Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σήμερα, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις του Βελγίου, επίσημη πρόταση για την αξιοποίηση των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων με στόχο τη χρηματοδότηση ενός νέου δανείου προς την Ουκρανία. Ωστόσο όπως προέκυψε από τη συνέντευξη Τύπου της Κομισιόν δεν αποκλείεται ακόμη και η παράκαμψη του βέτο, εφόσον κριθεί αναγκαίο στο τελικό στάδιο για την επίτευξη συμφωνίας, τόσο από το Βελγίο, όσο και άλλων κρατών που ενδεχομένως εκφράσουν αντιδράσεις.
Η Επιτροπή τονίζει ότι, η πρότασή της έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε η ΕΕ να μπορέσει να ανταποκριθεί στις εξελισσόμενες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας, με ευέλικτο και αποτελεσματικό τρόπο, είτε η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο είτε σε ειρήνη.
Δύο επιλογές και παράκαμψη του Βέτο
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή όπως ανακοίνωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξετάζει δύο επιλογές:
την προσφυγή σε δανεισμό από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και
τη δημιουργία ενός «Δανείου Επανορθώσεων», το οποίο θα στηριχθεί στα δεσμευμένα περιουσιακά περιουσιακά κεφάλαια της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας εντός της Ένωσης.
«Σήμερα υποβάλλουμε δύο λύσεις στα κράτη μέλη για να συμφωνήσουν.
Η πρώτη λύση είναι ο δανεισμός της ΕΕ, δηλαδή η άντληση κεφαλαίων από τις αγορές με εγγύηση τον προϋπολογισμό της Ένωσης και η παροχή τους στην Ουκρανία ως δάνειο. Η λύση αυτή απαιτεί ομοφωνία.
Η δεύτερη λύση, που περιλαμβάνεται στο νομικό κείμενο, είναι ένα «Δάνειο Επανορθώσεων». Σε αυτήν την περίπτωση θα χρησιμοποιηθούν τα ταμειακά υπόλοιπα από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην ΕΕ. Όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που έχουν συσσωρεύσει τέτοια υπόλοιπα θα πρέπει να τα μεταφέρουν στο νέο χρηματοδοτικό εργαλείο. «Ουσιαστικά παίρνουμε αυτά τα διαθέσιμα, τα χορηγούμε ως δάνειο στην Ουκρανία και η Ουκρανία θα το αποπληρώσει όταν και εφόσον η Ρωσία καταβάλει επανορθώσεις», είπε χαρακτηριστικά.
Η δεύτερη λύση μπορεί να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία.
Παρότι η φον ντερ Λάιεν επανέλαβε ότι έχει λάβει «πολύ σοβαρά υπόψη» τους προβληματισμούς του Βελγίου και διαβεβαίωσε ότι «δεν θα μείνει μόνο του», υπαινίχθηκε ξεκάθαρα ότι η πρόταση μπορεί να εγκριθεί και χωρίς τη συναίνεση του Βελγίου, καθώς η συγκεκριμένη απόφαση «απαιτεί ειδική πλειοψηφία» και όχι ομοφωνία.
Λίγο αργότερα, ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος Βάλντις Ντομπρόβσκις με διπλωματικο τρόπο είπε ότι η Επιτροπή θα «ακούσει τα κράτη μέλη βάσει των συγκεκριμένων προτάσεων» για να δει «πώς θα προχωρήσουμε». Παρότι δεν το είπε ευθέως, κατέστη σαφές ότι η τελική απόφαση δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το Βέλγιο.
«Δεν θα πληρώσουν αποκλειστικά οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι»
Η χρηματοδότηση της Ουκρανίας προκαλεί τριβές και ανησυχία όπως και η δήλωση του Εκτελεστικού Αντιπρόεδρου Βάλντις Ντομπρόβσκις ο οποίος επανέλαβε αυτό που είχε πει και η φον ντερ Λάιεν προ ημερών, δηλαδή ότι το κόστος δεν θα επωμισθούν αποκλειστικά οι ευρωπαίοι πολίτες.
«Οι σημερινές προτάσεις εξασφαλίζουν ότι το κόστος δεν θα το επωμιστούν αποκλειστικά οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι και ότι η Ρωσία θα αντιμετωπίσει αυξημένη πίεση.»
Η φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι η ΕΕ προτείνει να καλύψει τα δύο τρίτα των χρηματοδοτικών αναγκών της Ουκρανίας για τα επόμενα δύο χρόνια, δηλαδή περίπου 90 δισ. ευρώ, με το υπόλοιπο να αναμένεται από διεθνείς εταίρους.
«Δεν θα πληρώσουν αποκλειστικά οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι»
Η χρηματοδότηση της Ουκρανίας προκαλεί τριβές και ανησυχία όπως και η δήλωση του Εκτελεστικού Αντιπρόεδρου Βάλντις Ντομπρόβσκις ο οποίος επανέλαβε αυτό που είχε πει και η φον ντερ Λάιεν προ ημερών, δηλαδή ότι το κόστος δεν θα επωμισθούν αποκλειστικά οι ευρωπαίοι πολίτες.
«Οι σημερινές προτάσεις εξασφαλίζουν ότι το κόστος δεν θα το επωμιστούν αποκλειστικά οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι και ότι η Ρωσία θα αντιμετωπίσει αυξημένη πίεση.»
Η φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι η ΕΕ προτείνει να καλύψει τα δύο τρίτα των χρηματοδοτικών αναγκών της Ουκρανίας για τα επόμενα δύο χρόνια, δηλαδή περίπου 90 δισ. ευρώ, με το υπόλοιπο να αναμένεται από διεθνείς εταίρους.
«Με τις σημερινές προτάσεις, διασφαλίζουμε ότι η Ουκρανία μπορεί να αμυνθεί και να προχωρήσει σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις από θέση ισχύος. Ενισχύουμε τον προϋπολογισμό της, την αμυντική της βιομηχανία και αυξάνουμε το κόστος του ρωσικού πολέμου επιθετικότητας – κάτι που πρέπει να λειτουργήσει ως κίνητρο για τη Ρωσία να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.»
«Η χειρότερη επιλογή»
Ο επικεφαλής της βελγικής διπλωματίας, Μαξίμ Πρεβό, κλιμάκωσε σήμερα τις αντιδράσεις της βελγικής κυβέρνησης στο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων με σκοπό την παροχή δανείου στην Ουκρανία. Προσερχόμενος στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, ο Πρεβό ήταν κατηγορηματικός: η πρόταση της Κομισιόν «δεν ανταποκρίνεται στις ανησυχίες» του Βελγίου και εξακολουθεί να αποτελεί «τη χειρότερη επιλογή».
Ο Βέλγος υπουργός υπογράμμισε ότι η κυβέρνηση δεν πρόκειται να δεχθεί μια λύση που, όπως λέει, αφήνει το Βέλγιο εκτεθειμένο στους κινδύνους που ενέχει η χρήση των ρωσικών παγωμένων κεφαλαίων ως εγγύηση, ειδικά από τη στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος των περιουσιακών στοιχείων βρίσκεται στη χώρα μέσω της Euroclear.
«Δεν είναι αποδεκτό να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα και να μας αφήσουν μόνους να αναλάβουμε τους κινδύνους», τόνισε, ζητώντας πλήρεις διασφαλίσεις πριν δοθεί οποιαδήποτε συναίνεση.
Παρότι ο πρωθυπουργός ντε Βέβερ και η Euroclear έχουν επίσης εκφράσει επιφυλάξεις τις προηγούμενες ημέρες, ο Πρεβό ανέλαβε σήμερα τον πιο αιχμηρό και σαφή ρόλο, διαμηνύοντας ότι το Βέλγιο δεν θα δεχθεί μια λύση που δεν συνοδεύεται από εγγυήσεις αλληλεγγύης και επιμερισμού του κινδύνου.
Οι λύσεις για τις χρηματοδοτικές ανάγκες 2026–2027
Με το νέο πακέτο προτάσεων, η Επιτροπή επιδιώκει να ενισχύσει την οικονομική ανθεκτικότητα της Ουκρανίας εν μέσω του συνεχιζόμενου ρωσικού πολέμου επιθετικότητας και σε αυτό το πλαίσιο προτείνονται δύο βασικές λύσεις για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας για τα έτη 2026–2027:
- Δανεισμός της ΕΕ, μέσω της χρήσης του περιθωρίου του ενωσιακού προϋπολογισμού (“headroom”).
- Δάνειο Επανορθώσεων, που θα επιτρέπει στην Επιτροπή να δανείζεται ταμειακά διαθέσιμα από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ΕΕ τα οποία διαχειρίζονται δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας.
Οι λύσεις αυτές παρουσιάζονται ως στρατηγική επένδυση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ενώ στόχο έχουν τη διατήρηση της λειτουργίας του ουκρανικού κράτους, την ενίσχυση της αμυντικής του βιομηχανίας και την εδραίωση της χώρας ως μέρος της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανικής βάσης.
Το περιεχόμενο του πακέτου προτάσεων
Το συνολικό πακέτο της Επιτροπής περιλαμβάνει:
- Πρόταση Κανονισμού για τη θέσπιση του Δανείου Επανορθώσεων.
- Πρόταση για την απαγόρευση μεταφοράς των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας πίσω στη Μόσχα.
- Δύο τροποποιήσεις του Κανονισμού (ΕΕ) 833/2014 που εισάγουν κρίσιμες δικλίδες ασφαλείας για την προστασία κρατών μελών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι προτάσεις αυτές θα δημοσιευθούν μόλις το Συμβούλιο λάβει θέση.
- Παράλληλη πρόταση από την Ύπατη Εκπρόσωπο Κάγια Κάλας για σχετική απόφαση του Συμβουλίου.
- Τροποποίηση του ισχύοντος Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, ώστε ο προϋπολογισμός της ΕΕ να μπορεί να στηρίξει δάνειο προς την Ουκρανία.
Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι οι προτάσεις συμμορφώνονται πλήρως με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο και δεν υπονομεύουν τη σταθερότητα του ευρώ ή της ενιαίας αγοράς.
Ισχυρές δικλίδες ασφαλείας αλλά και ανησυχίες
Μπορεί η Επιτροπή να διαβεβαιώνει ότι η πρόταση συνοδεύεται από εκτενές πλαίσιο προστασίας για τα κράτη μέλη και τα εμπλεκόμενα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος ρωσικών αντιποίνων ή παράνομων απαλλοτριώσεων σε τρίτες χώρες, όμως δεν είναι βέβαιο ότι καθυσηχάζει.
Σύμφωνα με την Κομισιόν το πακέτο περιλαμβάνει μηχανισμό αλληλεγγύης, δηλαδή συνδρομή από τα κράτη μέλη, ο οποίος θα βασίζεται σε διμερείς εθνικές εγγυήσεις ή στον ίδιο τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια εξέλιξη που προβληματίζει αρκετά κράτη μέλη καθώς σε ένα τέτοιο δυσμενές σενάριο θα επιβαρυνθεί σημαντικά το ΑΠΕ τους.
Την ίδια ώρα το Βέλγιο επιμένει ότι ο οικονομικός και νομικός κίνδυνος παραμένει υψηλός. Η ανησυχία του, η οποία προφανώς αφορά και άλλες χώρες, αφορά κυρίως την πιθανή έκθεση των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών κέντρων και τη δυνατότητα της Ρωσίας να απαντήσει με μέτρα αντιποίνων.
Επόμενα βήματα
Η Επιτροπή δηλώνει έτοιμη να στηρίξει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ώστε να επιτευχθεί γρήγορη πρόοδος και αυτό σημαίνει ότι οι τελικές αποφάσεις πρέπει να ληφθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 18–19 Δεκεμβρίου με τις Βρυξέλλες να αναγνωρίζουν ότι οι διαπραγματεύσεις θα είναι ιδιαίτερα απαιτητικές, καθώς ορισμένα κράτη μέλη μεταξύ των οποίων και η Ουγγαρία παραμένουν αντίθετα σε κάθε νέα βοήθεια προς το Κίεβο.
Υπενθυμίζεται ότι στη σύνοδο κορυφής του Οκτωβρίου, οι ηγέτες της ΕΕ δεν κατόρθωσαν να καταλήξουν σε συμφωνία για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της Ουκρανίας. Αν και εξέφρασαν πολιτική στήριξη προς το Κίεβο, δεν ενέκριναν τότε την ενεργοποίηση του σχεδίου για αξιοποίηση των 140 δισ. ευρώ σε δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Το ξέρουν και οι ΗΠΑ
Σε αυτό το πλαίσιο η συζήτηση για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία αποκτά επείγουσα σημασία για την ΕΕ δεδομένου ότι πληροφορίες έκαναν λόγο ότι και οι ΗΠΑ θέλουν να αξιοποιήσουν τα χρήματα.
Σε σχετική ερώτηση σήμερα η πρόεδρος της Κομισιόν σημείωσε ότι η ΕΕ έχει ήδη ενημερώσει τις ΗΠΑ για την πρόταση, σε συνομιλία με τον υπουργό Οικονομικών και ότι «η αντίδραση ήταν θετική». Τόνισε επίσης ότι και άλλες χώρες που έχουν δεσμεύσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία μπορούν να συμμετάσχουν στο νομικό σχήμα.
Μήνυμα στον Πούτιν: «Θέλουμε ειρήνη αλλά…»
Η φον ντερ Λάιεν υπογράμμισε ότι η ΕΕ «είναι προετοιμασμένη για μακρά πορεία στο πλευρό της Ουκρανίας», καθώς η Ρωσία δείχνει «καμία διάθεση» να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις.
«Το μήνυμα προς τη Μόσχα είναι σαφές» δήλωσε απαντώντας στις πολεμικές ιαχές του Πούτιν: «η παράταση του πολέμου θα έχει υψηλό κόστος», είπε, και πρόσθεσε: «για να είμαι ξεκάθαρη θέλουμε ειρήνη…κανείς δεν θέλει περισσότερο την ειρήνη από την Ουκρανία» ωστόσο διευκ΄ρινισει ότι η πρόταση της ΕΕ για τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια, ως μοχλός πίεσης, αποτελεί «πρόσκληση για επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».
