Αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο μιας σοβαρής πολιτικής κρίσης βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς στη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης οι ηγέτες των 27 κρατών μελών καλούνται να αποφασίσουν όχι μόνο για το πώς και εάν θα αξιοποιηθούν τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία υπέρ της Ουκρανίας, αλλά και για το μέλλον της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου ΕΕ–Mercosur με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Παραγουάη και την Ουρουγουάη. Πρόκειται για μια συμφωνία που, αν ολοκληρωθεί, φιλοδοξεί να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο, καλύπτοντας μια αγορά περίπου 700 εκατομμυρίων καταναλωτών που αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο του παγκόσμιου ΑΕΠ. Όμως τίποτα δεν προδιαγράφει ότι οι «27» θα ομονοήσουν.]
Γαλλική «επανάσταση»
Η Ιταλία και η Γαλλία επιδιώκουν την αναβολή της τελικής ευρωπαϊκής ψηφοφορίας για τη συμφωνία, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν τις σχετικές συζητήσεις, μια κίνηση που ενέχει τον κίνδυνο να εκτροχιάσει ένα εγχείρημα το οποίο χρειάστηκε περίπου 25 χρόνια διαπραγματεύσεων. Για τις Βρυξέλλες, η ολοκλήρωση της συμφωνίας θεωρείται δοκιμασία της ικανότητας της Ευρώπης να λειτουργήσει ως ενιαίο μπλοκ, σε μια περίοδο όπου αναζητά νέες συμμαχίες στο παγκόσμιο εμπόριο και προσπαθεί να ενισχύσει τη γεωπολιτική της βαρύτητα.
Μια συμφωνία αντιστάθμισμα σε ΗΠΑ και Κίνα
Η συμφωνία με το μπλοκ της Mercosur είναι η μεγαλύτερη που έχει διαπραγματευτεί ποτέ η ΕΕ σε όρους δασμολογικών ελαφρύνσεων.
Εκτιμάται ότι η Συμφωνία εάν πάρει το «πράσινο φως» θα αντισταθμίσει περίπου το ένα τρίτο των εξαγωγών που αναμένεται να χαθούν λόγω των αμερικανικών δασμών 15% που συμφώνησαν οι Βρυξέλλες τον Ιούλιο.
Στοχεύει δε στη μείωση των νοτιοαμερικανικών δασμών για τα αυτοκίνητα, τα μηχανήματα και τα βιομηχανικά προϊόντα που κατασκευάζονται στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα επιτρέπει στις τέσσερις χώρες της Mercosur να αυξήσουν τις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων, βοείου κρέατος, κοτόπουλου και άλλων τροφίμων προς την ευρωπαϊκή αγορά.
Πέραν του εμπορίου, η Κομισιόν αντιμετωπίζει τη Mercosur ως στρατηγικό εταίρο στην προσπάθεια μείωσης της εξάρτησης της ΕΕ από την Κίνα σε κρίσιμα ορυκτά, όπως το λίθιο για μπαταρίες. Η συμφωνία προβλέπει την απαλλαγή από φόρους εξαγωγής για τα περισσότερα από αυτά τα υλικά, ενισχύοντας τη θέση της Ευρώπης στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για πρώτες ύλες.
Τα τρακτέρ επιστρέφουν στις Βρυξέλλες
Την ίδια ώρα, και λίγο πριν από το ταξίδι της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη Βραζιλία στις 20 Δεκεμβρίου για την υπογραφή της συμφωνίας, τα τρακτέρ επιστρέφουν στις Βρυξέλλες. Αγρότες από τα 27 κράτη μέλη, με έντονη παρουσία από χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, ετοιμάζονται να κατέβουν στη βελγική πρωτεύουσα, μεταφέροντας στο κέντρο των ευρωπαϊκών θεσμών την οργή τους για ένα κείμενο που θεωρούν απειλή για το εισόδημα και την επιβίωσή τους. Σύμφωνα με τις οργανώσεις τους, έως και 10.000 αγρότες αναμένεται να διαδηλώσουν κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής.
Στη Γαλλία, όπου ήδη τα τρακτέρ έχουν βγει στους δρόμους διαφόρων περιοχών, αλλά και στην Ιταλία, η πίεση των αγροτών και των συνδικάτων εντείνεται, με τον φόβο ότι ο αγροτικός τομέας θα δεχθεί ισχυρό πλήγμα από φθηνές εισαγωγές από τη Νότια Αμερική. Παρά τις διαβεβαιώσεις της Κομισιόν για νομικές δικλίδες προστασίας «ευαίσθητων» προϊόντων, οι αντιστάσεις δεν δείχνουν να καμπτόνται.
Σε αυτό το κλίμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε ανοιχτά τη Γαλλία και την Ιταλία να μην υπονομεύσουν τη συμφωνία, χαρακτηρίζοντας την ολοκλήρωσή της δοκιμασία της «αξιοπιστίας» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Παρίσι, ωστόσο, υπέβαλε την τελευταία στιγμή αίτημα για αναβολή της ψηφοφορίας στο Συμβούλιο, επικαλούμενο την ανάγκη για ισχυρότερες εγγυήσεις υπέρ των αγροτών.
Αβεβαιότητα
Η διαδικασία παραμένει αβέβαιη. Για να δοθεί στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν η εντολή να υπογράψει τη συμφωνία, απαιτείται ευρεία πλειοψηφία κρατών μελών στο Συμβούλιο. Η Δανία, που ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, καλείται πλέον να αποφασίσει αν θα προχωρήσει στη σχεδιαζόμενη ψηφοφορία αυτή την εβδομάδα, παρά τις αντιδράσεις Παρισιού και Ρώμης.
Εάν η Κοπεγχάγη επιμείνει, δεν αποκλείεται η συμφωνία να απορριφθεί. Για τη συγκρότηση μπλοκαρίσματος απαιτείται η στήριξη τουλάχιστον τεσσάρων κρατών μελών που εκπροσωπούν το 35% του πληθυσμού της ΕΕ. Πολωνία και Ουγγαρία αντιτίθενται ήδη στη συμφωνία, η αυστριακή κυβέρνηση δεσμεύεται νομικά να την καταψηφίσει, ενώ η Ιρλανδία εμφανίζεται διατεθειμένη να στηρίξει τις γαλλικές επιφυλάξεις. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι οι προϋποθέσεις για τη συγκρότηση μπλοκαρίσματος βρίσκονται πλέον κοντά.
Στο μεταξύ, σήμερα Τρίτη 16 Δεκεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψηφίζει ένα πακέτο μέτρων «διασφάλισης», με στόχο τον κατευνασμό των αγροτικών αντιδράσεων και τη διευκόλυνση της προώθησης της συμφωνίας. Πρόκειται για ρήτρες που επιτρέπουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρεμβαίνει στην αγορά εφόσον οι εισαγωγές από τις χώρες της Mercosur προκαλέσουν σοβαρή αναστάτωση. Οι κοινοβουλευτικές ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες, με τις εθνικές γραμμές να υπερισχύουν συχνά της κομματικής πειθαρχίας.
Η τελική έγκριση της συμφωνίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται στις αρχές του 2026 και προδιαγράφεται οριακή. Κοινοβουλευτικές πηγές εκτιμούν ότι έως και 300 από τους 720 ευρωβουλευτές θα μπορούσαν να ταχθούν κατά της συμφωνίας, καθιστώντας αβέβαιη την τελική της τύχη ακόμη και αν ξεπεραστούν τα εμπόδια στο Συμβούλιο.
Αποτυχία σε πολλαπλά επίπεδα
Για την Κομισιόν, πάντως, το διακύβευμα υπερβαίνει κατά πολύ το εμπόριο. Πηγές στις Βρυξέλλες προειδοποιούν ότι, αν η συμφωνία δεν υπογραφεί άμεσα, κινδυνεύει να εγκαταλειφθεί οριστικά, ενώ μια αποτυχία θα έστελνε ισχυρό μήνυμα αδυναμίας σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη επιχειρεί να ενισχύσει τη στρατηγική της αυτονομία και τη γεωπολιτική της παρουσία.
Το ερώτημα που πλανάται πλέον πάνω από τις Βρυξέλλες είναι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να υπερβεί τις εσωτερικές της αντιθέσεις και να μιλήσει με μία φωνή ή αν η Mercosur θα εξελιχθεί σε ακόμη μία υπόθεση που θα αποκαλύψει τα όρια της ευρωπαϊκής συνοχής σε μια περίοδο πολλαπλών κρίσεων.
