Η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να μαθαίνει και να δημιουργεί τον οδήγησε στην εξέλιξη, στον πολιτισμό, στην πρόοδο, στη γνώση και αυτογνωσία. Η δημοκρατία, η ελεύθερη σκέψη και η έκφραση επικράτησε αφού κατανοήσαμε ότι οι πολιτισμικές, θρησκευτικές, ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές δεν είναι αυτές που κάνουν τη διαφορά στην ανάπτυξη[AK1] . Μέχρι που το βίντεο της ζωής μας έχει πάρει ανάποδες στροφές, πατήσαμε την επαναφορά (rewind) και φαίνεται να πάμε μπροστά, με γυρισμένη την πλάτη στον μέλλον, ή πίσω με τα μάτια κλειστά. [AK2]
Λέμε συχνά ότι “είμαστε οι επιλογές” μας αλλά τι γίνεται όταν δεν έχουμε επιλογές ή έχουμε πληθώρα χωρίς την κριτική σκέψη στην επιλογή για το χρήσιμο, σωστό, αληθινό και δίκαιο, για την εξέλιξη μιας υγιούς κοινωνίας;
Ο τοπικός τύπος που κινούσε την τοπική δράση και φωνή των πολιτών έχει σχεδόν μηδενιστεί ή καθοδηγείται[AK3] .
Ο τύπος (media) προβάλει κατά συρροή έναν πολιτικό διάλογο απόψεων, κομματικών ισχυρισμών και στην καλύτερη περίπτωση πολύτιμων εμπειριών που εμμένουν στο παρελθόν, χωρίς να δίνουν λύσεις για το μέλλον.
Η δημοσιογραφική έρευνα (investigative reporting) είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Το μεγάλο συγνώμη της ΕΣΥΕΑ για τα Τέμπη τα λέει όλα. Έτσι, τα χρόνια προβλήματα διαφθοράς και οι παθογένειες του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος είναι σαν να ανακαλύπτονται κάθε φορά μόνο όταν αφορμίσουν. Τότε γίνονται κατ΄εξοχήν και κατ’ επανάληψη μισή είδηση, κάτι σαν τη μισή αλήθεια, ένας θόρυβος που μας αναστατώνει, αλλά δεν μας δείχνει το δρόμο της λύσης.
Το επίπεδο μας περιορίζεται στην επαναλαμβανόμενη θορυβολογία για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, τον “φραπέ”, τον “χασάπη”, τον Λάλα, τον σασμό, τον θυμό, την βεντέτα και τα καλάσνικοφ… Μήπως χάσαμε τελικά το νόημα της εκπαιδευτικής και πολιτισμικής αξίας που υπηρετούν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας;
Οι νέοι μας σήμερα γνωρίζουν τα κουμπιά της τεχνολογίας είναι (tech savvy or digital natives), αλλά οι αλγόριθμοι τους γνωρίζουν καλύτερα και τους καθοδηγούν. Τα κοινωνικά δίκτυα (social media) έχουν δημιουργήσει αντικοινωνικές συμπεριφορές. Κλέβουν από τους νέους τον πολύτιμο χρόνο για γνώση, εμπειρία (experiential learning), και κοινωνικοποίηση.
Μπροστά στις οθόνες μοιάζουμε άλλοτε εξουθενωμένοι, άλλοτε εξουδετερωμένοι, χαμένοι σε μια άλλη πραγματικότητα που την ονομάσαμε “online”, ενώ την “off-line” τη λέμε ζωή. Βάλαμε στη ζωή το πρόθεμα “off”, την απενεργοποιήσαμε.
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το 48% των νέων Ελλήνων ηλικίας 16 έως 30 ετών βασίζεται στα κοινωνικά δίκτυα για ενημέρωση σχετικά με πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, το 34% σε ψηφιακές ειδησεογραφικές πλατφόρμες και το 34% στην τηλεόραση, ενώ σύμφωνα με τα δεδομένα της Eurostat το 90% των Ελλήνων πολιτών ηλικίας 16-74 ετών ενημερώνεται ηλεκτρονικά, ποσοστό που ξεπερνά το 72% της Ευρώπης.
Παράλληλα το 83% των νέων στην Ελλάδα δηλώνουν ότι συναντούν παραπληροφόρηση – ποσοστό υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 76%.
Όλοι στα κινητά σκυμμένοι γινόμαστε “προϊόντα” μιας A.I./Τ.Ν. μηχανής που μας καθοδηγεί, επιλέγει πριν από μας για μας. Έγινε σύμβουλός μας. Χανόμαστε σε μια εικονική πραγματικότητα που πολλές φορές σκοτώνει το χρόνο μας, ισοπεδώνει τη σκέψη με φαινομενικά ενδιαφέρουσα, άχρηστη και συχνά ψευδή γνώση που άλλοτε διασκεδάζει, άλλοτε φοβίζει, αποπροσανατολίζει, σπέρνει την αμφιβολία και ανασφάλεια.
Το Α.Ι., η τεχνική νοημοσύνη, έχει μπει στη ζωή μας, στην παιδεία στην επιστήμη, δημιουργώντας ένα μέλλον που δεν μπορούμε ξεκάθαρα να προβλέψουμε. Είναι ένα εργαλείο, ο “συνεργάτης” που αναπαράγει τη γνώση που του δίνουμε, δεν αντικαθιστά τον ανεξάντλητο ανθρώπινο νου, την κριτική σκέψη, το αίσθημα και συναίσθημα που μας κινεί, καινοτομεί, μας ενώνει και μας πάει μπροστά.
Ο άνθρωπος του 2025 μάχεται τον άνθρωπο σε όλα τα μέτωπα και με όλα τα όπλα, ενώ απειλεί για τα χειρότερα. Οι ανθρώπινες αξίες σαν τα κύματα, φουσκώνουν και σκάνε. Που πήγε το “παγκόσμιο χωριό”, η πολυδιαφημισμένη πολυπολιτισμικότητα, η “αειφόρος ανάπτυξη”; Όμως ο “πολίτης του κόσμου” έχει πλέον υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας έχει γίνει τώρα και “νομάς”. Σήμερα εδώ, αύριο αλλού, σε μια κοινωνία που διαρκώς αλλάζει, μεταλλάσσεται και αναπροσαρμόζεται.
Τα ερωτήματα που δημιουργούν καινοτομία, δεν είναι το “τι” συνήθως κακό έγινε. Ότι έγινε, έγινε, ας μην το αναπαράγουμε. Είναι το “πώς” και το “γιατί” που δημιουργεί το μέλλον και αυτή η δυναμική χρειάζεται άμεσα να εκφραστεί και να δημιουργήσει. Πώς λοιπόν μπορούμε να ξέρουμε εμείς τι θέλουμε και πού πάμε, να δημιουργούμε νέα γνώση, νέες εφαρμογές στην εργασία, στην επιστήμη, στη ζωή; Γιατί νιώθουμε ότι πάμε μπροστά με γυρισμένη την πλάτη; ή το χειρότερο πίσω στα τυφλά;
Η κοινή λογική και ο κοινός νους, το αυτονόητο, πλάθεται, δημιουργείται και αναπτύσσεται με σεβασμό στην ανθρώπινη γνώση και το μέλλον του ανθρώπου, και σήμερα περνά στο DNA μας μέσα από την ψηφιακή τεχνολογία. Είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη αυτήν την τεχνογνωσία να την ελέγχουμε όλοι εμείς, μικροί και μεγάλοι, χωρίς διακρίσεις, μέσα από τον Εγγραμματισμό στα Μέσα και την Πληροφορία (Media Information Literacy – MIL), όχι μόνο μέσω από τον Ψηφιακό Εγγραμματισμό (Digital Literacy). Media, τεχνολογία, πληροφορία, επικοινωνία, έχουν ενωθεί πλέον μέσα από ένα κανάλι, το ίντερνετ, αλλά όχι και τη ζωή μας. Η ανάπτυξη περνά μέσα από την γνώση, την έρευνα, την κριτική σκέψη και δράση.
Η Παιδεία στα Μέσα και στην Πληροφορία (MIL) θα μας δώσει την ελευθερία και τη γνώση να επιλέγουμε εμείς για εμάς, και με βάση το κριτήριο της αλήθειας, να μπορούμε να αναγνωρίζουμε ή να διερευνούμε και ανακαλύπτουμε τα ψεύδη γύρω μας (fake news, deep fakes, misinfromation, disinformation, manipulation, propaganda, conspiracy theories, conflicts of interest). Και το πιο καίριο και ουσιαστικό, να βρίσκουμε αυτά που μας αποκρύπτουν, αυτά που δεν ξέρουμε, δεν έχουν γίνει είδηση ή έχουμε αμφιβολίες. Να εντοπίζουμε τις μισές αλήθειες και τα μισά ψέματα για να καταλάβουμε αυτά που μπορούν και θέλουμε να γίνουν. Γι’ αυτά που “δεν γίνονται,” λίγο-πολύ μας πείθουν κάθε μέρα. Αλλά αν εμείς δεν ξέρουμε την “πηγή” δεν διασταυρώσουμε την πληροφορία, δεν γνωρίζουμε ούτε από που προήλθαμε ούτε που πάμε.
Σχεδόν το ένα τρίτο των Ευρωπαίων (29%) δεν αισθάνεται επαρκώς προετοιμασμένο για την ψηφιακή δεκαετία, και αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Ελλάδα, που το ποσοστό ανέρχεται στο 47%, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση “Monitoring of the European Declaration on Digital Rights and Principles” της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για την Ελλάδα, η υψηλή εξάρτηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδίως μεταξύ των νέων, δηλώνει την επείγουσα ανάγκη για προγράμματα Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία (MIL), με έμφαση στην αξία της πληροφορίας και τη συμπερίληψη της ζωής μας στην κοινωνία της πληροφορίας. Μια ζωή που θα προτάσσει το on-live και όχι το off-live.[AK4]
Το άρθρο αυτό βασίζεται σε υπό εξέλιξη έρευνα για τον εγγραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
[AK1]προσωπική; οικονομική; χρειαζεται κάτι
[AK2]δεν το καταλαβαίνω τι εννοείς
[AK3]ελέγχεται
[AK4]δεν το καταλαβαίνω
