Μελετώντας αρχαίες ροές λάβας που ρηγματώθηκαν κατά μήκος του Ρήγματος Tuz Gölü στην Τουρκία, ερευνητές του Πανεπιστημίου Curtin αποκάλυψαν νέα στοιχεία για το πώς οι ήπειροι κινούνται και διαμορφώνονται με αργό, σχεδόν αδιόρατο ρυθμό.
Η μελέτη αυτών των στερεοποιημένων ροών λάβας, οι οποίες κάποτε διοχετεύτηκαν από το ηφαίστειο Hasandağ και αργότερα «έσπασαν» από τεκτονικές διεργασίες, έδωσε στους επιστήμονες μια σπάνια ματιά στην ιστορία ενός από τα σημαντικότερα ρήγματα της Τουρκίας.
Οι γεωλόγοι ανακάλυψαν ότι η Ζώνη Ρήγματος Tuz Gölü, η οποία εκτείνεται για περισσότερα από 200 χιλιόμετρα και αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του τουρκικού τοπίου, αποσχίζεται σταδιακά. Αυτή η εύθραυστη αλλά σταθερή διαδικασία προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στους ερευνητές να παρατηρήσουν πώς οι δυνάμεις των τεκτονικών πλακών διαμορφώνουν τον γήινο φλοιό. Η περιοχή βρίσκεται στο σημείο σύγκλισης τριών μεγάλων πλακών της Ευρασίας, της Αραβίας και της Αφρικής κάνοντάς την ένα «εργαστήριο φυσικής παραμόρφωσης».
Ο επικεφαλής συγγραφέας, καθηγητής Άξελ Σμιτ από το John de Laeter Centre και τη Σχολή Επιστημών της Γης και Πλανητικών Επιστημών του Curtin, ανέφερε ότι τα αποτελέσματα της μελέτης λύνουν ένα μακροχρόνιο γεωλογικό μυστήριο σχετικά με τον τρόπο κίνησης του ρήγματος. Μέχρι πρόσφατα, πολλοί ειδικοί πίστευαν ότι το συγκεκριμένο ρήγμα λειτουργεί ως ρήγμα οριζόντιας ολίσθησης, με τις δύο πλευρές να κινούνται παράλληλα. Όμως, η νέα έρευνα αποδεικνύει το αντίθετο.
«Για πρώτη φορά επιβεβαιώνεται ότι το Ρήγμα Tuz Gölü είναι ένα εκτατικό ρήγμα, σημαίνει δηλαδή πως οι δύο πλευρές απομακρύνονται μεταξύ τους αντί να ολισθαίνουν πλευρικά», εξήγησε ο καθηγητής Σμιτ. Αυτή η διαπίστωση αποτελεί σημαντική πρόοδο στην κατανόηση της τεκτονικής εξέλιξης της περιοχής, προσφέροντας κρίσιμα δεδομένα για τη μελλοντική αξιολόγηση σεισμικών κινδύνων.
Ανασυνθέτοντας τη χαμένη γεωλογική ιστορία
Για να καταλήξει σε αυτά τα συμπεράσματα, η ερευνητική ομάδα δεν περιορίστηκε στις κλασικές μεθόδους. Αντιθέτως, συνδύασε προηγμένη τηλεπισκόπηση, χρονολόγηση με τεχνικές ανάλυσης ηλίου και εργαστηριακή μικροσκοπία για να «ανασυνθέσει» το αρχικό σχήμα των ροών λάβας πριν από τη διάρρηξη. Οι ροές αυτές, που κάποτε ενώνονταν αρμονικά πάνω από το ρήγμα, σήμερα εμφανίζουν σαφή ίχνη μετατόπισης.
«Μελετώντας τις ροές που έχουν καλυφθεί από το ηφαίστειο Hasandağ και γνωρίζοντας πότε ψύχθηκαν, μπορέσαμε να υπολογίσουμε πόσο έχουν μετακινηθεί τα πετρώματα μέσα στα χιλιάδες χρόνια που ακολούθησαν», σημείωσε ο Σμιτ. Αυτό τους επέτρεψε να υπολογίσουν ότι το ρήγμα αποσχίζεται με ρυθμό περίπου ενός χιλιοστού τον χρόνο μια απειροελάχιστη αλλά σταθερή κίνηση με εντυπωσιακές μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Μάρτιν Ντανισίκ, συνεργάτης συγγραφέας της έρευνας, εξήγησε τον ρόλο των κρυστάλλων ζιρκονίου στη διαδικασία χρονολόγησης. Αυτοί οι μικροσκοπικοί κρύσταλλοι λειτουργούν σαν φυσικά χρονόμετρα, καθώς παγιδεύουν άτομα ηλίου που παράγονται από τη ραδιενεργό αποσύνθεση ουρανίου και θορίου. Αν μετρηθούν με ακρίβεια, αποκαλύπτουν την ηλικία των ροών λάβας.
«Μετρώντας ουράνιο, θόριο και ήλιο στο ζιρκόνιο, μπορούμε να προσδιορίσουμε πότε εξερράγησαν οι ροές, πότε πέρασαν πάνω από το ρήγμα και πότε ψύχθηκαν», ανέφερε ο Ντανισίκ.
Ένα τοπίο που κινείται αθόρυβα
Η ειδικός στην τηλεπισκόπηση Τζάνετ Χάρβει συμπλήρωσε ότι, επειδή στην περιοχή του Tuz Gölü οι σεισμοί συμβαίνουν σπάνια σε σύγκριση με τα πιο ενεργά ρήγματα της βόρειας και ανατολικής Τουρκίας, τέτοιου είδους μελέτες είναι ανεκτίμητες. «Ο σύγχρονος σεισμικός κατάλογος από μόνος του δεν μπορεί να αποκαλύψει αυτές τις αργές, επίμονες κινήσεις», είπε. Με την περιοχή να βρίσκεται σε κομβικό σημείο μεταξύ τριών πλακών, τα ευρήματα προσφέρουν πολύτιμη γνώση για το πώς κατανέμεται η τεκτονική τάση όταν συγκρούονται ήπειροι.
Η έρευνα αυτή υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι να επανεξετάζουμε παλιές γεωλογικές υποθέσεις με νέες τεχνολογίες. Κάθε νέα μέτρηση, κάθε μικροσκοπικός κρύσταλλος, μπορεί να αποκαλύψει μια ολόκληρη ιστορία για το πώς ο πλανήτης μας συνεχίζει να αλλάζει ακόμη κι αν οι αλλαγές αυτές είναι τόσο αργές, που μόνο η επιστήμη μπορεί να τις «δει».
Πηγή: Dailygalaxy
