Γράφει ο Γιώργος Σταμάτης, Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ.
Τα τελευταία χρόνια, με την εντεινόμενη διεθνή ανησυχία για την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, αναδεικνύεται εμφατικά η ανάγκη προστασίας μιας ευάλωτης πληθυσμιακής ομάδας, που εκτίθεται συχνά στη βία και την κακοποίηση, των γυναικών με αναπηρία.
Τα κορίτσια και οι γυναίκες με κάποιας μορφής ορατή ή αόρατη αναπηρία, αποτελούν το 29,2% του συνολικού αριθμού των γυναικών στην ΕΕ και περίπου το 60% των Ευρωπαίων πολιτών με αναπηρία. Παρά τα υψηλά αυτά αριθμητικά ποσοστά, υφίστανται αυξημένο κίνδυνο βίας, καθώς επίσης και Πολλαπλές και διατομεακές διακρίσεις σε όλους τους τομείς της ζωής, από την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, έως την εργασία, τη στέγαση και την πρόσβαση στις υπηρεσίες της κοινότητας. Συχνά, η αναπηρία γίνεται πρόσχημα για την αμφισβήτηση της αξιοπιστίας, της σεξουαλικότητας, της αυτονομίας και των προσωπικών τους επιλογών. Η σωματική, σεξουαλική, λεκτική, ψυχολογική και οικονομική βία κατά των γυναικών με αναπηρία συνιστά κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους και αποτελεί προϊόν έμφυλων και μισαναπηρικών στερεοτύπων, οικονομικής εξάρτησης από το οικογενειακό τους περιβάλλον, πλημμελούς πρόσβασης των θυμάτων στους μηχανισμούς καταγγελίας και τη δικαιοσύνη, έλλειψης ευαισθητοποίησης της κοινωνίας σχετικά με ανάλογα περιστατικά.
Η Ε.Ε. έχει ήδη στη διάθεση της ισχυρά νομικά εργαλεία για την αντιμετώπιση του πολυδιάστατου αυτού και σύνθετου προβλήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης, που διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Η Σύμβαση ενσωματώνει οριζόντια τη διάσταση της αναπηρίας, αφού προβλέπει ότι η παρεχόμενη προστασία και όλα τα μέσα υποστήριξης των επιζώντων θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας πρέπει να είναι πλήρως προσβάσιμα σε όλους χωρίς διακρίσεις, συμπεριλαμβάνοντας ρητά και τις γυναίκες με αναπηρία.
Πέραν των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, η Ευρωπαϊκή Ένωση και όλα τα κράτη μέλη της δεσμεύονται να διασφαλίσουν τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία και να αποτρέψουν τη βία εις βάρος τους, σύμφωνα με τις επιταγές της Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Η Σύμβαση κάνει ειδική αναφορά στις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία, αναγνωρίζοντας ότι υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις και απαιτώντας από τα συμβαλλόμενα κράτη να λάβουν μέτρα για την πλήρη και ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων τους, καθώς και για την ανάπτυξη, ενδυνάμωση και προώθηση τους. Περαιτέρω, η Σύμβαση κατοχυρώνει την προστασία από την εκμετάλλευση, βία και κακοποίηση, ενώ παράλληλα καλύπτει ζητήματα όπως η προστασία από την αναγκαστική στείρωση.
Επιπλέον, η πρόσφατη ευρωπαϊκή Οδηγία 2024/1385 για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας ενισχύει το πλαίσιο προστασίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη, τη στήριξη των θυμάτων και την προσβασιμότητα στα μέσα υποστήριξης, στους μηχανισμούς καταγγελίας και στη δικαιοσύνη.
Παρά την αξιόλογη αυτή πρόοδο σε θεσμικό επίπεδο, η εναλλακτική έκθεση του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία προς τη GREVIO (Επιτροπή παρακολούθησης της εφαρμογής της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης) στο πλαίσιο αξιολόγησης της ΕΕ, αντικατοπτρίζει σημαντικές ελλείψεις αναφορικά με την προστασία των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία από τη βία.
Πιο συγκεκριμένα, στην ευρωπαϊκή οδηγία δεν υπάρχει σαφής απαγόρευση της αναγκαστικής στείρωσης, μιας πρακτικής που συνεχίζει να εφαρμόζεται σε τουλάχιστον δώδεκα κράτη-μέλη της ΕΕ, ιδίως σε γυναίκες με νοητική και ψυχοκοινωνική αναπηρία.
Περαιτέρω, παρατηρείται ότι δεν υπάρχει αποτελεσματική διασύνδεση των πολιτικών για την ισότητα των φύλων και των πολιτικών με αναπηρία και κυρίως ότι οι γυναίκες με αναπηρία δεν εκπροσωπούνται επαρκώς και δε συμμετέχουν στο σχεδιασμό πολιτικών που αφορούν τις ζωές τους. Επιπλέον, αρκετά συχνά, η πρόσβαση σε υπηρεσίες υποστήριξης ή μηχανισμούς καταγγελίας παραμένει ελλιπής ή μη προσβάσιμη, ενώ δε συλλέγονται συστηματικά τα αναγκαία δεδομένα για το φύλο, τη μορφή αναπηρίας και τον χώρο διάπραξης της βίας, με αποτέλεσμα να μη δίνεται πλήρη εικόνα για την έκταση του φαινομένου ώστε να σχεδιαστούν οι κατάλληλες πολιτικές.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι γυναίκες με αναπηρία αντιμετωπίζουν από δύο έως πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να υποστούν βία. Η κατάσταση τους είναι δυσμενέστερη τόσο σε σχέση με τις γυναίκες με αναπηρία, όσο και με τους άνδρες με αναπηρία. Αυτή η διπλή διάκριση, λόγω φύλου και λόγω αναπηρίας, απαιτεί μια συνολική και συνεκτική απάντηση. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη – μέλη, οφείλουν να μεταφράσουν τις δεσμεύσεις σε αποτελεσματικές πολιτικές. Στην κατεύθυνση αυτήν, όπως αποτυπώνεται και στη σχετική έκθεση, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να απαγορευτούν ρητά και χωρίς εξαιρέσεις όλες οι μορφές έμφυλης βίας, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαστικής στείρωσης και κάθε μορφής εξαναγκασμού στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία. Κομβικό είναι επίσης το ζήτημα πλήρους εξασφάλισης της πρόσβασης των γυναικών με αναπηρία σε υπηρεσίες υποστήριξης και στη δικαιοσύνη. Σε αυτό το πλαίσιο είναι κρίσιμη η εκπαίδευση των ειδικών επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της έμφυλης βίας, των αστυνομικών και δικαστικών λειτουργών.
Επιπρόσθετα, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα ενισχύσουμε αφενός την ενδυνάμωση των γυναικών με αναπηρία μέσω των κατάλληλων προγραμμάτων, και αφετέρου ότι η φωνή τους θα ακούγεται και θα λαμβάνεται υπόψη στο σχεδιασμό και την παρακολούθηση πολιτικών ισότητας των φύλων και προστασίας από τη βία.
Η έλλειψη ορατότητας των γυναικών με αναπηρία και η στενή οικονομική και κοινωνική τους εξάρτηση δημιουργούν ένα πλαίσιο κρυφής και κρυμμένης βίας, την οποία εμείς έχουμε χρέος να αναδείξουμε και να καταπολεμήσουμε. Οι γυναίκες με αναπηρία πρέπει να ζουν με αυτονομία και αξιοπρέπεια, χωρίς φόβο, να ελέγχουν οι ίδιες τις αποφάσεις για τη ζωή τους και να εμπλουτίζουν με τη συμμετοχή τους μια κοινωνία ποικιλομορφίας και συμπερίληψης.
