«Αναζητώντας τον καλύτερο τρόπο για να επιστρέψει ο καθένας μας το αντίδωρό του στον κόσμο, επιχειρεί διάφορα. Εγώ βρήκα αυτό. Κατά την προσωπική μου αντίληψη, αισθάνομαι ότι προσφέρω περισσότερο στον κόσμο μου μέσω αυτής της χορωδίας, παρά π.χ. μέσω ενός ατομικού ρεσιτάλ. Αυτό για μένα. Για άλλους είναι αλλιώς».
Μία χορωδία με όνομα που παραπέμπει στη Φυσική –String Theory (Θεωρία Χορδών)-, η οποία «αποτελείται σχεδόν εξ ίσου από μουσικούς όσο και από μη μουσικούς», που τραγουδά από Λιλιπούπολη μέχρι Μπαχ και παραδοσιακά των Βαλκανίων και δεν μοιάζει με άλλη.
Με αφορμή τα δέκα της χρόνια, ο ιδρυτής της, o αντισυμβατικός μουσικός Γιώργος Πατεράκης, μιλά στη HuffPost για την ωραία αυτή περιπέτεια.
-Κύριε Πατεράκη, η Χορωδία String Theory, η οποία επί της ουσίας είναι μία μουσική κοινότητα, έγινε δέκα χρονών. Πώς προέκυψε η ιδέα της δημιουργίας της; Το μουσικό σύνολο String Theory προϋπήρχε;
ΓΠ: Ναι, το String Theory, ως μικρό πειραματικό μουσικό σχήμα, υπήρχε ήδη από το 2011. Το 2015 όμως ξεκίνησα κάποιες διαλέξεις, επιχειρώντας να μοιραστώ κάποια ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, αλλά πιο λεπτοϋφή και, ας πούμε, δυσδιάκριτα στοιχεία της μουσικής με ανθρώπους φιλόμουσους μεν, αλλά χωρίς τα τεχνικά εργαλεία κατανόησής της σε μεγαλύτερο βάθος. Σε κάποιο σημείο της διαδρομής, συνειδητοποιώντας πως η πιο άμεση σχέση κάποιου μη-μουσικού με την μουσική είναι η ίδια η φωνή, γεννήθηκε και η ιδέα μιας χορωδίας μη-μουσικών, ως εργαλείο βαθύτερης μουσικής κατανόησης και εκπαίδευσης.
Σήμερα βέβαια, μετά από δέκα χρόνια, η χορωδία String Theory αποτελείται σχεδόν εξ ίσου από μουσικούς όσο και από μη μουσικούς.
-Πώς και γιατί ένας εξαιρετικός κλασικός μουσικός -μαέστρος, συνθέτης και δεξιοτέχνης πιανίστας με λαμπρές σπουδές πιάνου, θεωρητικών και σύνθεσης, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ο οποίος έχει συμπράξει με σημαντικές ορχήστρες, αποφασίζει να δημιουργήσει μία χορωδία και δη, πολυσυλλεκτική;
ΓΠ: Όπως είπα και πριν. Αναζητώντας τον καλύτερο τρόπο για να επιστρέψει ο καθένας μας το αντίδωρό του στον κόσμο, επιχειρεί διάφορα. Εγώ βρήκα αυτό. Κατά την προσωπική μου αντίληψη, αισθάνομαι ότι προσφέρω περισσότερο στον κόσμο μου μέσω αυτής της χορωδίας, παρά πχ μέσω ενός ατομικού ρεσιτάλ. Αυτό για μένα. Για άλλους είναι αλλιώς.
-Πόσα άτομα αριθμεί σήμερα η Χορωδία String Theory;
ΓΠ: Σήμερα έχει κάπου 120 – 130 ενεργούς χορωδούς, κατανεμημένους στα δύο χορωδιακά σώματα. Συνολικά πάντως οι άνθρωποι που έχουν πάρει βάπτισμα στις τάξεις της χορωδίας, πρέπει να είναι αρκετά πάνω από χίλιοι μέσα στα χρόνια της λειτουργίας της.
-Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος μέλος της; Υποθέτω να είναι κατ’ αρχάς καλλίφωνος, ακόμη κι αν δεν έχει κάνει σπουδές μουσικής, σωστά; Ηλικιακά, υπάρχει περιορισμός; Ποια είναι η ανθρωπογεωγραφία της Χορωδίας;
ΓΠ: Πράγματι, από τη μία ούτε η ανύπαρκτη μουσική εκπαίδευση ούτε η μικρή ή μεγάλη ηλικία αποτελούν κριτήριο αποκλεισμού, ούτε όμως και η πρότερη μουσική κατάρτιση, ακόμα και σε επαγγελματικό επίπεδο, αποτελεί εχέγγυο κριτήριο συμμετοχής στη χορωδία. Η χορωδιακή (όπως και η ορχηστρική) διαδικασία περιέχει ένα πολύ κρίσιμο στοιχείο, όπου η ατομική εξέλιξη περνάει απαρέγκλιτα μέσα από την ενσωμάτωση στο σύνολο. Να το πω αντίστροφα: χωρίς την διάχυση της ατομικότητάς σου στο σύνολο, δεν εξελίσσεσαι ατομικά ως χορωδός. Μια ενδιαφέρουσα φαινομενική αντίφαση, που όμως αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο ενός καλού μουσικού συνόλου. Και μιας καλής κοινωνίας, αλλά αυτό είναι άλλη κουβέντα.
-Πείτε μας λίγα λόγια για το εκπαιδευτικό σας σύστημα: Πώς καθοδηγείτε ακόμα και τους «μουσικά αμύητους» ώστε να αποκτήσουν πολυφωνική ικανότητα;
ΓΠ: Δείτε κάτι: εδώ έχουμε βρει καταπληκτικά μοντέλα εκλαΐκευσης στρυφνών εννοιών της σχετικιστικής φυσικής, αδιανόητων κβαντικών φαινομένων, και θεωρητικών μοντέλων αντίθετων σε κάθε διανοητή «απτή» πραγματικότητα, και δεν θα βρίσκαμε τρόπους να εξηγήσουμε ένα τόσο γήινο και ανθρωποκεντρικό πράγμα όσο η μουσική; Αν ξέρεις καλά αυτό για το οποίο μιλάς, μπορείς να επινοήσεις τρόπους για να γίνουν κατανοητές οσοδήποτε δύστροπες έννοιες, για οποιονδήποτε ακροατή με νοημοσύνη πάνω από σκίουρου. Νομίζω πως αυτό το πετυχαίνω πλέον σε ικανοποιητικό βαθμό. Το πιο δύσκολο είναι να υπερνικήσεις είτε τα λογής-λογής «ωδειακά τραύματα» και τις νοητικές αγκυλώσεις των θυμάτων ενός εκθαμβωτικά βλακώδους εκπαιδευτικού συστήματος, είτε το αδιαπέραστο φοβικό πλέγμα ενοχών και αυτοαπόρριψης, στο οποίο φυλακιζόμαστε μεθοδικά και εξ απαλών ονύχων από τη λεγόμενη «εγκύκλιο παιδεία» στην μικρή κωμική χώρα μας, και όχι μόνον σε αυτήν.
-Πώς επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων η συμμετοχή τους σε μια τόσο ιδιαίτερη χορωδία;
ΓΠ: Μερικοί -λίγοι- επηρεάζονται ελάχιστα ή καθόλου. Έρχονται, βαριούνται και μετά από λίγο φεύγουν. Στους περισσότερους δίνει χαρά μέσα στην εβδομαδιαία τους καθημερινότητα. Νιώθουν ότι μαθαίνουν μερικά πράγματα, χαίρονται που βλέπουν τους φίλους τους κάθε τόσο, αισθάνονται καλά που ανήκουν σε κάτι καλλιτεχνικό κλπ. Σε κάποιους όμως, η διαδικασία τους «γράφει» πιο βαθιά, και τους αλλάζει τη ζωή. Πώς να το πω… φανταστείτε το όπως σε μια κινηματογραφική αίθουσα, που προβάλλεται μια ταινία, ας πούμε -ξέρω γω- το Ραν του Κουροσάβα: μερικοί θα νυστάξουν, οι περισσότεροι θα ευχαριστηθούν και θα λένε «βρε τι σκηνοθετάρα αυτός Κουροσάβα», και μετά θα πάνε στο μπαρ, αλλά κάποιοι -λίγοι- θα ταρακουνηθούν και θα φύγουν σιωπηλοί και αλλαγμένοι. Ε, κάτι τέτοιο…
-Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η κοινωνική ενσυναίσθηση και η προσφορά: Εμφανίζεται στο Μέγαρο Μουσικής και την επόμενη μέρα τραγουδάει σε φυλακές, ψυχιατρικές δομές και γηροκομεία. Πώς ξεκίνησε όλο αυτό;
ΓΠ: Νομίζω πως λίγο-πολύ έχω απαντήσει παραπάνω. Όσο για τις δομές υγείας και τις φυλακές, είναι επειδή πολλοί από τους χορωδούς είναι γιατροί, θεραπευτές, εργαζόμενοι και εκπαιδευτικοί που σχετίζονται με ανάλογους χώρους. Είναι μια κουλτούρα που έχει αναπτυχθεί εσωτερικά μέσα στη χορωδία, και δεν ξέρω αν το όφελος είναι πιο μεγάλο για τους ανθρώπους που επισκεπτόμαστε στις δομές, ή για εμάς τους ίδιους που ερχόμαστε σε επαφή με αυτόν τον περίκλειστο και αόρατο κόσμο.
-Δεν θα ρωτήσω ποια είναι η πιο ωραία ή συγκινητική στιγμή στα δέκα χρόνια της Χορωδίας, αλλά ποια ήταν η πιο δύσκολη.
ΓΠ: Όταν, πριν από αρκετά χρόνια, για να προστατέψω το σύνολο, αναγκάστηκα να απομακρύνω μερικά άτομα ανυποχώρητης τοξικότητας από τη χορωδία. Ταυτόχρονα όμως ήταν και από τα πιο «γειωτικά» μου διδάγματα: ότι δηλαδή η χορωδία δεν είναι κάποιο ροζ συννεφάκι, κάποιο χρυσαλιφούρφουρο, αλλά είναι η ίδια η κοινωνία. Ούτε καλή, ούτε κακή, παρά τόσο μέσα από τα θαύματά της, όσο και από τις -ενίοτε ανίατες- παθογένειές της, πρέπει να βρεις τον τρόπο να κάνεις ό,τι κάνεις με ό,τι έχεις, και όχι με ό,τι θα ήθελες να έχεις.
-Ποια συναυλία παρακολουθήσατε -και απολαύσατε- τελευταία; Και επί τη ευκαιρία, πώς είναι να βρίσκεσαι στη θέση του κοινού;
ΓΠ: Μου αρέσει η θέση του κοινού, αλλά απολαμβάνω πολύ περισσότερο να παρακολουθώ την πρόβα παρά την παράσταση. Κατά τα λοιπά ο χρόνος μου είναι περιορισμένος και βλέπω πολύ λιγότερες παραστάσεις από όσες θα ήθελα. Η τελευταία παράσταση που βρέθηκα ήταν δική μου, αλλά οι παραστάσεις μου δεν μου αρέσουν, οπότε…
-Τι σημαίνει μεγάλη μουσική, κύριε Πατεράκη;
ΓΠ: Προσπαθώ να μην λησμονώ ποτέ ότι οι άνθρωποι αναπόδραστα ζούμε τη ζωή μας εντός των μικρών, εφήμερων ανθρωπίνων μέτρων, που διαρκώς συγκρούονται με μια αδιανόητη κοσμική κλίμακα. Ό,τι έχουμε είναι η ίδια μας η ανθρώπινη ζωή, εκτός της οποίας παύει να έχει νόημα το οτιδήποτε. Για να αντιμετωπίσουμε αυτήν την συνθλιπτική κλίμακα επινοούμε διάφορες νοητικές κατασκευές: τους θεούς, το άπειρο, διάφορες «αιώνιες αξίες» όπως η ηθική και η πατρίδα, την αιωνιότητα, το μηδέν, κλπ. Τα εργαλεία κατασκευής αυτών των νοητικών κατασκευών είναι η επιστήμη, η τέχνη και η φιλοσοφία, που παράγεται και παράγει τα προηγούμενα δύο. Σε αυτό το πνεύμα και μόνον, μπορώ να πω ότι «μεγάλη μουσική» είναι η μουσική που προάγει την αντίληψή μας για τον κόσμο. Δεν πειράζει να μιλάμε για «αιώνια και μεγάλη τέχνη», αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε τι πραγματικά εννοούμε, όταν μιλάμε για ένα τόσο εφήμερο είδος όπως ο άνθρωπος.
