ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ
Μπορεί οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μην κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για την άμεση αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων, όμως μετά από έναν εξαντλητικό μαραθώνιο διαβουλεύσεων που διήρκεσε σχεδόν 17 ώρες, κατέληξαν στις 4 (ώρα Βρυξελλών) τα ξημερώματα της Παρασκευής ομόφωνα σε μια πολιτικά κρίσιμη απόφαση: την παροχή άτοκου δανείου ύψους 90 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία για την περίοδο 2026–2027.
Η απόφαση αν και καθαρά συμβιβαστική, θεωρήθηκε αναγκαία προκειμένου να αποφευχθεί ένα πολιτικό και θεσμικό αδιέξοδο. Όπως ανέφεραν διπλωματικές πηγές στη HuffPost, ενδεχόμενη αποτυχία επίτευξης συμφωνίας θα έστελνε ένα «καταστροφικό μήνυμα» προς το εξωτερικό, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία για την Ένωση.
(Δείτε όλο το χρονικό της Συνόδου και της πορείας με τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά κεφάλαια εδώ)
Τη συμφωνία ανακοίνωσε πρώτος ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα στις 3:56 τα ξημερώματα της Παρασκευής με ένα λιτό μήνυμα στο Χ, δηλώνοντας ότι «υπάρχει συμφωνία» και ότι εγκρίθηκε η απόφαση για στήριξη της Ουκρανίας ύψους 90 δισ. ευρώ για τα επόμενα δύο χρόνια. «Δεσμευτήκαμε, παραδώσαμε αποτέλεσμα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Λίγο αργότερα κατά τη συνέντευξη Τύπου χαρακτήρισε τις αποφάσεις της Συνόδου «καθοριστική συμβολή» σε μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη για την Ουκρανία, τονίζοντας ότι η ενίσχυση του Κιέβου είναι ο μόνος τρόπος για να οδηγηθεί η Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Όπως είπε, το μήνυμα προς τη Μόσχα είναι «απολύτως ξεκάθαρο»: η Ρωσία δεν έχει πετύχει τους στόχους της, η Ευρώπη θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία για όσο χρειαστεί και η μόνη διέξοδος είναι η κατάπαυση του πυρός και μια διαπραγματευμένη ειρήνη. Δήλωσε ότι τα ρωσικά κεφάλαια θα παραμείνουν παγωμένα και παράλληλα, διαβεβαίωσε ότι η πολιτική και οικονομική στήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία θα συνεχιστεί τόσο στη διάρκεια του πολέμου όσο και στη φάση της ανοικοδόμησης.
Σχεδόν ταυτόχρονα, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς επιβεβαίωσε ότι η Ουκρανία θα λάβει άτοκο δάνειο 90 δισ. ευρώ, υπογραμμίζοντας ότι η απόφαση αυτή στέλνει «σαφές μήνυμα προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν ότι αυτός ο πόλεμος δεν θα αξίζει τον κόπο». Όπως πρόσθεσε, τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν ακινητοποιημένα έως ότου η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις για τις πολεμικές καταστροφές.
Φον ντερ Λάιεν: «Κάναμε το βήμα» για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε κατά τη συνέντευξη Τύπου μετά το πέρας της Συνόδου, ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν έναν κοινό στόχο: μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη για την Ουκρανία, με άμεση προτεραιότητα την κάλυψη των χρηματοδοτικών της αναγκών για τα επόμενα δύο χρόνια.
Όπως ανέφερε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει δύο λύσεις, «και οι δύο νομικά άρτιες και τεχνικά εφικτές»: αφενός τον δανεισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις αγορές και αφετέρου το λεγόμενο δάνειο επανορθώσεων.
Υπενθύμισε μάλιστα ότι ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα η ΕΕ είχε στείλει «ένα σαφές και ισχυρό πολιτικό μήνυμα», προχωρώντας στη μακροπρόθεσμη ακινητοποίηση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Σύμφωνα με τη φον ντερ Λάιεν, τα κράτη-μέλη συμφώνησαν τελικά να χρηματοδοτήσουν την Ουκρανία μέσω κοινού δανεισμού ύψους 90 δισ. ευρώ από τις κεφαλαιαγορές, με εγγύηση το δημοσιονομικό περιθώριο του προϋπολογισμού της ΕΕ και μέσω ενισχυμένης συνεργασίας, ενώ η χρηματοδότηση της Ουκρανίας πέραν του 2027 θα συζητηθεί στο πλαίσιο του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου.
Τι προβλέπεται βάσει των συμπερασμάτων της Συνόδου – Ποια είναι τα τρία κράτη μέλη που ενώ συμφώνησαν δεν θα συνδράμουν την Ουκρανία
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής, το δάνειο των 90 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία θα υλοποιηθεί μέσω κοινού δανεισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές, με εγγύηση το δημοσιονομικό περιθώριο του τρέχοντος προϋπολογισμού της ΕΕ.
Η απόφαση εγκρίθηκε ομόφωνα από τα 27 κράτη-μέλη, καθώς βασίζεται στο ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο, ωστόσο ο χρηματοδοτικός μηχανισμός θα εφαρμοστεί μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας.
Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται ότι η κινητοποίηση πόρων του προϋπολογισμού της Ένωσης ως εγγύηση για το δάνειο δεν θα έχει καμία χρηματοοικονομική επίπτωση στην Τσεχία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, οι οποίες εξαιρούνται ρητά από τις σχετικές υποχρεώσεις.
«Μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας (άρθρο 20 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση), σε σχέση με το χρηματοδοτικό εργαλείο που βασίζεται στο άρθρο 212 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οποιαδήποτε κινητοποίηση πόρων του προϋπολογισμού της Ένωσης ως εγγύηση για το δάνειο αυτό δεν θα έχει καμία επίπτωση στις χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις της Τσεχίας, της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας» αναφέρεται στο κείμενο των συμπερασμάτων.
Η εξαίρεση αφορά αποκλειστικά το δημοσιονομικό ρίσκο και δεν αναιρεί το γεγονός ότι το κείμενο των συμπερασμάτων υποστηρίχθηκε πολιτικά από 25 αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων, αποτυπώνοντας ευρεία συναίνεση, αλλά διαφοροποιημένη συμμετοχή στον μηχανισμό.
Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημειώνει ότι θα επανέλθει στο ζήτημα (για τα παγωμένα περιουσιακά κεφάλαια) στην επόμενη σύνοδό του, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο περαιτέρω συζήτησης ή προσαρμογών αν και το χάσμα των απόψεων σύμφωνα με διπλωματικές πηγές είναι μεγάλο.
Το δάνειο αυτό προς την Ουκρανία, υπογραμμίζεται στα συμπεράσματα, θα αποπληρωθεί από την Ουκρανία μόνο όταν και εφόσον καταβληθούν αποζημιώσεις από τη Ρωσία.
Μέχρι τότε, τα εν λόγω ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν ακινητοποιημένα και η Ένωση διατηρεί το δικαίωμά της να τα αξιοποιήσει για την αποπληρωμή του δανείου, σε πλήρη συμμόρφωση με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο.
Επίσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία των ακόλουθων στοιχείων σε σχέση με το δάνειο που θα χορηγηθεί στην Ουκρανία:
α) την ενίσχυση της ευρωπαϊκής και της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας·
β) τη συνεχιζόμενη τήρηση του κράτους δικαίου από την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της διαφθοράς·
γ) τον ειδικό χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών-μελών, καθώς και τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας όλων των κρατών-μελών.
Όπως εξήγησε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε λύση δανείου γέφυρας προς την Ουκρανία, το οποίο θα προέρχεται από το περιθώριο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Αυτή η λύση δεν έχει δημοσιονομικές επιπτώσεις για κανένα κράτος μέλος της ΕΕ. Η αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών πόρων δεν αποκλείεται, αλλά απαιτεί περισσότερο χρόνο επεξεργασίας λόγω νομικών και σύνθετων δυσκολιών.
Μπαρτ ντε Βέβερ: «Αποφύγαμε το χάος» -«Η Ευρώπη κέρδισε το ίδιο και χρηματοπιστωτική σταθερότητα»
Η Ουκρανία έχει κερδίσει», δήλωσε ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ, μετά τις πολύωρες διαπραγματεύσεις και τις διαρκείς εναλλαγές σεναρίων, καθώς το Βέλγιο ζητούσε «απεριόριστη αλληλεγγύη ( (uncapped)) για τον επιμερισμό του κινδύνου ως προϋπόθεση για να συναινέσει στη χρήση των παγωμένων ρωσικών στοιχείων που κρατούνται στον θεματοφύλακα Euroclear στις Βρυξέλλες. Εντέλει τα αιτήματά του κατέστησαν αδύνατο να ικανοποιηθούν και το συμβούλιο οδηγήθηκε στη λύση του συγκεκριμένου συμβιβασμού.
Ο ντε Βέβερ μιλώνας στους δημοσιογράφους αμέσως μετά το τέλος της Συνόδου υπογράμμισε ότι «Η Ευρώπη κέρδισε το ίδιο και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα», οι ηγέτες της ΕΕ απέφυγαν το χάος» και τη διαίρεση» με την απόφασή τους να χορηγήσουν δάνειο στην Ουκρανία μέσω δανεισμού μετρητών αντί να χρησιμοποιήσουν παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
«Παραμείναμε ενωμένοι», σχετικά με τον τρόπο χορήγησης των χρημάτων που χρειάζεται η Ουκρανία για να συνεχίσει τον αγώνα της ενάντια στην εισβολή της Ρωσίας.
Η συμφωνία κλείνει μία από τις πιο δραματικές Συνόδους Κορυφής των τελευταίων ετών. Οι εργασίες ξεκίνησαν στις 11 το πρωί της Πέμπτης και συνεχίστηκαν μέχρι τα ξημερώματα της Παρασκευής, με το ένα σενάριο να διαδέχεται το άλλο σε έναν μαραθώνιο διαβουλεύσεων.
Στο επίκεντρο βρέθηκε το σχέδιο για το λεγόμενο δάνειο επανορθώσεων, που θα βασιζόταν στα παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία. Παρά τις διαδοχικές αναθεωρήσεις και τις προσπάθειες συμβιβασμού, οι ηγέτες δεν κατάφεραν να γεφυρώσουν τις βαθιές διαφωνίες γύρω από τους νομικούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους, τον επιμερισμό του κόστους και τη ρήτρα «απεριόριστης αλληλεγγύης».
Καθώς οι διαπραγματεύσεις πλησίαζαν σε αδιέξοδο, η πίεση για μια πολιτική απόφαση αυξανόταν. Η εναλλακτική του κοινού δανεισμού επανήλθε στο τραπέζι, ενώ η ανάγκη να δοθεί σαφές σήμα στήριξης προς το Κίεβο οδήγησε τελικά σε λύση ανάγκης: ένα άτοκο δάνειο, εκτός του πλαισίου άμεσης αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων.
Είναι μια κάποια νίκη
Η απόφαση έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι συνολικές χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας για την περίοδο 2026–2027 εκτιμώνται σε περίπου 135–140 δισ. ευρώ.
Νωρίτερα στη Σύνοδο ο Ουκρανός πρόεδρος δεν έκρυψε την ανησυχία του για τη χρηματοδοτική κατάσταση της χώρας του, προειδοποιώντας ότι χωρίς νέα στήριξη η Ουκρανία κινδυνεύει να αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες ήδη από την άνοιξη. Οι εκτιμήσεις όμως ήταν ότι η Ουκρανία θα κατάρρεε οικονομικά.
Παρά το γεγονός ότι το δάνειο επανορθώσεων δεν προχώρησε, η ΕΕ απέφυγε το ενδεχόμενο αποτυχίας της συνόδου. Το αποτέλεσμα θεωρείται πολιτικά κρίσιμο, καθώς διασφαλίζει τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας και κλείνει προσωρινά ένα επικίνδυνο ρήγμα μεταξύ των κρατών-μελών, ενώ δίνει τη δυνατότητα στην Ένωση να έχει λόγο στις ειρηνευτικές συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία των οποίων ηγούνται οι ΗΠΑ.
Το αν η σημερινή συμφωνία αποτελεί τελική απάντηση ή ένα μεταβατικό βήμα μέχρι να επανέλθει το ζήτημα των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, ενδεχομένως και από την πλευρά των ΗΠΑ παραμένει ανοιχτό. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι η νύχτα της 18ης Δεκεμβρίου θα καταγραφεί ως μία από τις πιο έντονες και πολιτικά φορτισμένες στιγμές των ευρωπαϊκών Συνόδων Κορυφής των τελευταίων ετών.
