Η ορθή εγκατάσταση και η ασφαλής λειτουργία των ανελκυστήρων αποτελούν καθοριστικό στοιχείο στην πορεία της αρχιτεκτονικής εξέλιξης, της ανάπτυξης των κτιρίων και των δυνατοτήτων που αυτά προσφέρουν για κατοικία, εργασία και αναψυχή. Οι ανελκυστήρες δεν είναι απλώς μέσα κατακόρυφης μετακίνησης· προσδίδουν προστιθέμενη αξία στα ακίνητα, βελτιώνουν αισθητά την ποιότητα ζωής και συνδέονται άμεσα με τις αρχές της βιωσιμότητας. Ωστόσο, όλα αυτά προϋποθέτουν ένα βασικό ζητούμενο: να λειτουργούν με ασφάλεια σε καθημερινή βάση.
Παρότι η διαδικασία θεσμοθέτησης της πιστοποίησης των ανελκυστήρων ξεκίνησε ήδη το 2008, παραμένει μέχρι σήμερα ανολοκλήρωτη. Η πλειονότητα των ανελκυστήρων στη χώρα εξακολουθεί να λειτουργεί χωρίς επίσημο πιστοποιητικό, παρά τη συχνή συντήρησή τους. Η συντήρηση, αν και απολύτως αναγκαία, καλύπτει μόνο τα ελάχιστα της εύρυθμης λειτουργίας και δεν αντικαθιστά το επίσημο πιστοποιητικό ασφάλειας. Στη σύγχρονη καθημερινότητα, οι ανελκυστήρες θεωρούνται αυτονόητο στοιχείο των κτιρίων. Υπολογίζεται ότι λειτουργούν πάνω από 500.000 μονάδες πανελλαδικά, ενώ οι διαπιστευμένοι φορείς πιστοποίησης δεν ξεπερνούν τους 17. Είναι λοιπόν προφανές ότι απαιτείται σημαντικός χρόνος και σωστός προγραμματισμός για την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ιδίως αν συνυπολογιστεί το διοικητικό βάρος που τη συνοδεύει. Η δεκαπενταετής καθυστέρηση οφείλεται σε οργανωτικές αδυναμίες, υπερβολική γραφειοκρατία και καθυστερήσεις από την Πολιτεία.
Τον Ιούλιο του 2025, ύστερα από εισηγήσεις διαφόρων αρμόδιων φορέων (όπως ΠΟΜΙΔΑ, ΠΟΒΕΣΑ κ.ά.), δημιουργήθηκε επιτέλους το ηλεκτρονικό Μητρώο Απογραφής στο Portal elevators.mindev.gov.gr. Πρόκειται για το πρώτο και απολύτως αναγκαίο βήμα, το οποίο λειτουργεί υπό την εποπτεία του ΥΠΕΝ. Εκεί πρέπει να δηλωθούν όλοι οι εγκατεστημένοι ανελκυστήρες έως τις 30 Νοεμβρίου 2025. Η δήλωση αφορά μόνο βασικά στοιχεία κάθε ανελκυστήρα, χωρίς να απαιτούνται έγγραφα ή κόστος, και μπορεί να γίνει μέσα σε λίγα λεπτά από τον διαχειριστή, τους συνιδιοκτήτες, τον συντηρητή ή τον μηχανικό του κτιρίου.
Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει η φάση της πιστοποίησης, με νέες προθεσμίες που θα πρέπει να είναι ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες. Η διαδικασία πιστοποίησης στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες:
- Τεχνικός έλεγχος από διαπιστευμένο φορέα, ο οποίος εξετάζει όλα τα κρίσιμα συστήματα ασφαλείας, όπως την πέδηση, τις πόρτες, τον πίνακα ελέγχου, τον φωτισμό και τα συρματόσχοινα.
- Έκδοση πιστοποιητικού συμμόρφωσης, που επιβεβαιώνει ότι ο ανελκυστήρας πληροί τα πρότυπα ασφαλείας και μπορεί να λειτουργεί νόμιμα.
Η διαδικασία ξεκινά συνήθως από τον συντηρητή, ο οποίος συγκεντρώνει τον φάκελο με τα απαραίτητα έγγραφα: άδεια εγκατάστασης, σχέδια, ημερολόγιο συντήρησης και συμβόλαιο. Έπειτα, ο φορέας πιστοποίησης πραγματοποιεί τον επιτόπιο έλεγχο. Αν εντοπιστούν παραλείψεις, ο ιδιοκτήτης ή ο διαχειριστής οφείλει να τις αποκαταστήσει πριν εκδοθεί το πιστοποιητικό. Το κόστος ποικίλλει ανάλογα με τον αριθμό ορόφων, την ηλικία του ανελκυστήρα, τη χρήση του κτιρίου και τον φορέα ελέγχου. Για μια τυπική πολυκατοικία μεσαίου μεγέθους, ειδικά κτιρίων έτους κατασκευής μετά το 2000, η διαδικασία πιστοποίησης έχει μικρό κόστος. Αντίθετα, σε παλαιότερα ή πολυώροφα κτίρια όπου απαιτείται εκσυγχρονισμός, το κόστος αυξάνεται σημαντικά διότι απαιτούνται περισσότερες παρεμβάσεις εκσυγχρονισμού και ασφαλείας.
Η ισχύς του πιστοποιητικού διαφοροποιείται ανάλογα με τη χρήση:
- 1 έτος για ξενοδοχεία, νοσοκομεία και δημόσια κτίρια,
- 2 έτη για πολυκατοικίες κατοικιών,
- 6 μήνες για ανελκυστήρες πολύ μεγάλης κυκλοφορίας (μετρό, εμπορικά κέντρα).
Η περίοδος αυτή, ειδικά για τις πολυκατοικίες, χρειάζεται αναθεώρηση και επέκταση.
Η λειτουργία ανελκυστήρα χωρίς πιστοποιητικό παραβιάζει τη νομοθεσία και σε περίπτωση ατυχήματος μπορεί να επιφέρει σοβαρές νομικές συνέπειες για τον διαχειριστή και τους συνιδιοκτήτες, ακόμα και ποινικές. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι εισαγγελικές αρχές έχουν αναζητήσει ευθύνες για μη πιστοποιημένους ανελκυστήρες, ιδίως σε χώρους αυξημένης κίνησης όπως νοσοκομεία ή ξενοδοχεία. Γι’ αυτό το κράτος οφείλει να στηρίξει τη διαδικασία, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να ενισχύσει οικονομικά τις περιπτώσεις όπου απαιτούνται εκτεταμένες εργασίες εκσυγχρονισμού.
Για τους περισσότερους διαχειριστές, η πιστοποίηση αποτελεί μια ακόμη πρόκληση στη διαχείριση του κτιρίου. Εκτός από τα συνήθη έξοδα (συντήρηση, κοινόχρηστα, οφειλές), χρειάζεται να συγκεντρώσουν έγγραφα, να συνεργαστούν με φορείς και να καλύψουν το σχετικό κόστος. Όπως επισημαίνουν επαγγελματίες του κλάδου, πολλοί ιδιοκτήτες αδυνατούν να ανταποκριθούν οικονομικά, με αποτέλεσμα να καθυστερούν τη διαδικασία. Αυτό, όμως, εγκυμονεί κινδύνους τόσο για την ασφάλεια των ενοίκων όσο και για τη νομική τους προστασία.
Μετά την ολοκλήρωση της απογραφής στο ηλεκτρονικό μητρώο, τα επόμενα βήματα απαιτούν ρεαλιστική οργάνωση. Οι φορείς όπως η ΠΟΜΙΔΑ και η ΠΟΒΕΣΑ έχουν ήδη προτείνει τα εξής:
- Έκδοση νέας αναθεωρημένης Κ.Υ.Α., βασισμένης στα στοιχεία του Μητρώου, με μεταβατικές διατάξεις και κλιμακωτές προθεσμίες ανά δεκαετία κατασκευής, ώστε να διευκολυνθούν πολίτες και επαγγελματίες, περιορίζοντας τη γραφειοκρατία.
- Θέσπιση προγράμματος επιδότησης, έστω και μερικής, για το κόστος αναβάθμισης των παλαιών ανελκυστήρων, ώστε οι διαχειριστές και οι συνιδιοκτήτες να προχωρήσουν στις απαραίτητες εργασίες.
- Ένταξη της δαπάνης εκσυγχρονισμού στο ισχύον πλαίσιο φοροαπαλλαγών για ανακαινίσεις έως 16.000 ευρώ μέσα στα επόμενα 5 έτη.
Η πιστοποίηση των ανελκυστήρων δεν είναι τυπική διαδικασία ούτε περιττή πολυτέλεια — είναι προϋπόθεση για ασφαλή και νόμιμη λειτουργία. Το κόστος της, αν και υπολογίσιμο, παραμένει μικρό συγκριτικά με τις συνέπειες ενός ατυχήματος και τις ωφέλειες ενός λειτουργικού ασφαλούς καθημερινού μεταφορικού μέσου, του ανελκυστήρα.
Το μήνυμα των ειδικών είναι σαφές: πρόληψη αντί θεραπείας. Ένας ανελκυστήρας πιστοποιημένος και δηλωμένος στο μητρώο προσφέρει όχι μόνο ασφάλεια στους χρήστες, αλλά και σιγουριά στους ιδιοκτήτες, ενισχύοντας παράλληλα την αξία του ακινήτου.
Ο τελικός στόχος είναι ένας: καθολική, σωστά οργανωμένη και ρεαλιστική πιστοποίηση των ανελκυστήρων της χώρας, με περιορισμό της γραφειοκρατίας, οικονομική ενίσχυση των αδύναμων και εφικτό χρονοδιάγραμμα. Απαιτούνται αλλαγές και στήριξη των ιδιοκτητών, γιατί η ασφάλεια δεν είναι προνόμιο, είναι δικαίωμα — και με συλλογική λογική και οργάνωση, μπορεί να επιτευχθεί.
*
Μάνος Κρανίδης
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc Public Policy & Management, Carnegie Mellon University-ΗΠΑ, CEO «KRAMA PROPERTY», Γραμματέας Ενημέρωσης ΠΟΜΙΔΑ, Δημοτικός Σύμβουλος Χαλανδρίου
