Την ώρα που οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ετοιμάζονται να καθίσουν στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής, περίπου 10.000 αγρότες από όλα τα κράτη-μέλη κατεβαίνουν στους δρόμους της βελγικής πρωτεύουσας, διαμαρτυρόμενοι για τη συμφωνία με τη Mercosur και το μέλλον της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Τα τρακτέρ έχουν ήδη πάρει θέσεις στου δρόμους των Βρυξελλών.
Στους δρόμους της ευρωπαϊκής πρωτεύουσας, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα τρακτέρ. Αγροτικά κομβόι από γειτονικές χώρες αλλά και από το ίδιο το Βέλγιο, πήραν θέση λίγα μόλις μέτρα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, προετοιομαζόμενοι για τη μεγάλη κινητοποίηση της Πέμπτης.
Παρότι οι αγροτικές οργανώσεις έχουν διαβεβαιώσει ότι δεν θα στηθούν μπλόκα όπως σε προηγούμενες κινητοποιήσεις, η παρουσία των τρακτέρ είναι ήδη αισθητή και φορτίζει το κλίμα, την ώρα που οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούνται να πάρουν ίσως από τις πιο κρίσιμες αποφάσεις τους.
Οι συγκεντρώσεις ξεκινούν από την περιοχή του Brussels North και εξελίσσονται σε πορεία προς την Place du Luxembourg, λίγα μέτρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την ώρα που το ευρωπαϊκό κέντρο των Βρυξελλών βρίσκεται ήδη σε καθεστώς αυξημένων μέτρων ασφαλείας λόγω της Συνόδου.
Η ημέρα προμηνύεται ιδιαίτερα δύσκολη για τις μετακινήσεις στην πόλη, καθώς τα αυστηρά μέτρα κυκλοφορίας που συνοδεύουν τη Σύνοδο Κορυφής συμπίπτουν με τη μαζική αγροτική κινητοποίηση, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα για την καθημερινότητα των Βρυξελλών.
Η κινητοποίηση, που συμπίπτει χρονικά με τη Σύνοδο και πραγματοποιείται λίγες ώρες πριν από το προγραμματισμένο ταξίδι της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη Βραζιλία (την Κυριακή είναι προγραμματισμένο χωρίς όμως να είναι βέβαιο ότι θα πραγματοποιηθεί), θεωρείται από τις αγροτικές οργανώσεις η πρώτη πραγματικά πανευρωπαϊκή διαδήλωση του κλάδου στις Βρυξέλλες. Αγρότες και εκπρόσωποι περισσότερων από 40 εθνικών οργανώσεων δηλώνουν ότι θέλουν να στείλουν ένα «ενιαίο και ηχηρό μήνυμα» προς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Όπως επισημαίνουν, ο αγροτικός τομέας βρίσκεται αντιμέτωπος με αποφάσεις που απειλούν άμεσα τη βιωσιμότητά του. Ζητούν δίκαιους όρους εμπορίου, σταθερούς κανόνες και πολιτικές που δεν θα μετακυλίουν το κόστος των ευρωπαϊκών επιλογών στους παραγωγούς.
Mercosur: «Λάθος πολιτικό μήνυμα», λένε οι αγρότες
Στο επίκεντρο των αντιδράσεων βρίσκεται η εμπορική συμφωνία ΕΕ–Mercosur με την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Παραγουάη και την Ουρουγουάη. Οι αγρότες υποστηρίζουν ότι η συμφωνία ανοίγει την ευρωπαϊκή αγορά σε προϊόντα που παράγονται με χαμηλότερα πρότυπα, πιέζοντας τις τιμές και το εισόδημα των Ευρωπαίων παραγωγών.
Όπως τονίζουν, η υπογραφή και η επικύρωση της συμφωνίας, στην παρούσα μορφή της, θα έστελνε ένα λανθασμένο πολιτικό μήνυμα, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω έναν ήδη ευάλωτο κλάδο και διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη στη χάραξη ευρωπαϊκής πολιτικής. Κατά την εκτίμησή τους, όσοι «τρέφουν την Ευρώπη» δεν μπορεί να καλούνται να πληρώσουν το τίμημα μιας εμπορικής συμφωνίας που δεν κατανέμει ισόρροπα τα βάρη.
Προκαταρκτική συμφωνία την ύστατη ώρα, αλλά όχι χωρίς όρια
Το βράδυ της Τετάρτης λίγες ώρες πριν από τη Σύνοδο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο κατέληξε σε πολιτική συμφωνία για έναν πιο αυστηρό μηχανισμό ασφαλείας (safeguard) που συνδέεται με τη Mercosur, επιχειρώντας να αμβλύνει τις αντιδράσεις.
Ο μηχανισμός καλύπτει «ευαίσθητα» προϊόντα όπως το βοδινό κρέας, τα πουλερικά, το ρύζι, τη ζάχαρη και πλέον και τα εσπεριδοειδή, και προβλέπει τη δυνατότητα αναστολής προνομιακών εισαγωγών.
Το τελικό κατώφλι ενεργοποίησης συμφωνήθηκε στο 8%, χαμηλότερα από την αρχική πρόταση της Επιτροπής αλλά υψηλότερα από το 5% που ζητούσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Παράλληλα, προβλέπεται η δυνατότητα προσωρινών μέτρων εντός 21 ημερών κατά τη διάρκεια ερευνών.
Ωστόσο, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο συμβιβασμός αυτός αποτυπώνει και τα όρια των ευρωπαϊκών απαιτήσεων. Ζητήματα όπως η πλήρης αμοιβαιότητα στα περιβαλλοντικά και υγειονομικά πρότυπα ή η αυτόματη ενεργοποίηση προστατευτικών ρητρών κρίνονται πολιτικά μη αποδεκτά από τις χώρες της Mercosur. Έτσι, η συμφωνία συνοδεύεται από πολιτικές και όχι νομικά δεσμευτικές διαβεβαιώσεις, γεγονός που διατηρεί ζωντανό τον σκεπτικισμό στον αγροτικό κόσμο.
«Φτάνει πια με επικοινωνιακά τεχνάσματα. Ήμασταν ξεκάθαροι από την αρχή: οι λεγόμενες “ρήτρες ασφαλείας” είναι μόνο κατ’ όνομα. Παρά τις προσπάθειες ορισμένων ευρωβουλευτών, το τελικό αποτέλεσμα δεν προστατεύει πραγματικά τους αγρότες ούτε διασφαλίζει δίκαιο εμπόριο. Τα κράτη-μέλη δεν πρέπει να το στηρίξουν.» αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Copa Cogeca.
Ιταλία, Γαλλία και οι ανοιχτές αντιστάσεις
Παρά τις προσαρμογές, οι αντιδράσεις στο εσωτερικό της ΕΕ δεν έχουν εκλείψει. Η Ιταλία και η Γαλλία εξακολουθούν να εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις για την τελική έγκριση της συμφωνίας, ζητώντας πρόσθετες και δεσμευτικές εγγυήσεις για την προστασία των αγροτών. Μάλιστα ζήτησαν να μην συζητηθεί το ζήτημα στη Σύνοδο.
Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι χαρακτήρισε «πρόωρη» την υπογραφή, υπογραμμίζοντας ότι τα συνοδευτικά μέτρα στήριξης και ελέγχου δεν έχουν ακόμη πλήρως οριστικοποιηθεί.
Την ίδια ώρα, από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο Βραζιλιάνος πρόεδρος Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη νέα καθυστέρηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε οριστική εγκατάλειψη της συμφωνίας, έπειτα από περισσότερα από 25 χρόνια διαπραγματεύσεων.
Η ελληνική θέση: ΚΑΠ και Συνοχή ως «κόκκινες γραμμές»
Στο φόντο αυτό, ιδιαίτερη σημασία αποκτά και η ελληνική θέση ενόψει της συζήτησης για τον νέο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θέτει ως στόχο πρώτης προτεραιότητας τη διατήρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, η οποία, όπως και η πολιτική συνοχής, πρέπει να συνεχίσει να χρηματοδοτείται με διακριτούς και επαρκείς πόρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Με τη διατύπωση αυτή, η ελληνική πλευρά στέλνει σαφές μήνυμα ότι τόσο η ΚΑΠ όσο και η Συνοχή δεν θα πρέπει να συγχωνευθούν ή να απορροφηθούν σε ευρύτερα χρηματοδοτικά σχήματα στον νέο προϋπολογισμό. Αντιθέτως, ζητεί τη διατήρησή τους ως αυτόνομων πολιτικών, ώστε να μη θυσιαστούν στον βωμό νέων ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων.
Και οι αγρότες δοκιμάζουν την Ένωση
Οι σημερινές διαδηλώσεις, αναδεικνύουν το εύθραυστο πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο καλείται να κινηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Με τη Mercosur, την Κοινή Αγροτική Πολιτική και τον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό να τέμνονται χρονικά και πολιτικά, το αγροτικό μέτωπο εξελίσσεται σε έναν ακόμη κρίσιμο πονοκέφαλο για τις Βρυξέλλες.
