Η φετινή εικόνα των σχολικών εγγραφών δεν αφήνει περιθώρια για αισιοδοξία: οι μαθητές της Α’ Δημοτικού είναι κατά 40% λιγότεροι σε σχέση με προηγούμενες χρονιές. Αυτή η μείωση δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό, αλλά μέρος μιας συνολικότερης πληθυσμιακής κάμψης που εξελίσσεται αθόρυβα εδώ και χρόνια. Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια βαθιά δημογραφική κρίση. Κάθε γενιά που ακολουθεί είναι αριθμητικά μικρότερη από την προηγούμενη — και αυτό έχει άμεσες συνέπειες όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στην αγορά εργασίας, στο ασφαλιστικό σύστημα, στην καινοτομία και τελικά στη βιωσιμότητα της ίδιας της οικονομίας.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, είναι πλέον σαφές ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τη μάθηση ως υπόθεση των πρώτων 20 ετών της ζωής ενός ανθρώπου. Η εκπαίδευση δεν τελειώνει στο σχολείο ή στο Πανεπιστήμιο. Αντιθέτως, πρέπει να συνεχίζεται διαρκώς — ειδικά σε έναν κόσμο που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς. Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: Οι ενήλικες δεν είναι τελειωμένοι μαθητές. Συχνά, οι πολιτικές κατάρτισης ή τα δημόσια αφηγήματα γύρω από την εκπαίδευση υποτιμούν ή προσπερνούν τους ενήλικες. Αντιμετωπίζονται ως εργαζόμενοι που δεν μπορούν να εκπαιδευτούν ξανά. Όμως η πραγματικότητα είναι ακριβώς η αντίθετη: οι ενήλικες αποτελούν το βασικό κορμό του σημερινού παραγωγικού δυναμικού και, ταυτόχρονα, τη μεγαλύτερη αναξιοποίητη δεξαμενή γνώσης και εμπειρίας που μπορεί να επανεκκινήσει την οικονομία — αρκεί να τους δοθεί το κατάλληλο πλαίσιο για μάθηση.
Ο μετασχηματισμός του εργατικού δυναμικού σημαίνει πολλά περισσότερα από την απλή παροχή νέων δεξιοτήτων. Είναι μια στρατηγική επιβίωσης τόσο για τον εργαζόμενο όσο και για τον οργανισμό ή το κράτος στο οποίο ανήκει. Χωρίς την ενεργή συμμετοχή των ενηλίκων στη μαθησιακή διαδικασία, καμία αγορά δεν μπορεί να παραμείνει ανταγωνιστική, καμία κοινωνία δεν μπορεί να εξασφαλίσει συνοχή. Σε εποχές όπου ο πληθυσμός μειώνεται και γερνά, δεν υπάρχει πλεόνασμα ανθρώπων που μπορούν να περιμένουν να μπουν στην αγορά. Τι σημαίνει αυτό; εκπαίδευση, αναβάθμιση, κινητοποίηση.
Αξίζει να αναφερθεί ότι το Πράσινο Μνημόνιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και η Στρατηγική για τις Ψηφιακές Δεξιότητες 2021–2027, τονίζουν ρητά ότι οι ενήλικες πρέπει να εκπαιδεύονται ξανά και ξανά καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής. Η ΕΕ θέτει ως στόχο το 60% των ενηλίκων να συμμετέχει σε εκπαιδευτικά προγράμματα κάθε χρόνο έως το 2030. Σήμερα, στην Ελλάδα, αυτός ο δείκτης βρίσκεται κάτω από το 20%. Είναι θετικό ότι τα τελευταία χρόνια έχουν υλοποιηθεί χρηματοδοτούμενα προγράμματα ψηφιακής κατάρτισης, ενώ και οι μεγάλες επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να επενδύουν πιο συστηματικά στο learning & development. Όμως, η αποσπασματική εφαρμογή, η ελλιπής σύνδεση με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς και η απουσία αξιολόγησης μειώνουν το αντίκτυπο των δράσεων.
Όλα τα παραπάνω συνοψίζονται με ιδανικό τρόπο στη φράση του ο Alvin Toffler στο βιβλίο του Future Shock: «Αναλφάβητοι του 21ου αιώνα δεν θα είναι όσοι δεν ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν, αλλά όσοι δεν μπορούν να μαθαίνουν, να ξε-μαθαίνουν και να ξαναμαθαίνουν.»
