Ολοένα και περισσότεροι Πακιστανοί καταφεύγουν στα κινέζικα φωτοβολταϊκά πάνελ οικιακής χρήσης. Τα εγκαθιστούν στα πιο πιθανά και απίθανα μέρη: σε ταράτσες σπιτιών και τζαμιά, αγροικίες και καταστήματα! Ακόμα και στα προικοσύμφωνα, που παραμένουν αναπόσπαστο κομμάτι των γαμήλιων παραδόσεων της ασιατικής χώρας, τα φωτοβολταϊκά πάνελ συμπεριλαμβάνονται πλέον συχνά μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων της νύφης.
Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί. Σύμφωνα με ανάλυση της δεξαμενής σκέψης Renewables First, η ηλιακή ισχύς με net metering στο Πακιστάν αυξήθηκε από 1,3 GW στο οικονομικό έτος 2023 σε 2,5 GW το 2024, φτάνοντας το δυσθεώρητο 4,9 GW τον Μάρτιο του 2025. Γενεσιουργός αιτία αυτής της τάσης είναι οι τσουχτεροί λογαριασμοί του ρεύματος και οι συχνές διακοπές ηλεκτροδότησης που ταλαιπωρούν τους καταναλωτές. Και φυσικά δεν αποτελεί σύμπτωση πως μεταξύ 2022 και 2024, το Πακιστάν σχεδόν πενταπλασίασε τις εισαγωγές φωτοβολταϊκών από την Κίνα, αγγίζοντας τα 16 GW ετησίως.
Η ταχύτατη εξάπλωση των οικιακών φωτοβολταϊκών δοκιμάζει τις αντοχές του εθνικού συστήματος ηλεκτροδότησης. Τα νοικοκυριά εξαρτώνται όλο και λιγότερο από την κεντρική παροχή, η κατανάλωση πέφτει και τα έσοδα των ηλεκτρικών παρόχων καταρρέουν. Ενδεικτικά, από το 2022 και μετά, η κατανάλωση από το δίκτυο έχει ήδη μειωθεί κατά περίπου 12%. Την ίδια στιγμή οι υποσταθμοί, οι γραμμές μεταφοράς και οι συμβατικές μονάδες παραγωγής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων ολοκαίνουργιων λιγνιτικών σταθμών που χρηματοδοτήθηκαν από την Κίνα μέσω του προγράμματος Belt and Road, συνεχίζουν να κοστίζουν πολύ, παρότι καθίστανται ολοένα και λιγότερο απαραίτητοι.
Το αποτέλεσμα είναι ένας επικίνδυνος φαύλος κύκλος που είναι γνωστός και ως «σπείρα θανάτου των ενεργειακών παρόχων». Όσο περισσότεροι πολίτες παράγουν μόνοι τους την ηλεκτρική τους ενέργεια, τόσο μειώνεται η οικονομική βάση του δικτύου. Αυτό αναγκάζει τους παρόχους να αυξάνουν τις τιμές για όσους εξακολουθούν να εξαρτώνται από την κεντρική παροχή, γεγονός που με τη σειρά του ωθεί ακόμη περισσότερα νοικοκυριά στην εγκατάσταση νέων φωτοβολταϊκών. Η πίεση στο σύστημα εντείνεται περαιτέρω από την ταχεία διάδοση της χρήσης μπαταριών που επιτρέπουν στους χρήστες να αποθηκεύουν την ενέργεια που παράγουν στη διάρκεια της ημέρας και να καλύπτουν τις ανάγκες τους μετά τη δύση του ηλίου χωρίς να αντλούν καθόλου ρεύμα από το δίκτυο, μειώνοντας ακόμη περισσότερο τη ζήτηση.
Μπροστά στο διαφαινόμενο τέλμα, η πακιστανική κυβέρνηση προσπάθησε να φρενάρει την κατάσταση επιβάλλοντας, τον Ιούνιο του 2025, φόρο 10% στα εισαγόμενα φωτοβολταϊκά πάνελ. Το μέτρο δε φάνηκε να αποδίδει. Η ζήτηση παρέμεινε αμείωτη, ενώ οι εισαγωγές κινεζικών μπαταριών εκτοξεύτηκαν. Παράλληλα, η κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με την Κίνα για την αναθεώρηση των συμφωνιών που καλύπτουν τους πρόσφατα κατασκευασμένους λιγνιτικούς σταθμούς και ήδη αναζητεί τρόπους για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου και τη σταθεροποίηση της αγοράς του ηλεκτρισμού.
Ένα είναι βέβαιο. Το Πακιστάν είναι το πεδίο στο οποίο θα κριθεί το στοίχημα της πράσινης μετάβασης του παγκόσμιου Νότου. Η κοινωνία κινείται με ταχύτητα και ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας προχωρά αλλά το κράτος, η αγορά και οι θεσμοί μένουν πίσω. Η αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας αλλάζει το παιχνίδι και διαλύει τα παλιά οικονομικά μοντέλα. Μέχρι το 2030, η πράσινη μετάβαση στον Παγκόσμιο Νότο αναμένεται να επιταχυνθεί ακόμη περισσότερο. Το κατά πόσο θα αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης ή θρυαλλίδα νέων κρίσεων θα εξαρτηθεί από το αν χώρες όπως το Πακιστάν θα καταφέρουν να μετατρέψουν τη σημερινή αταξία σε μια νέα, βιώσιμη και ανθεκτική ενεργειακή αρχιτεκτονική.
