Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) (Diabetes Mellitus) είναι μεταβολική πάθηση σχετιζόμενη με πλήθος επιπλοκών και εάν δεν ελεγχθεί έγκαιρα με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, προκύπτουν υψηλές υγειονομικές δαπάνες. Η πιο συχνή μορφή είναι ο Σωματικός Δείκτης 2 (ΣΔ2) ενηλίκων, με παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη σε σύζευξη με την ανεπαρκή παραγωγή και ελαττωματική έκκριση από τα β-κύτταρα του παγκρέατος.
Ο πλέον επιβαρυντικός παράγοντας εμφάνισης ΣΔ2 είναι η παχυσαρκία (Οbesity), ο δε όρος «Diabesity» αποτυπώνει τη σύνδεση ΣΔ και παχυσαρκίας. Σύμφωνα με πορίσματα μελετών, το 90% των εκτιμωμένων παγκόσμιων δαπανών διαχείρισης ΣΔ αποδίδεται στον ΣΔ2 και τις επιπλοκές του. Για τη συνολική αποτίμηση του κόστους συνεκτιμάται και το έμμεσο (αξία διαφυγόντος εισοδήματος, μειωμένης απόδοσης λόγω πρόωρης συνταξιοδότησης, νοσηρότητας, αναπηρίας, θανάτου), ενώ μελέτες τεκμηρίωσαν ότι η θεραπεία του ΣΔ2 εξαρτάται και από το διαθέσιμο εισόδημα.
Παράλληλα, η παχυσαρκία, ως παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας με αυξημένο επιπολασμό, συννοσηρότητες και αυξημένες νοσηλείες, παράγει υψηλό κοινωνικό κόστος (απώλεια εργασιακής απασχόλησης και παραγωγικότητας, υποβάθμιση ποιότητας ζωής) και δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ΣΔ2 ασθενών είτε έχουν παχυσαρκία είτε είναι υπέρβαροι, αναδεικνύεται η ανάγκη αλλαγών στα ισχύοντα συστήματα διαχείρισης παχυσαρκίας, με τις νεότερες θεραπείες συνδυαστικής αντιμετώπισης ΣΔ2 και παχυσαρκίας (incretin mimetics) να επιτυγχάνουν σημαντική μείωση βάρους.
Σχετικά με την κατανόηση της θεραπευτικής δράσης των νεότερων θεραπειών, είναι επιτακτική η επιγραμματική αναφορά στις ινκρετίνες [GLP-1 (Glugagen like peptide) και GIP (Glucose-dependent insulinotropic polypeptide), οι οποίες είναι ορμόνες που παράγονται στο λεπτό έντερο μετά την κατανάλωση τροφής και διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης (σε ΣΔ ασθενείς, η δράση τους καταγράφεται ελαττωμένη). Το GLP-1 καταστέλλει την όρεξη και επαγωγικώς, την πρόσληψη τροφής. Όμως, το πρόβλημα που έπρεπε να υπερκερασθεί ήταν η ταχεία αποδόμησή του από το ένζυμο διπεπτιδυλο-πεπτιδάση 4 (DPP4). Έτσι, η έρευνα επικεντρώθηκε στην παραγωγή ουσιών με δομή και δράση ανάλογη του GLP-1 αλλά ανθεκτικών στην αποδόμηση από το ένζυμο DPP4, είτε σε ανακάλυψη αναστολέων του ενζύμου DPP4, αυξάνοντας τα επίπεδα του GLP-1 στο πλάσμα και κατά συνέπεια βελτιώνοντας τη γλυκαιμική ρύθμιση. Σήμερα, αρκετά φάρμακα που ανήκουν και στις δύο προαναφερθείσες κατηγορίες χρησιμοποιούνται στη θεραπευτική φαρέτρα των ΣΔ2 υπέρβαρων ασθενών.
Επιπροσθέτως, καταγράφεται συσχέτιση μεταξύ του επιπολασμού ΣΔ και των κοινωνικο-οικονομικών χαρακτηριστικών πληθυσμιακών ομάδων. Άτομα χαμηλοτέρου επιπέδου εκπαίδευσης διατρέφονται με υποβαθμισμένη ποιότητα διαιτολογίου και είναι πιθανότερο να είναι παχύσαρκα (παράγοντας αυξημένης συχνότητας εμφάνισης ΣΔ2) με τη χαμηλότερης θρεπτικής αξίας διατροφή να οφείλεται κυρίως σε καταγεγραμμένο χαμηλό εισόδημα (εισοδηματική ένδεια), ενώ οι διαβιούντες ΣΔ2 ασθενείς σε κοινωνικοοικονομικά μειονεκτούσες περιοχές αντιμετωπίζουν δυσχέρειες πρόσβασης στο κόστος ινκρετινικής θεραπείας που συνιστά αιτία μη τήρησης της θεραπείας (έναρξη-λήψη-συνέχιση συνιστώμενης δόσης φαρμακευτικής αγωγής και της συχνότητας λήψης της). Συνεπώς, η διαθεσιμότητα οικονομικά προσιτών φαρμάκων κρίνεται, από απόψεως κοινωνικής προοπτικής, ως ιδιαιτέρως σημαντική, συσχετιζόμενη με την αδήριτη ανάγκη εφαρμογής μηχανισμών άρσης των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.
Στην προσφάτως δημοσιευθείσα μελέτη του συντάκτη σε συνεργασία με διακεκριμένους ιατρούς της Ιατρικής Σχολής Αθηνών [Isidoros Mentis, Evangelia Tzeravini, Nikolaos Tentolouris. A comprehensive review of semaglutide in treating Type 2 diabetes and obesity. Global Health Economics and Sustainability 2025, 3(3), 18–32. https://doi.org/10.36922/ghes.8547] αναδείχθηκε η σύνδεση του ΣΔ2 και της παχυσαρκίας με μεταβολικές διαταραχές που επιβαρύνουν σημαντικά το κόστος υγειονομικής περίθαλψης, τεκμηριώνοντας τις αποτελεσματικές στρατηγικές θεραπείας ως ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της κλινικής κατάστασης των ΣΔ2 και παχύσαρκων ασθενών.
Η μελέτη καταγράφει την παχυσαρκία ως κρίσιμο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση ΣΔ2, με το παγκόσμιο κόστος υγειονομικής περίθαλψης για τη διαχείριση του ΣΔ2 να αναμένεται να προσεγγίσει τα 1,05 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2045 και τις συσχετισθείσες με την παχυσαρκία επιπλοκές να κλιμακώνουν περαιτέρω την οικονομική επιβάρυνση. Με τις οικονομικές επιπτώσεις των συννοσηροτήτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία να έχουν τεκμηριωθεί εκτενώς, αποδεικνύεται ότι η απώλεια βάρους κατά 5-10% δύναται να μειώσει τις μεταβολικές διαταραχές και να περιστείλει τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης.
Η χρήση της σεμαγλουτίδης, ενός αγωνιστή του υποδοχέα GLP-1 έδειξε υψηλή αποτελεσματικότητα στη μείωση του βάρους και τον γλυκαιμικό έλεγχο, μειώνοντας επίσης σημαντικά την περιφέρεια της μέσης (waist circumference) και τους καρδιαγγειακούς κινδύνους και βελτιώνοντας παράλληλα το λιπιδαιμικό προφίλ.
Οι αναλύσεις κόστους-αποτελεσματικότητας τεκμηρίωσαν ότι η σεμαγλουτίδη προσφέρει μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη μειώνοντας τις επιπλοκές και τις νοσηλείες που σχετίζονται με τον ΣΔ2, ενώ η ένταξή της στις εθνικές πολιτικές υγειονομικής περίθαλψης λόγω της δυνατότητας να βελτιώσει το επίπεδο της δημόσιας υγείας και να συνδράμει στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των υγειονομικών συστημάτων (με σημαντική εξοικονόμηση κόστους για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης) την ανέδειξαν ως αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για ασθενείς με ΣΔ2 και παχυσαρκία, παρέχοντας τόσο κλινικά όσο και οικονομικά οφέλη.
Με το προσφάτως διαμορφωθέν διεθνές οικονομικό τοπίο, μέσω της εφαρμογής της δασμολογικής πολιτικής των ΗΠΑ σε εμπορικούς εταίρους τους, με επίκληση της αναγκαιότητας προστασίας της αμερικανικής βιομηχανίας, προάσπισης της αμερικανικής παραγωγής αγαθών, μείωσης του κόστους πρόσβασης σε αυτά από τους αμερικανούς πολίτες καθώς και της μείωσης του εμπορικού ελλείμματος, η συγκεκριμένη πολιτική εμπορικού προστατευτισμού, επεκτεινόμενη και στον τομέα του φαρμάκου, είχε ως αποτέλεσμα την αξιοσημείωτη μείωση των τιμών φαρμακευτικών σκευασμάτων από σημαίνουσες πολυεθνικές εταιρείες, για τη θεραπευτική αντιμετώπιση χρονίων νόσων καθώς και αντικαρκινικών φαρμάκων αλλά και για σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης (In Vitro Fertilization-IVF) στις ΗΠΑ.
Παράλληλα και κατόπιν πολιτικών διενέξεων για τις τιμές της σεμαγλουτίδης, η παρασκευάστρια φαρμακευτική εταιρεία διαθέτει πλέον τα εμπορικά σκευάσματα που περιέχουν την εν λόγω δραστική ουσία (Ozempic, Wegovy) σε σημαντικά χαμηλότερη τιμή από εκείνη της τιμής καταλόγου για τους ΣΔ2 ασθενείς στις ΗΠΑ που στερούνται επαρκούς ασφαλιστικής κάλυψης, καθιστώντας την προσβάσιμη σε περισσότερους ασθενείς.
Συμπερασματικά και με εστίαση στην ελληνική φαρμακευτική αγορά, προκρίνεται ως πρωταρχικό μέλημα, η αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας σε επίπεδο τιμολογιακής φαρμακευτικής πολιτικής σε συνάρτηση με την κοινωνικο-οικονομική διάσταση των παραγομένων αποτελεσμάτων, στοχεύουσα στην προάσπιση της υγείας των ΣΔ2 ασθενών, με τις νεότερες θεραπευτικές επιλογές να οδηγούν σε επίτευξη ευγλυκαιμίας και μείωση σωματικού βάρους και συνεκδοχικά σε περιορισμό των συννοσηροτήτων, βελτίωση των δεικτών υγείας και καταληκτικώς, σε αναβάθμιση της ποιότητας ζωής.
Η Ελλάδα, οφείλει να διασφαλίζει την καθολική πρόσβαση των ασθενών στην εκάστοτε ιατρικώς συστηθείσα φαρμακευτική αγωγή και ως κράτος-μέλος ΕΕ σε συνεργασία με τους υπόλοιπους εταίρους να συμβάλλει στην ανάπτυξη ανταγωνιστικής ενωσϊακής αγοράς, κοινού ρυθμιστικού πλαισίου που θα προωθεί την καινοτομία, τη βιωσιμότητα της ενωσϊακής παραγωγής φαρμάκων και την απρόσκοπτη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Καταληκτικώς, βάσει οικονομικών αξιολογήσεων, υπογραμμιζουσών την ανάγκη συνεργατικών προσπαθειών διαπραγμάτευσης χαμηλότερης τιμής των νεότερων θεραπειών, μπορεί να επιτευχθεί, μέσω ευχερούς πρόσβασης σε αυτές, μακροπρόθεσμο όφελος για τα υγειονομικά συστήματα, με εξοικονόμηση δαπανών πρωτοβάθμιας (εξωνοσοκομειακής) και δευτεροβάθμιας (νοσοκομειακής) θεραπείας επιπλοκών γλυκαιμικώς απορρυθμισμένων ιατρικών περιστατικών και διαχείρισης διακυμάνσεων σωματικού βάρους των ΣΔ2 ασθενών.
isidorosm@gmail.com
