να στείλει στη βιομηχανία ένα ηχηρό μήνυμα κατά των εξορύξεων στον βυθό. Μετά τη δράση, η κυβέρνηση των Νήσων Κουκ ανέβαλε την απόφαση για το αν θα επιτραπεί η εξόρυξη στον πυθμένα της θάλασσας έως τουλάχιστον το 2032. Παράλληλα, το Νορβηγικό Κοινοβούλιο αποφάσισε ότι δεν θα γίνει εξόρυξη βαθέων υδάτων στη Νορβηγία για τουλάχιστον άλλα τέσσερα χρόνια, ως αποτέλεσμα της συντονισμένης δράσης ακτιβιστών της Greenpeace σε όλη την Ευρώπη.
Και επειδή εμείς δεν ευχόμαστε αλλά στοχεύουμε, σχεδιάζουμε και παλεύουμε, να τι θέλουμε να δούμε το 2026:
- Να εκδοθούν τα προεδρικά διατάγματα για τις ΘΠΠ Ιονίου και Αιγαίου και να εκδοθεί νόμος ώστε οι περιοχές να ενταχθούν σε πραγματικό καθεστώς προστασίας και να μην μείνουν στα χαρτιά.
- Να πραγματοποιηθεί ουσιαστικός σχεδιασμός για τη φύλαξη και επίβλεψη των πάρκων αυτών, που θα εντάσσει την τοπική κοινωνία και τις ανάγκες της και θα μεριμνήσει ώστε το προστατευτέο αντικείμενο να προστατευτεί πραγματικά.
- Η προστασία της θάλασσας να μην μείνει στην ποσοτική εκπλήρωση του στόχου 30Χ30 και η θεσμοθέτηση των δύο ΘΠΠ να είναι η έναρξη και όχι το τέλος μιας ουσιαστικής προστασίας. Θέλουμε ουσιαστικά νομοθετικά μέτρα που θα προστατεύουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα, επέκταση αλλά και ουσιαστική ενίσχυση του δικτύου Natura και μέριμνα για περιοχές αυστηρής προστασίας σε ποσοστό τουλάχιστον 10%.
- Τέλος στην παραχώρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων – αλλά και οποιωνδήποτε οικοσυστημάτων στη χώρα – στα συμφέροντα των εξορυκτικών εταιρειών όπως η ExxonMobil και η Chevron. Αυστηρή δέσμευση για προστασία της θάλασσας και ειδικά των ευαίσθητων οικοσυστημάτων όπως η Ελληνική Τάφρος από τα συμφέροντα των πολυεθνικών. Ακύρωση των σχεδίων που θέλουν το ξεπούλημα του θαλάσσιου πλούτου και απομάκρυνση από τις αναχρονιστικές ρητορικές που στοχεύουν στη συνέχιση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Ταυτόχρονα, να μπει τέλος σε οποιοδήποτε σχέδιο επένδυσης στο αχρείαστο αέριο, όπως μονάδες LNG, αγωγούς κ.ά.
- Ολοκλήρωση των 21 δεσμεύσεων της ελληνικής κυβέρνησης για ουσιαστική προστασία της θάλασσας, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της αλιείας με μηχανότρατα εντός των ΘΠΠ, καθιέρωση εθνικού συστήματος φύλαξης των ΘΠΠ, σύστημα παρακολούθησης διερχόμενων πλοίων κ.α.
- Ενίσχυση και εμβάθυνση των συμμαχιών με τις οργανώσεις, τους πολίτες και την κοινωνία των πολιτών γιατί τα συμφέροντά μας είναι κοινά.
Τέλος, αυτή τη χρονιά αποχαιρετήσαμε ένα εμβληματικό πρόσωπο για την προστασία της φύσης και της άγριας ζωής, την Dr. Jane Goodall, η οποία πάλεψε για την προστασία της βιοποικιλότητας αλλά και το πάντρεμα μεταξύ προστασίας των τοπικών κοινοτήτων και της άγριας ζωής. Παράλληλα, συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από τον θάνατο της Rachel Carlson, της επιστήμονα που με το προφητικό βιβλίο της “Σιωπηλή Άνοιξη” προειδοποίησε τον κόσμο για τις οικολογικές επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων και των αεροψεκασμών που χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα.
Το 2026 θα μας βρει στους δρόμους και τις θάλασσες, να συνεχίζουμε τον δίκαιο αγώνα για έναν πράσινο και δίκαιο κόσμο για ανθρώπους, ζώα, φύση.
**Κείμενο: Ηρώ Τσαρμποπούλου-Φωκιανού, υπεύθυνη εκστρατείας για τους ωκεανούς, ελληνικό γραφείο Greenpeace
