Η διαφθορά για το ελληνικό δημόσιο δεν είναι κάτι νέο, αντιθέτως είναι μια πρακτική που διατήρησε το νεοελληνικό κράτος ήδη από την απελευθέρωσή του, συνεχίζοντας την οθωμανική πολιτισμική παράδοση του rüşvet (ρουσφετιού), το οποίο καθιέρωσε τις πελατειακές σχέσεις ανάμεσα σε πολιτικούς και πολίτες. Και αυτές οι πελατειακές σχέσεις, με τη σειρά τους, καθιέρωσαν τη διαφθορά στους θεσμούς και τις δομές της χώρας μας.
Τόσο πολύ, που φτάσαμε να τη θεωρούμε δεδομένη. Τόσο πολύ, που φτάσαμε να μην μας εντυπωσιάζει ούτε καν όταν αποκαλύπτεται στη νέα της μορφή, ως εγκληματική οργάνωση!
Θα έλεγε κανείς ότι ήταν μια φυσική εξέλιξη από το ρουσφέτι να πάμε στην εξάπλωση της διαφθοράς και από την εξάπλωση της διαφθοράς να πάμε στη συστηματοποίηση αυτής και, εντέλει, να φτάσουμε στην οργάνωση και την εφαρμογή της με όρους εγκληματικής οργάνωσης.
Γιατί, η αλήθεια είναι ότι αντιμετωπίζεται με μια ανησυχητική κοινωνική ανοχή, σχεδόν σαν να πρόκειται για μια απολύτως φυσιολογική κατάσταση οι διεφθαρμένοι δημόσιοι υπάλληλοι μιας υπηρεσίας να λειτουργούν σαν μαφία μέσα στην υπηρεσία, με ιεραρχία, διαμοιρασμό ρόλων, πειθαρχία, μαύρο χρήμα, εκβιασμούς, ακόμα και συντονισμό με το οργανωμένο έγκλημα.
Όμως, πώς φτάσαμε από το σύνθημα της «πάταξης των αρχιερέων της διαπλοκής» (2004) στην ουσιαστική κανονικοποίηση αυτών των πρακτικών; Πώς περάσαμε από το «ρουσφέτι» και το «λαδωματάκι» σε πλήρως ενορχηστρωμένες εγκληματικές συμμορίες εντός αστυνομικών τμημάτων, πολεοδομιών, εφοριών, τελωνείων και άλλων δημοσίων υπηρεσιών;
Μπορώ να εντοπίσω τέσσερις κύριες αιτίες που επέδρασαν καταλυτικά πάνω στο ήδη ριζωμένο ρουσφέτι:
1ον) Το ξεχαρβάλωμα του ελληνικού κράτους από την δεκαετή οικονομική κρίση αυτή καθεαυτή.
2ον) Το παράλληλο δεκαετές ξεχαρβάλωμα του ελληνικού κράτους και γενικότερα της ΕΕ, που επιβλήθηκε άνωθεν προς εξυπηρέτηση των μαφιών των ΜΚΟ και των δουλεμπόρων, που έχουν αναλάβει τον εξισλαμισμό της Δύσης εκ των έσω, στο όνομα της «αλληλεγγύης».
3ον) Η κομματικοποίηση των ΜΜΕ και ο αφανισμός της μάχιμης δημοσιογραφίας.
4ον) Η άτυπη ασυλία που έφτασαν να απολαμβάνουν οι εγκληματικές οργανώσεις του υποκόσμου στη χώρα μας, σχεδόν σαν να είναι κράτος εν κράτει.
Από τη μαφία του λουκουμά στη μαφία των δημοσίων υπαλλήλων
Πάνω από αυτές τις μαφίες του υποκόσμου, ξεπρόβαλαν νέες μορφές «μαφιών»: από τις μαφίες επαιτείας ή ακόμη και του λουκουμά (!), μέχρι και τις «μαφίες της γραφειοκρατίας», δηλαδή οργανωμένα κυκλώματα κρατικών λειτουργών που έχουν μετατρέψει τις υπηρεσίες τους σε μηχανισμούς εκβίασης και συναλλαγής, αποσπώντας χρήματα ή άλλες παροχές σε αντάλλαγμα για την παροχή, επίσπευση ή αλλοίωση διοικητικών διαδικασιών.
Αυτές τις μαφίες που λειτουργούν μέσα στο κράτος, όπως ήταν το κύκλωμα στην εφορία της Χαλκίδας, το κύκλωμα στην πολεοδομία της Ρόδου, το κύκλωμα στο τελωνείο του Μαυροματίου, το κύκλωμα αστυνομικών, και άλλες, έχουμε αρχίσει να τις βλέπουμε να αποκαλύπτονται η μία μετά την άλλη τα τελευταία 2-3 χρόνια.
Η αποκάλυψη της δράσης τους είναι προϊόν κυρίως της προσωπικής τους απληστίας και του ερασιτεχνικού ξεπλύματος των κερδών τους, παρά προϊόν κάποιας οργανωμένης πρωτοβουλίας για την πάταξή τους, όπως είδαμε να γίνεται από ξένους λειτουργούς στην περίπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ και της Εύας Καϊλή.
Αυτό, σε συνδυασμό με την κλιμάκωση της διαφθοράς, παρά τη δημιουργία του ΑΣΕΠ, παρά τους δήθεν διαγωνισμούς, παρά τα τρία μνημόνια που ζητούσαν επιτακτικά μεταρρυθμίσεις του είδους, δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το ότι τη διαφθορά στη χώρα μας δεν πρόκειται πια ποτέ να την πατάξει κάποιο πολιτικό πρόσωπο, κάποια κυβέρνηση, είτε κάποια έκτακτη κοινωνικοοικονομική συνθήκη, όσο επαχθής και να είναι αυτή (βλ. μνημόνια και οικονομική ύφεση).
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να παταχθεί. Απεναντίας, μπορεί κάλλιστα, και είναι θέμα χρόνου να ξεκινήσει να γίνεται. Εν προκειμένω, όμως, ό,τι δεν πέτυχε η Φυσική νοημοσύνη, μπορεί να το πετύχει η Τεχνητή, εφόσον η πρώτη αξιοποιήσει άμεσα και ουσιαστικά τη δεύτερη.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως καταλύτης αποδόμησης της συστημικής διαφθοράς και ως παράγοντας συνακόλουθης αναβάθμισης του πολίτη
Σε αυτή την συγκυρία, που βλέπουμε τη διαφθορά να έχει φτάσει στο μεγαλύτερο εξελικτικό της σημείο και να καταρρέει εκ τω έσω, τυχαίνει να συντελείται μια αλλαγή που μπορεί να είναι σωτήρια για το ελληνικό κράτος και την ελληνική κοινωνία: η μετάβαση από την ψηφιακή εποχή στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης!
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι απλώς μια νέα τεχνολογία. Είναι ένας νέος τρόπος οργάνωσης και φιλτραρίσματος της πληροφορίας, του ελέγχου και της λογοδοσίας. Τα αλγοριθμικά συστήματα, τα διασυνδεδεμένα μητρώα, η αυτοματοποιημένη καταγραφή και ανάλυση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, μπορούν να διαμορφώσουν ένα νέο περιβάλλον διαφάνειας και ακρίβειας, στο οποίο η «διακριτική ευχέρεια» του ανθρώπινου παράγοντα σταδιακά περιορίζεται.
1.Ενσωμάτωση Τεχνητής Νοημοσύνης στα εσωτερικά πληροφοριακά συστήματα του Δημοσίου
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να μετασχηματίσει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών, όταν ενσωματωθεί στα εσωτερικά τους πληροφοριακά συστήματα. Μέσω αλγοριθμικών μηχανισμών, διασυνδεδεμένων μητρώων και αυτοματοποιημένης καταγραφής–ανάλυσης δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, η λήψη αποφάσεων γίνεται ακριβέστερη, ταχύτερη και πλήρως τεκμηριωμένη. Το ανθρώπινο «περιθώριο διακριτικής ευχέρειας» περιορίζεται, η λογοδοσία γίνεται υποχρεωτική και η απόδοση κάθε υπαλλήλου ή τμήματος μετριέται αντικειμενικά. Έτσι, η γραφειοκρατία μειώνεται δραστικά, ενώ κλείνουν οι «γκρίζες ζώνες» που επιτρέπουν φαινόμενα διαφθοράς ή κατάχρησης εξουσίας. Η επιτυχία αυτής της μετάβασης απαιτεί σχεδιασμό από επαγγελματίες με πλήρη κατανόηση των αναγκών κάθε υπηρεσίας και διαρκή βελτιστοποίηση των συστημάτων, ώστε να λειτουργούν ως «ζωντανοί οργανισμοί» διοίκησης.
2. Ενσωμάτωση Τεχνητής Νοημοσύνης στις πλατφόρμες επικοινωνίας με τον πολίτη
Στο επίπεδο της σχέσης κράτους–πολίτη, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να υποστηρίξει ολοκληρωμένες ψηφιακές πλατφόρμες εξυπηρέτησης, που δεν περιορίζονται σε απλές ιστοσελίδες, αλλά λειτουργούν ως διαδραστικά συστήματα διοικητικής υποστήριξης. Μέσα από αυτοματοποιημένη δρομολόγηση αιτημάτων, άμεση παροχή πληροφοριών, διαφάνεια στην πορεία κάθε υπόθεσης και καταγραφή όλων των ενεργειών, ο πολίτης εξυπηρετείται γρήγορα, χωρίς μεσολαβήσεις και χωρίς περιθώριο «ρουσφετιού» ή παράνομων ανταλλαγών. Η αξιοπιστία και η συνέπεια των θεσμών δημιουργούν νέο πλαίσιο εμπιστοσύνης και ισονομίας, όπου η αποτελεσματικότητα δεν είναι ζητούμενο, αλλά δεδομένο. Με αυτόν τον τρόπο, ο πολίτης περνά από τη λογική της αναμονής και της εξάρτησης, σε μια σχέση ενεργής συμμετοχής και υπευθυνότητας απέναντι στο κράτος. Αντιστοίχως, η επιτυχία αυτής της μετάβασης απαιτεί σχεδιασμό από επαγγελματίες με πλήρη κατανόηση των αναγκών κάθε υπηρεσίας και διαρκή βελτιστοποίηση των συστημάτων, ώστε να λειτουργούν ως «ζωντανοί οργανισμοί» διοίκησης.
Αυτές οι αλλαγές δεν είναι απλώς τεχνικές ή οργανωτικές. Είναι μια βαθιά πολιτισμική μεταβολή που μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που οι πολίτες αντιλαμβάνονται τη σχέση τους με το κράτος. Όταν οι θεσμοί λειτουργούν με αξιοπιστία, διαφάνεια και δικαιοσύνη, δημιουργούνται νέες προδιαγραφές συμπεριφοράς.
Ο πολίτης δεν χρειάζεται πια να παρακαλέσει, να «λαδώσει», να επιστρατεύσει γνωριμίες ή να περιμένει πότε και αν θα εξυπηρετηθεί το αίτημά του. Αντιθέτως, καλείται να προσαρμοστεί σε ένα περιβάλλον κανόνων, στο οποίο η αποτελεσματικότητα και η ισότητα δεν είναι ζητούμενα, αλλά δεδομένα. Έτσι, η λογική του «ρουσφετιού» και της «λαμογιάς» σταδιακά μπορούν να περιθωριοποιηθούν δίνοντας τη θέση τους, στην ανάδειξη ενός νέου, πιο ενεργού, πιο υπεύθυνου και πιο συνειδητοποιημένου πολίτη.
Επίλογος
Ακούμε συχνά για την Τεχνητή Νοημοσύνη και, ίσως, μας φαίνεται κάτι μακρινό ή δυσνόητο. Στην πραγματικότητα, όμως, αποτελεί φυσική συνέχεια της ψηφιακής εποχής, μιας μετάβασης που ήδη συντελείται. Από την απλή ψηφιοποίηση της πληροφορίας και τη διάχυσή της σε αμέτρητες διαδικτυακές πηγές (συχνά και με παραπληροφόρηση), έχουμε περάσει στο στάδιο όπου μηχανές και γλωσσικά μοντέλα ΤΝ επεξεργάζονται και κατανοούν δεδομένα, λειτουργώντας ως εικονικοί σύμβουλοι και βοηθοί για κάθε είδους θέμα ή αντικείμενο.
Ίσως σήμερα δυσκολευόμαστε να το συνειδητοποιήσουμε, βυθισμένοι σε ψυχική κόπωση και απάθεια από τη διαρκή έκθεση σε ένα μόνιμο, περιττό και συχνά παράλογο εμπόδιο. Κι, όμως, βρισκόμαστε στο μεταίχμιο: περνάμε από τον προθάλαμο μιας ιστορικής εποχής στην ίδια την εποχή που θα επιβάλει αναγκαστικά βελτίωση και αλλαγή.
Η μετάβαση στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης φέρνει τη δυνατότητα για μια κοσμογονική αλλαγή στην ελληνική κοινωνία και στον τρόπο που σχετίζεται με το κράτος. Η μέγιστη αξιοποίησή της, ωστόσο, παραμένει υπόθεση της φυσικής νοημοσύνης, εκείνης που καλείται να ασκήσει βούληση και διορατικότητα στον πολιτικό σχεδιασμό της δημόσιας διοίκησης.
