«Τώρα έγινα ο θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων». Με αυτά τα λόγια από τη Γκίτα ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ συνειδητοποίησε ότι η δημιουργία του, που ξεκίνησε ως υπόσχεση επιστημονικής προόδου, είχε μετατραπεί σε όργανο μαζικής καταστροφής. Κάτι ανάλογο συμβαίνει σήμερα με το GSP+ δηλαδή το γενικευμένο σύστημα προτιμήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σχεδιάστηκε ως μέσο για τη σύνδεση των εμπορικών προτιμήσεων με συγκεκριμένες δεσμεύσεις στους τομείς των ατομικών ελευθεριών, των εργασιακών δικαιωμάτων, της προστασίας του περιβάλλοντος και της χρηστής διακυβέρνησης, δυστυχώς όμως δε χρησιμοποιήθηκε σε αυτήν την κατεύθυνση, αλλά εργαλειοποιήθηκε για των έλεγχο των μαζών.
Αυτό το παράδοξο μας οδηγεί σε ένα κρίσιμο ερώτημα: Πόσο αποτελεσματικό είναι τελικά το GSP+ ως μοχλός κοινωνικής αλλαγής; Στην περίπτωση του Πακιστάν, η εικόνα είναι ζοφερή. Παρά τα εμπορικά προνόμια που το κράτος απολαμβάνει από την πρόσβασή του στην ευρωπαϊκή αγορά, η κυβέρνηση εξακολουθεί να εφαρμόζει αυστηρούς νόμους περί βλασφημίας, να επιτρέπει επιθέσεις σε θρησκευτικές κοινότητες όπως οι Αχμαντιγιά και οι Χριστιανοί, και να περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης μέσω ψηφιακής παρακολούθησης.
Αρχικά η εργαλειοποίηση της λευκής επιταγής του GSP+ στο Πακιστάν έχει οδηγήσει στο αποτρόπαιο φαινόμενο των εξαναγκασμένων εξαφανίσεων ανθρώπων. Η πρακτική αυτή, που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας του Περβέζ Μουσάραφ, συνεχίζεται με τη συμμετοχή των στρατιωτικών και των υπηρεσιών πληροφοριών. Περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι έχουν εξαφανιστεί, σύμφωνα με ανθρωπιστικές οργανώσεις. Επιπλέον, περίπου 80 πολίτες καταδικάστηκαν σε στρατιωτικά δικαστήρια για συμμετοχή σε ταραχές το 2023, γεγονός που θεωρείται ασύμβατο με τις διεθνείς υποχρεώσεις του Πακιστάν.
Σύμφωνα με έκθεσης της Amnesty International, το Πακιστάν έχει αναπτύξει ένα από τα πιο προηγμένα συστήματα παρακολούθησης στον κόσμο, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία της Κίνας και της Δύσης. Τα ευρήματα της έκθεσής της βασίζονται σε μια υπόθεση του 2024 στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ισλαμαμπάντ, που κατατέθηκε από την Μπούσρα Μπίμπι , σύζυγο του πρώην πρωθυπουργού Χαν μετά τη διαρροή των ιδιωτικών τηλεφωνικών της κλήσεων στο διαδίκτυο.
Στο δικαστήριο, τα υπουργεία άμυνας και οι υπηρεσίες πληροφοριών του Πακιστάν αρνήθηκαν ότι πραγματοποιούν ή έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν τηλεφωνικές υποκλοπές. Ωστόσο, κατά την ανάκριση, η ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών αναγνώρισε ότι είχε ήδη διατάξει τις εταιρείες τηλεφωνίας να εγκαταστήσουν το LIMS (πληροφοριακό σύστημα που χρησιμοποιείται σε εργαστήρια για να διαχειρίζεται και να οργανώνει δεδομένα) για χρήση από «καθορισμένες υπηρεσίες». Το σύστημα αυτό επιτρέπει στις υπηρεσίες πληροφοριών να παρακολουθούν τουλάχιστον 4 εκατομμύρια κινητά τηλέφωνα ταυτόχρονα και να αποκλείουν 2 εκατομμύρια συνεδρίες στο διαδίκτυο.
Ειδικά η επαρχία του Μπαλουχιστάν, που πλήττεται από συγκρούσεις, αντιμετωπίζει συχνές διακοπές στο διαδίκτυο και περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου. Η Πάανκ, το τμήμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Μπαλουχιστικού Εθνικού Κινήματος (BNM), σε πρόσφατη έκθεσή της, κάλεσε έντονα την Ευρωπαϊκή Ένωση να επανεξετάσει την κατάσταση του GSP+ του Πακιστάν, τονίζοντας ότι είναι απαράδεκτο για το Πακιστάν να απολαμβάνει οικονομικά πλεονεκτήματα ενώ διαπράττει σφοδρή καταπίεση. Η έκθεση καταδίκασε έντονα το Anti-Terrorism (Balochistan Amendment) Act, 2025 το οποίο παρέχει ανεξέλεγκτες εξουσίες σε στρατό, αστυνομία και υπηρεσίες πληροφοριών να συλλαμβάνουν οποιονδήποτε με απλή υποψία για έως τρεις μήνες, με δυνατότητα παράτασης. Η έκθεση επισήμανε ότι αρκετοί ηγέτες του Μπαλουχιστάν, όπως οι Μαχράγκ Μπαλόχ, Γκουζάλντι Μπαλόχ , Μπίμποου Μπαλόχ, Σιμπγκάτ Ουλάχ Μπαλόχ καιΜπιμπέργκ Μπαλόχ, παραμένουν φυλακισμένοι, ακόμη και μετά την εμφάνισή τους στο δικαστήριο.
Πώς λειτουργεί το σύστημα μυστικών παρακολουθήσεων στο Πακιστάν μέσω GSP+; Η Διεθνής Αμνηστία δήλωσε ότι εξέτασε συμφωνίες αδειοδότησης, εμπορικά δεδομένα, διαρρεύσαντα τεχνικά αρχεία και κινεζικά αρχεία που συνδέουν τον προμηθευτή του τείχους προστασίας με κρατικές εταιρείες στο Πεκίνο. Πρόσθεσε ότι το τείχος προστασίας παρέχεται από την κινεζική εταιρεία Γκίντζ Νέτγουρκς. Η εταιρεία δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο. « Τα κέντρα παρακολούθησης κινητών κλήσεων είναι κοινά σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά το φιλτράρισμα του διαδικτύου για το κοινό είναι σπάνιο» δήλωσε ο Μπεν Γουάγκνερ, καθηγητής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Τεχνολογίας στο αυστριακό πανεπιστήμιο ITU.
«Το να υπάρχουν και τα δύο στο Πακιστάν αποτελεί μια ανησυχητική εξέλιξη από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποδηλώνει ότι οι μεγαλύτεροι περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης και της ιδιωτικής ζωής θα γίνουν πιο συνηθισμένοι, καθώς τα εργαλεία αυτά γίνονται ευκολότερα στην εφαρμογή», είπε. Τα δύο συστήματα παρακολούθησης λειτουργούν σε συνδυασμό: το ένα επιτρέπει στις υπηρεσίες πληροφοριών να υποκλέπτουν κλήσεις και μηνύματα, ενώ το άλλο επιβραδύνει ή μπλοκάρει ιστότοπους και μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε ολόκληρη τη χώρα, ανέφερε η οργάνωση. Ο αριθμός των τηλεφώνων που βρίσκονται υπό παρακολούθηση ενδέχεται να είναι μεγαλύτερος, καθώς και οι τέσσερις μεγάλοι πάροχοι κινητής τηλεφωνίας έχουν λάβει εντολή να συνδεθούν με το LIMS, δήλωσε ο τεχνολόγος της Διεθνούς Αμνηστία, Τζουρ Βαν Μπερζ στο Reuters.
Η εφαρμογή προηγμένων συστημάτων παρακολούθησης (LIMS, WMS 2.0) με κινεζικό και δυτικό εξοπλισμό, δημιουργεί κλίμα φόβου, αποτρέπει την ελευθερία έκφρασης και ενισχύει την καταστολή των αντιπολιτευόμενων. Το GSP+ δεν ασκεί έλεγχο στις πρακτικές αυτές, λειτουργώντας έτσι σαν οικονομικό και πολιτικό δίχτυ ασφαλείας για το καθεστώς.
Η Διεθνής Αμνηστία δήλωσε ότι το τείχος προστασίας χρησιμοποιεί εξοπλισμό της αμερικανικής εταιρείας Ναιάγκρα Νετγουόρκς, λογισμικό της Θάλς DIS, θυγατρικής της γαλλικής Θάλς, και διακομιστές μιας κινεζικής κρατικής εταιρείας πληροφορικής. Μια προηγούμενη έκδοση βασιζόταν στην καναδική Σαντβίν. Οι μυστικές υπηρεσίες του Πακιστάν μπορούν να παρακολουθούν τουλάχιστον 4 εκατομμύρια κινητά τηλέφωνα ταυτόχρονα μέσω του Συστήματος Διαχείρισης Νόμιμης Παρακολούθησης (LIMS), ενώ ένα τείχος προστασίας γνωστό ως WMS 2.0, το οποίο ελέγχει την κίνηση στο διαδίκτυο, μπορεί να μπλοκάρει 2 εκατομμύρια ενεργές συνδέσεις ταυτόχρονα, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία.
Το Πακιστάν μπλοκάρει επί του παρόντος περίπου 650.000 συνδέσμους ιστού και περιορίζει πλατφόρμες όπως το YouTube, το Facebook και το X, σύμφωνα με την Άμνεστι.
Ο Ιμάνουελ Καντ μας υπενθυμίζει ότι «Να πράττεις έτσι ώστε να χρησιμοποιείς την ανθρωπότητα, είτε στον εαυτό σου είτε σε κάθε άλλον, πάντοτε ως σκοπό και ποτέ απλώς ως μέσο.»Στην περίπτωση του GSP+ στο Πακιστάν, αυτή η αρχή φαίνεται να παραβιάζεται με δραματικό τρόπο. Οι άνθρωποι —ιδιαίτερα οι μειονότητες και οι ακτιβιστές στο Μπαλουχιστάν— αντιμετωπίζονται όχι ως σκοποί καθαυτοί, αλλά ως μέσα για την εδραίωση πολιτικής εξουσίας και ελέγχου. Η ΕΕ, δίνοντας εμπορικά προνόμια χωρίς ουσιαστικό μηχανισμό επιτήρησης, κινδυνεύει να μετατραπεί σε συνενοχή, επιτρέποντας σε ένα εργαλείο σχεδιασμένο για την προστασία των δικαιωμάτων να γίνει όχημα καταπίεσης. Αν το GSP+ θέλει πραγματικά να υπηρετεί την ανθρωπότητα και όχι να την εκμεταλλεύεται, πρέπει να ξαναβρεί τον σκοπό του: την υπεράσπιση των ανθρώπων ως αυτοσκοπό, και όχι την εμπορική ή πολιτική αξιοποίησή τους.
