Όσα κατέγραψαν οι κρυφές κάμερες του δικτύου Al Jazeera δεν χρειάζονται απολύτως κανέναν περαιτέρω σχολιασμό. Ήταν απολύτως ξεκάθαρα όσα είπαν – αλλά και όσα πολλά υπονόησαν - οι πρωταγωνιστές αυτής της υπόθεσης. Η δε προσπάθειά τους να εμφανίσουν εαυτούς ως θύματα κατευθυνόμενης πλεκτάνης εκ μέρους του Εμιράτου του Κατάρ, δεν έπεισε. Η κυπριακή κοινή γνώμη και ο δημοσιογραφικός κόσμος της χώρας απέδειξαν ότι διατηρούν ισχυρά τα ηθικά τους ανακλαστικά και το μόνο που απομένει να αποδειχθεί είναι εάν η κυπριακή δικαιοσύνη θα φανεί αντάξια του πολιτειακού της ρόλου.
Είναι ξεκάθαρο ότι η υπόθεση των Cyprus Papers έχει διεθνή διάσταση, που συνδέεται άμεσα με τις περιφερειακές συμπράξεις της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή κατά την τελευταία δεκαετία.
Αρχικά η αντιπολίτευση έκρινε ως υποκριτικό το επιχείρημα, ότι η ανάδειξη των παρατυπιών στην διαδικασία εκδόσεως «χρυσών διαβατηρίων» αποτέλεσε μία σκόπιμη επίθεση του Κατάρ κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις αποδεικνύουν όσα είχε εκφράσει δημοσίως ο γράφων, όταν το δίκτυο Al Jazeera ανέδειξε το θέμα των Cyprus Papers για πρώτη φορά πριν λίγες εβδομάδες: Η επικοινωνιακή εκστρατεία που εκπορεύεται από το Κατάρ, δεν εκφράζει καμία απολύτως συμπάθεια ή αντιπάθεια προς οιανδήποτε πολιτική παράταξη εντός Κύπρου. Απόδειξη: Οι εξωθεσμικές παρατυπίες που αποφάσισε να αναδείξει το Al Jazeera δεν στοχεύουν αποκλειστικά την κυβερνώσα παράταξη, αλλά ανατρέχουν και στην περίοδο της προηγουμένης. Τώρα εμπλέκουν τον Πρόεδρο της Βουλής που ανήκει στο Κίνημα Αλληλεγγύη και δεν αφέθηκε αλώβητος βουλευτής που ανήκει στο ΑΚΕΛ. Άρα, τα Cyprus Papers δεν επιδέχονται κομματικής εκμετάλλευσης, τη στιγμή μάλιστα που όλα δείχνουν ότι αυτή η υπόθεση δεν έχει ακόμα τελειώσει. Ως εκ τούτου, ό,τι ελέχθη περί επικοινωνιακής επίθεσης του Κατάρ κατά όλης ανεξαιρέτως της Κύπρου, ισχύει. Και ο ισχυρισμός αυτός αποδεικνύεται από την συνέχεια αυτού του κειμένου.
Ο διαχρονικός ρόλος του Al Jazeera
Πολλά έχουν ειπωθεί για την μακρά δημοσιογραφική πορεία του Al Jazeera, εντός και εκτός του αραβικού κόσμου. Ενώ πράγματι συγκαταλέγεται σε μία από τις εγκυρότερες πηγές πληροφόρησης, έχει αποδειχθεί ότι τα κριτήρια επιλογής της θεματολογίας του τυγχάνουν της έγκρισης της πολιτικής ηγεσίας του Εμιράτου του Κατάρ. Το γεγονός αυτό, πράγματι μειώνει την αξιοπιστία του. Όχι ως προς την εγκυρότητα της πληροφορίας που μεταδίδει, αλλά ως προς τα κίνητρα, βάσει των οποίων επιλέγεται ποια ακριβώς θα είναι η ακριβής είδηση που θα δημοσιοποιηθεί.
Αρκεί να αναφερθεί ότι από το 1996, οπότε και ιδρύθηκε, υπάγεται οργανικά στην δημόσια εταιρεία κοινής ωφελείας υπό την επωνυμία Al Jazeera Media Network, που χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τον κρατικό προϋπολογισμό. Κατά την περίοδο της Αραβικής Άνοιξης, καλύπτοντας ειδησεογραφικά τις μαζικές εξεγέρσεις που σημειώνονταν στις αραβικές χώρες, εξέφραζε τις επίσημες Καταρινές θέσεις και προτιμήσεις, με αποτέλεσμα κάποιες αραβικές κυβερνήσεις (με χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτές της Αλγερίας και της Τυνησίας) να απαγορεύσουν την αναμετάδοσή του.
Σήμερα το Al Jazeera δεν μεταδίδεται με κυβερνητική απόφαση στην Αίγυπτο από το 2013 και στη Σαουδική Αραβία από το 2017. Οι ιστοσελίδες του δεν είναι προσβάσιμες από το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Τα γραφεία που διατηρούσε στο Ριάντ και στο Αμμάν έκλεισαν επειδή οι τοπικές αρχές το αποφάσισαν. Εύλογα, λοιπόν, συμπεραίνεται ότι η ανάδειξη των Cyprus Papers δεν θα καθίστατο δυνατή χωρίς την έγκριση της Καταρινής πολιτικής ηγεσίας.
Γιατί όλα αυτά;
Παραμένει όμως το ερώτημα: Γιατί το Κατάρ αποφάσισε να εξαπολύσει μία τέτοια εκστρατεία κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας;
Μοναδική σκιά στις σχέσεις Κύπρου-Κατάρ αποτελεί η στενή στρατηγική και οικονομική συνεργασία ανάμεσα στο Κατάρ και την Τουρκία, η οποία διατηρεί στρατιωτική βάση επί του εδάφους του. Την ίδια στιγμή όμως, το Κατάρ είναι και ενεργειακός εταίρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Qatar Petroleum, σε συνεργασία με την αμερικανική Exxon επρόκειτο να πραγματοποιήσει γεωτρήσεις εντός της Κυπριακής ΑΟΖ τον περασμένο Απρίλιο και εάν δεν μεσολαβούσε η πανδημία του κορωνοϊού, ίσως και να είχε αρχίσει να εκμεταλλεύεται κυπριακά κοιτάσματα. Το Κατάρ πράγματι δεν είχε κανέναν απολύτως λόγο να διαταράξει τις σχέσεις του με την Κύπρο. Απ’ ό,τι φαίνεται όμως, από τότε μέχρι σήμερα, τα δεδομένα άλλαξαν.
Επιχειρηματική συνεργασία Ισραήλ – ΗΑΕ και ο πιθανός ρόλος της Κύπρου
Στις 13 Αυγούστου 2020 το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανακοίνωσαν ότι εξομαλύνουν τις διπλωματικές τους σχέσεις, κατόπιν παρότρυνσης των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας. Αυτή η εξέλιξη προβλημάτισε έντονα το Κατάρ. Τα ΗΑΕ αποτελούν τον κύριο ανταγωνιστή του σε περιφερειακό επιχειρηματικό επίπεδο. Θα έλεγε κανείς ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι «ο καθρέφτης» του Κατάρ, μιας και εφαρμόζουν παρόμοιες μεθόδους διείσδυσης σε θερμές εστίες έντασης (Συρία, Υεμένη, Λιβύη). Σε αντίθεση όμως με το Κατάρ, τα ΗΑΕ – όπως και το Μπαχρέιν – παραμένουν πιστά υπό την διπλωματική ομπρέλα της Σαουδικής Αραβίας. Εάν κάτι προβληματίζει το Κατάρ είναι ο κίνδυνος της απομόνωσης. Οι ανησυχίες του αυξήθηκαν όταν πριν ένα μήνα, το παράδειγμα των ΗΑΕ ακολούθησε και το Μπαχρέιν, εξομαλύνοντας και εκείνο τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Ισραήλ.
Κύριος πυλώνας των διμερών σχέσεων Ισραήλ-ΗΑΕ συνίσταται στον τομέα της επιχειρηματικής συνεργασίας. Οι δύο αυτές χώρες έχουν αναπτύξει αξιοσημείωτη δραστηριότητα στον χώρο των νεοφυών επιχειρήσεων, της εμπορίας πολυτίμων λίθων, της κυβερνοασφάλειας και της παροχής διαδικτυακών υπηρεσιών. Από την άλλη, οι εσωτερικές αγορές του Ισραήλ και των ΗΑΕ, λόγω της ταυτότητας του μεγέθους τους και της οικονομικής τους ευρωστίας, ωθούν τις κυβερνήσεις τους να σχηματίσουν επιχειρηματικές συμπράξεις με σκοπό να δραστηριοποιηθούν από κοινού σε ξένες, μεγαλύτερες αγορές. Όπως τελευταία γίνεται γνωστό, Ισραηλινοί και Εμιρατινοί επιχειρηματίες έχουν προβεί προ ετών σε επιτυχείς επιχειρηματικές συμπράξεις, συστήνοντας από κοινού εταιρείες υπό αμερικανική νομική προσωπικότητα και δραστηριοποιούνται στην αγορά των ΗΠΑ. Από τα τέλη Αυγούστου, επιχειρήσεις και δικηγορικά γραφεία που ανήκουν σε Ισραηλινούς πολίτες αραβικής καταγωγής, κυρίως από την Χάιφα, προσπαθούν να διευρύνουν τις δραστηριότητές τους στα ΗΑΕ και στο Μπαχρέιν, συνεπεία της εξομάλυνσης των σχέσεων Ισραήλ-ΗΑΕ-Μπαχρέιν, χρησιμοποιώντας την μητρική αραβική τους γλώσσα. Κοινός σκοπός των Ισραηλινών και των Εμιρατινών επενδυτών είναι να δημιουργήσουν τις συνθήκες εκείνες, που θα τους επιτρέψουν να δραστηριοποιηθούν από κοινού στην αγορά της Ευρώπης, εντός και εκτός ΕΕ. Βασικό ζητούμενο είναι να βρουν την πλέον συμφέρουσα φορολογική έδρα.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, χάρη στις θεσμικές διευκολύνσεις που ανέκαθεν παρείχε, μπορεί να αποτελέσει τον ιδεώδη κρίκο, που θα συνδέσει από τη μια το Ισραήλ, τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν και από την άλλη την αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ενδεχομένως της Ρωσίας.
Η επιχειρηματική σύμπραξη Ισραήλ – ΗΑΕ με τη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας και αμερικανικών επιχειρηματικών παραγόντων είναι φυσικό να ανησυχεί το Κατάρ. Εάν μάλιστα η Κυπριακή Δημοκρατία υποβοηθήσει αυτήν τη σύμπραξη, τότε γίνεται αμέσως αντιληπτό γιατί το Κατάρ άλλαξε άρδην τη στάση του. Δεν αποκλείεται μάλιστα, το Κατάρ να ανησυχεί για το εάν η Qatar Petroleum κάποια στιγμή θα αναγκαστεί να αποχωρήσει από την Κυπριακή ΑΟΖ, εάν τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν ή η ίδια η Σαουδική Αραβία αυξήσουν την επιρροή τους στα κέντρα αποφάσεων της Λευκωσίας.
Δεν είναι η Κύπρος ο τελικός στόχος
Με την ανάδειξη των Cyprus Papers μέσω του κρατικού Al Jazeera, το Κατάρ αφ’ ενός προδίδει την ανησυχία του για τις ενδεχόμενες προθέσεις της κυπριακής κυβέρνησης, και αφ’ ετέρου στέλνει σαφή μηνύματα προς όλους ανεξαιρέτως του πολιτικούς και επιχειρηματικούς κύκλους της Κύπρου.
Όμως, ο κύριος και τελικός στόχος του Κατάρ δεν είναι να εκθέσει την Κύπρο. Ο τελικός του στόχος είναι να αποτρέψει όσους Άραβες επιχειρηματίες από τις άλλες χώρες του Κόλπου θελήσουν να συνεργασθούν με το Ισραήλ, καθιστώντας την Κυπριακή Δημοκρατία το κοινό στρατηγικό τους εφαλτήριο προς την αγορά της Ευρώπης.
Για την ώρα, η κυβέρνηση στην Ντόχα γνωρίζει ότι σε καθαρά ενδοαραβικό επίπεδο δύσκολα θα πραγματώσει τον τελικό της σκοπό. Γι’ αυτό, το Κατάρ, μέσω του Al Jazeera, δείχνει αποφασισμένο να προειδοποιήσει όλες ανεξαιρέτως τις κυπριακές πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ελίτ και απέδειξε ότι μπορεί να εντοπίζει τους αδύναμους κρίκους. Χρειάστηκε μόνο ένα λεπτό τηλεοπτικού χρόνου για να υποχρεώσει τον δεύτερο τη τάξει πολίτη της χώρας και έναν βουλευτή να παραιτηθούν υπό λαϊκή κατακραυγή. Το Κατάρ απέδειξε πόσο καλά διαχειρίζεται τον παράγοντα «ντροπή», μιας είναι κι εκείνο μια χώρα μικρή, όπου οι πάντες γνωρίζουν τους πάντες.
Πρώτη δημοσίευση στις 18/10/2020 στην κυπριακή εφημερίδα Η Σημερινή https://simerini.sigmalive.com/