Γεννήθηκε στον Βλόγγο Γορτυνίας αλλά ζει στο Κερατσίνι από 7 ετών. Από την δευτέρα δημοτικού που του κόλλησε την πετριά της συλλογής γραμματοσήμων ο δάσκαλός του, το σαράκι της περιέργειας και της έρευνας τον ακολουθεί ακόμα. Κάπως έτσι θέλοντας να μάθει την τοπική ιστορία της ευρύτερης περιοχής, που, όπως φαίνεται, του ασκούσε και του ασκεί πολύ μεγάλη γοητεία, άρχισε να συλλέγει ο,τιδήποτε θα τον βοηθούσε, ξεκινώντας από περιοδικά, εφημερίδες και ό,τι τεκμήριο υπήρχε φωτογραφίες, έγγραφα κ.α. Το βιβλίο του Βασίλη Πισιμίση, «Τρούμπα Βούρλα Λιμάνι χώρος και μνήμη του Πειραϊκού περιθωρίου στον 20ο αιώνα» που κυκλοφορεί από τις ΜΩΒ εκδόσεις περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, 35 βιωματικές αφηγήσεις των ανθρώπων που έζησαν και διαμόρφωσαν το ιστορικό παρελθόν συνθέτοντας μιας ανθρωπογεωγραφία του κοινωνικού περιθωρίου του Πειραιά.
«Ολοκληρώνοντας αυτήν τη συλλογή, παρατήρησα ότι για αυτά τα θέματα που ασχολήθηκα στο βιβλίο, υπήρχε μια υποβόσκουσα ανάγκη να ξεχαστούν, θεωρώντας ότι μείωναν το γενικότερο προφίλ της πόλης. Θέλησα, λοιπόν, με σοβαρότητα και έρευνα πολλών ετών να τα αναδείξω αντικειμενικά, τεκμηριωμένα, χωρίς πολιτικά φίλτρα και οι αναγνώστες να κρίνουν την προσπάθεια», λέει, μεταξύ άλλων στην συνέντευξη που παραχώρησε στην HuffPost Gr.
- Το βιβλίο σας Τρούμπα Βούρλα Λιμάνι χώρος και μνήμη του Πειραϊκού περιθωρίου στον 20ο αιώνα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως συνέχεια (Β′ Μέρος) του «Βούρλα Τρούμπα μια περιήγηση στο χώρο του περιθωρίου και της πορνείας του Πειραιά 1840 – 1968»;
Ακριβώς και χαίρομαι που το θέτετε έτσι γιατί υπήρξε μια σύγχυση με τα μέσα καθώς θεωρούν ότι πρόκειται για επανέκδοση του παλιού. Είναι ένα νέο βιβλίο από τις ΜΩΒ Εκδόσεις με 336 σελίδες και το αντικείμενο της μελέτης του είναι οι ξεχασμένοι Πειραϊκοί μνημονικοί τόποι και οι άνθρωποι που τους περιέβαλλαν. Παρατίθεται ένα μεγάλο μέρος τεκμηρίων (χάρτες, σχεδιαγράμματα, πρωτότυπο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό) που έχει να κάνει με την Τρούμπα, τα Βούρλα, τα Λεμονάδικα, τις Λαμαρίνες, τις Ελιές, το λιμάνι, τα στέκια, τις πιάτσες και τις γειτονιές του Πειραιά.
Τον πρώτο λόγο έχουν οι 35 βιωματικές αφηγήσεις των ανθρώπων που έζησαν και διαμόρφωσαν το ιστορικό παρελθόν. Έτσι χαρτογραφείται ανάγλυφα η ανθρωπογεωγραφία του κοινωνικού περιθωρίου του περασμένου αιώνα, με τις διαδρομές των γυναικών και των ανδρών που το πλαισίωσαν.
Παράλληλα, μέσα από τις αφηγήσεις, πιστεύω ότι ο αναγνώστης περιηγείται σε έναν χώρο του παρελθόντος που ενδεχομένως δεν έζησε, μιας σκληρής εποχής που η αστυνόμευση ήταν ελλιπής και οι άγραφοι νόμοι και η αυτοδικία είχαν τον πρώτο λόγο. Επίσης, αντιλαμβάνεται την έννοια του πραγματικού μάγκα Πειραιώτη και έχει την ψευδαίσθηση ότι παίρνει κάποιες «τζούρες» καπνού από τα καμπαρέ της Τρούμπας και τις μυρωδιές των βαριών αρωμάτων των κοριτσιών που δούλευαν εκεί.
“Mε την έκδοση αυτή συμπληρώνονται 22 χρόνια εντατικής έρευνας, καθώς οι άνθρωποι που μου αφηγήθηκαν τις βιωματικές ιστορίες τους μου έδειξαν εμπιστοσύνη γνωρίζοντας το προηγούμενο βιβλίο και δεν μου έκρυψαν το ο,τιδήποτε φοβούμενοι μήπως εκτεθούν”
- Αν κάποιος έχει διαβάσει (κι έχει απολαύσει, είναι η αλήθεια) το πρώτο βιβλίο σας, γιατί να διαβάσει και το δεύτερο;
Ένα πολύ ωραίο φαγητό κανείς δεν το αφήνει στη μέση λόγω δίαιτας και το καλλίτερο κομμάτι το κρατάει για το τέλος, για να του μείνει η επίγευση. Αυτό όσον αφορά το αλληγορικό του θέματος. Το υλικό που περιέχει αυτό το βιβλίο, πρωτότυπο σε κατατοπιστικούς χάρτες, φωτογραφίες, τεκμήρια και αφηγήσεις, που η προσπάθεια να συλλεχθούν διήρκεσε πάνω από δέκα χρόνια, πιστεύω πως φωτίζει ακόμη περισσότερο από το προηγούμενο τους σκοτεινούς και ξεχασμένους παραβατικούς χώρους των Βούρλων, της Τρούμπας, του λιμανιού και της ευρύτερης περιοχής όπου υπήρχαν τέτοιες πιάτσες. Ακόμη και η εμπειρία η δική μου είναι μεγαλύτερη διότι με την έκδοση αυτή συμπληρώνονται 22 χρόνια εντατικής έρευνας, καθώς οι άνθρωποι που μου αφηγήθηκαν τις βιωματικές ιστορίες τους μου έδειξαν εμπιστοσύνη γνωρίζοντας το προηγούμενο βιβλίο και δεν μου έκρυψαν το ο,τιδήποτε φοβούμενοι μήπως εκτεθούν.
Οι εντυπώσεις και οι κρίσεις των ανθρώπων, που πρόλαβαν και το διάβασαν, είναι οι καλλίτερες και αυτό δικαιώνει τον κόπο της προσπάθειάς μας.
- Κύριε Πισιμίση γεννηθήκατε στο Βλόγγο Γορτυνίας. Τι είναι αυτό που σας έκανε να στρέψετε το βλέμμα και το ενδιαφέρον σας στον Πειραιά, στην ευρύτερη περιοχή του οποίου κατοικείτε κιόλας;
Ζω στο Κερατσίνι από επτά ετών. Στη δευτέρα δημοτικού, λοιπόν, μας κόλλησε την πετριά της συλλογής γραμματοσήμων ο δάσκαλός μας. Το σαράκι της περιέργειας και της έρευνας για μια θεματική συλλογή με ακολουθεί ακόμη. Δεκατεσσάρων ετών ξεκίνησα να δουλεύω στον Πειραιά και παράλληλα πήγαινα στο νυκτερινό γυμνάσιο. Λόγω της δουλειάς μου περνούσα σχεδόν καθημερινά από την Τρούμπα και σαν πιτσιρικάδες κολλάγαμε στις προθήκες των καμπαρέ με τις φωτογραφίες των κοριτσιών των μπαλέτων με τα αστεράκια κολλημένα στα επίμαχα σημεία. Οι μαγαζάτορες διαφήμιζαν το προϊόν τους.
- Αναφέρτε μας για τους ξεχασμένους Πειραϊκούς τόπους που αναδεικνύετε μέσα στις σελίδες του βιβλίου σας;
Εάν ζήσεις έστω και ένα 6μηνο στον Πειραιά, τον αγάπησες για όλη σου τη ζωή, έχει μια μαγεία, έναν σέρτικο και λίγο πρωτόγονο χαρακτήρα αυτή η πόλη, που αιτιολογείται από την ποικιλότητα των κατοίκων της. Έτσι, θέλοντας να μάθω την τοπική ιστορία της ευρύτερης περιοχής, άρχισα να συλλέγω ο,τιδήποτε θα με βοηθούσε, ξεκινώντας από περιοδικά, εφημερίδες και ό,τι τεκμήριο υπήρχε φωτογραφίες, έγγραφα κ.λπ. Ολοκληρώνοντας αυτήν τη συλλογή, παρατήρησα ότι για αυτά τα θέματα που ασχολήθηκα στο βιβλίο, υπήρχε μια υποβόσκουσα ανάγκη να ξεχαστούν, θεωρώντας ότι μείωναν το γενικότερο προφίλ της πόλης.
Θέλησα, λοιπόν, με σοβαρότητα και έρευνα πολλών ετών να τα αναδείξω αντικειμενικά, τεκμηριωμένα, χωρίς πολιτικά φίλτρα και οι αναγνώστες να κρίνουν την προσπάθεια.
Δικαιωθήκαμε γιατί το πρώτο βιβλίο έκανε πέντε επανεκδόσεις και ευελπιστούμε και το δεύτερο να πάει ακόμη καλλίτερα.
- Μιλήστε μας για τους ανθρώπους που συναντήσατε και τις μαρτυρίες που συλλέξατε. Πόσο δύσκολο ήταν να συγκεντρωθούν και με ποιο τρόπο πλαισιώνουν το βιβλίο;
Το βιβλίο αναφέρεται σε όλο το παραλιακό τόξο από το Χατζηκυριάκειο, Καρβουνιάρικα, Τρούμπα, λιμάνι, Πλατεία Καραϊσκάκη και Λεμονάδικα, Λαμαρίνες, Άγιο Διονύσιο, σταθμό Λαρίσης, Βούρλα, σφαγεία Δραπετσώνας. Εκτός αυτού του τόξου, και σε άλλες γειτονιές και πιάτσες του ευρύτερου Πειραιά, όπως Ανάσταση, λιμάνι Αγίου Γεωργίου, Νέο Ικόνιο, Πέραμα, Μανιάτικα, περιοχή Δηλαβέρη, Ελιές, Καμίνια κ.λπ.
- Σε τι κάνουν πλουσιότερο τον αναγνώστη αυτές οι μαρτυρίες;
Πιστεύω ότι οι μεγάλης ηλικίας άνθρωποι λόγω των εμπειριών τους είναι ο καθένας μια κινητή εγκυκλοπαίδεια. Το να μπορέσω αρχικά να προσεγγίσω αυτούς τους ανθρώπους, κατόπιν να με εμπιστευθούν και να μπορέσω να τους πάρω δύο κουβέντες, ήταν το δυσκολότερο κομμάτι της έρευνας. Τις περισσότερες φορές η προσέγγιση έγινε μέσω κάποιου φίλου τους, αλλά και πάλι για να ξεκινήσουν να μου αφηγούνται περνούσα από μεγάλη ανάκριση, έδινα εξετάσεις σοβαρότητας και καλώς εννοούμενης Πειραιώτικης μαγκιάς. Όσο πιο δύσκολος ήταν ο αφηγητής, τόσο περισσότερο σημαντικά ήταν τα στοιχεία που συνέλεγα. Υπήρξαν και περιπτώσεις κάποιων που έμαθαν με τι ασχολούμαι και θέλησαν εκείνοι να με βρουν και να μου μιλήσουν. Όλοι αυτοί ήταν άδικα χαμένος χρόνος. Για να είναι πολύτιμη μια πληροφορία πρέπει να έχεις τα ανακλαστικά να κρίνεις εάν στέκει ιστορικά, χρονολογικά κ.λπ., με λίγα λόγια πρέπει να το γνωρίζεις καλά το θέμα.
Αξιολογώντας, λοιπόν, και αξιοποιώντας αυτές τις αφηγήσεις χαρτογραφούνται ανάγλυφα η ζωή, οι συνήθειες, οι συμπεριφορές, οι συνθήκες εργασίες και γενικότερα η ανθρωπογεωγραφία εκείνων των σκληρών εποχών, με τα καλά τους και τα κακά τους.
Λόγω της πληθυσμιακής ποικιλότητας του Πειραιά εξ ανάγκης προέκυψαν κάποιες σταθερές για την ομαλή συμβίωση των κατοίκων. Αυτό στην εξέλιξή του λειτούργησε θετικά γιατί από τους γονείς οι σταθερές αξίες της ζωής μεταδόθηκαν στα παιδιά και ούτω καθ’ εξής. Γενικότερα, οι Πειραιώτες του παρελθόντος είχαν μια βαρύτητα στον χαρακτήρα τους, την καλώς εννοούμενη «μαγκιά», τηρώντας πάντα το τρίπτυχο «μπέσα» ο λόγος τους, η τιμή κυρίως του οικογενειακού τους περιβάλλοντος -και ιδιαιτέρως των γυναικών- και το δίκιο. Αυτό προκύπτει και από τις περισσότερες αφηγηματικές ιστορίες των ανθρώπων που περιέχει το βιβλίο.
Τα τελευταία χρόνια με την οικονομική κρίση, τη μοντέρνα τεχνολογική έκρηξη, τις πληθυσμιακές ανακατατάξεις και τόσα άλλα που μας συμβαίνουν, θεωρώ ότι κάπου χάθηκαν αυτές οι σταθερές στην πόλη μας και εμάς τους παλιούς, που θέλουμε να τις πρεσβεύουμε, μας στενοχωρεί αυτό το γεγονός. Είναι όμως ένας λόγος η ανάγνωση αυτού του βιβλίου, να αντιληφθούμε ότι δεν πρέπει για κανένα λόγο να αλλοιώνουμε και να ξεπερνάμε τις κόκκινες γραμμές της εντιμότητάς μας και έτσι ίσως ανακτήσουμε τη χαμένη καλώς εννοούμενη Πειραιώτικη μαγκιά μας.
“Οι αναγνώστες θα κρίνουν εάν υπήρχε αναγκαιότητα για την ύπαρξη αυτών των γυναικών στο λιμάνι του Πειραιά ή όχι. Εάν καθάρισε ο Πειραιάς από τα ναρκωτικά και εάν όλοι αυτοί που ζούσαν εκμεταλλευόμενοι τις γυναίκες αυτές βρήκαν μια κανονική εργασία ή αναβαθμίσθηκαν στην παρανομία”
- Μιλήστε μας και για το εποπτικό υλικό (χάρτες, σχεδιαγράμματα κ.λπ.) που πλαισιώνουν την έκδοση
Υπάρχουν δύο χάρτες των Βούρλων που αποτυπώνουν τον περίκλειστο χώρο κατά την περίοδο των πορνείων και την περίοδο των φυλακών, φωτογραφίες και έγγραφα που μας δείχνουν την περιοχή και αποτελούν τεκμήρια για τη ζωή της Τρούμπας, και σκίτσα εμπνευσμένα από τα περιστατικά των αφηγητών μου.
Σημαντικός είναι ο χάρτης στο σαλόνι του βιβλίου, που οριοθετεί την περιοχή της Τρούμπας με πληροφορίες από το 1947 έως και το 1970, που υπήρχαν τα μαγαζιά και τα ξενοδοχεία όπου διασκέδαζαν οι επισκέπτες της και οι θαμώνες.
- Κύριε Πισιμίση, είναι μια αδικημένη περίπτωση ο Πειραιάς όσον αφορά στη συλλογική μας μνήμη;
Ο Πειραιάς ήταν και είναι μια ζωντανή πόλη και ο κύριος λόγος είναι ότι κατέχει το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας μας. Το πρώτο μέλημα των αρχών της 7ετίας με το σύνθημα «καθαρός Πειραιάς» ήταν να απομακρυνθούν οι οίκοι ανοχής από τη συνοικία της Τρούμπας για την εξυγίανση της περιοχής και το «ηθικόν» του θέματος. Το «ηθικόν» όμως αυτό δεν εμπόδισε αυτές τις 500 και πλέον ταλαιπωρημένες ψυχές των κοριτσιών που δούλευαν εκεί να πέσουν σε μεγαλύτερη εκμετάλλευση και να επανδρώσουν τα καμπαρέ της περιοχής Τζούλη στη Βηρυτό και τις Ολλανδικές βιτρίνες του Άμστερνταμ. Οι λίγες και εκλεκτές κλείστηκαν σε διαμερίσματα στην περιοχή της Τρούμπας με προαγωγούς πλέον ένστολους.
Όλα αυτά έπρεπε να ξεχαστούν και ο Πειραιάς έπρεπε να προβάλλει τα καλά του στοιχεία. Και σ’ αυτό συνέβαλαν πολλοί από τη μεταπολίτευση και έπειτα, (δημοσιογράφοι, συγγραφείς και γενικότερα αυτοί που είχαν λόγο και πένα).
Αυτά, λοιπόν, συνέλεξα και θέλησα να αναδείξω μέσα από τα δύο βιβλία. Οι αναγνώστες θα κρίνουν εάν υπήρχε αναγκαιότητα για την ύπαρξη αυτών των γυναικών στο λιμάνι του Πειραιά ή όχι. Εάν καθάρισε ο Πειραιάς από τα ναρκωτικά και εάν όλοι αυτοί που ζούσαν εκμεταλλευόμενοι τις γυναίκες αυτές βρήκαν μια κανονική εργασία ή αναβαθμίσθηκαν στην παρανομία ασχολούμενοι με πλαστά διαβατήρια κ.λπ.
- Θα ήθελα να μου μιλούσατε και για το ιστορικό λαογραφικό αρχείο Κερατσινίου, που έχετε δημιουργήσει. Τι περιλαμβάνει και ποιες είναι οι δράσεις του;
Από το 1989 συλλέγω εντατικά ο,τιδήποτε έχει σχέση με την περιοχή που ζω και τον ευρύτερο Πειραιά. Στόχος αυτής της προσπάθειας ήταν, όταν μαζευτεί ένα αξιόλογο υλικό, να μπορέσει να ”στεγασθεί” κάπου ώστε να αποτελέσει μια δεξαμενή πληροφοριών και τεκμηρίων όσον αφορά στην τοπική μας ιστορία. Να μπορούν να αντλούν πληροφορίες τα σχολεία, οι σύλλογοι και ο κάθε ενδιαφερόμενος.
Δείγματα γραφής για το εάν είναι αξιόλογο το υλικό έχουν δοθεί από πλευράς μου διοργανώνοντας κατά καιρούς δεκάδες εκθέσεις και εκδηλώσεις, αποκομίζοντας τα εύσημα από τους επισκέπτες και τις τοπικές αρχές, αλλά μέχρι εκεί.
Ολοκληρωμένες προτάσεις για τη δημιουργία αυτού του ιστορικού και λαογραφικού αρχείου έχουν κατατεθεί από μέρους μου στις εκάστοτε δημοτικές αρχές, αρκετές φορές εδώ και μια εικοσαετία. Η κλασική απάντηση που λάμβανα ήταν να κατέβω στις επόμενες εκλογές με την εκάστοτε πολιτική παράταξη και μέσα από εκεί να μπορέσω να υλοποιήσω το όνειρό μου.
Επειδή πιστεύω ότι πολιτική και πολιτισμός είναι δύο διαφορετικά πράγματα, ποτέ δεν θέλησα να ασχοληθώ με την πολιτική –«έκαστος εφ’ ω ετάχθη»–. Θεωρώ ότι δικαιώθηκα με την επιλογή μου αυτή, διότι πέρασαν από τότε πολλοί δημοτικοί άρχοντες, εκτέλεσαν την όποια αποστολή είχαν και πήγαν σπίτι τους ξεχασμένοι από το ευρύ κοινό. Ίσως γιατί ήταν επαγγελματίες πολιτικοί.
Η δική μου επιλογή «του ερασιτέχνη», με την έννοια του εραστή της τέχνης, της παράδοσης και γενικότερα του πολιτισμού, διαρκεί ακόμη. Όταν έχω κάτι να παρουσιάσω, εσείς κρίνετε εάν είναι αξιόλογο και το φέρνετε στην επικαιρότητα.
Έκλεισα τα 62, κουράστηκα να κτυπάω πόρτες και να κάνω προτάσεις αναμένοντας ένα θετικό αποτέλεσμα. Συνειδητοποιώ ότι ίσως τέτοιες προτάσεις υλοποιούνται μόνο για τους ημέτερους. Γι’ αυτό εδώ και δύο περίπου χρόνια έχω ανοίξει τα «Ενθυμήματα», ένα παλαιοπωλείο εδώ στο Κερατσίνι, έναν χώρο κουλτούρας και πολιτισμού όπου με επισκέπτονται φίλοι και συλλέκτες που έχουμε κάτι κοινό να συζητήσουμε.
Εδώ και κάμποσο καιρό ακούγεται ότι στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό Λαρίσης στον Άγιο Διονύσιο, θα δημιουργηθεί ένα μουσείο. Αρκετοί φίλοι με ειδοποίησαν να απευθυνθώ εκεί για να συμμετέχω και εγώ σ’ αυτή την προσπάθεια. Επειδή φοβάμαι ότι πάλι θα απογοητευθώ, αυτοί που διαχειρίζονται τις διαδικασίες σίγουρα με γνωρίζουν, συνεπώς αν θεωρούν ότι έχω κάτι αξιόλογο που μπορεί να εκτεθεί σε έναν τέτοιο χώρο, εδώ είμαι, πάντα με καλή διάθεση, και περιμένω.
“Μιας και τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκα με την πορνεία και τον «υπόκοσμο» του Πειραιά και τα στοιχεία που συνέλεξα αφορούν όλη την Αττική, έχω ήδη ξεκινήσει να γράφω για την πορνεία που αφορά την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας.”
- Έχετε σκεφθεί το επόμενο συγγραφικό σας βήμα;
Κάποιος φίλος έλεγε ότι η συνταξιοδότηση θέλει προετοιμασία για να μην πλήξεις και να μη νοιώθεις ανενεργός. Έχω αρκετό υλικό στη συλλογή μου ώστε να μη βαρεθώ στα γεράματα.
Μιας και τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκα με την πορνεία και τον «υπόκοσμο» του Πειραιά και τα στοιχεία που συνέλεξα αφορούν όλη την Αττική, έχω ήδη ξεκινήσει να γράφω για την πορνεία που αφορά την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Υπομονή και θα δείξει αν και αυτή η προσπάθεια χαρεί αποδοχής από τους αναγνώστες.
Λίγα λόγια για τον Βασίλη Πισιμίση
Ο Βασίλης Πισιμίσης γεννήθηκε το 1960 στο Βλόγγο Γορτυνίας και κατοικεί στο Κερατσίνι. Είναι μανιώδης συλλέκτης και μελετητής της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά με πλούσια πολιτιστική και συλλεκτική δραστηριότητα. Ασχολείται με τη λαϊκή ζωγραφική και τη γελοιογραφία. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία και λευκώματα. Το 1989 δημιούργησε το Ιστορικό Λαογραφικό Αρχείο Κερατσινίου. Το 2003 εκδόθηκε το βιβλίο του Το Ρολόι του Πειραιά: Το Παλιό Δημαρχείο, από τις εκδόσεις Συλλογές. Πέρυσι, κυκλοφόρησε με μεγάλη επιτυχία η αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου του Βούρλα - Τρούμπα: Μία περιήγηση στον χώρο του περιθωρίου και της πορνείας του Πειραιά (1840-1968) και πάλι από τις ΜΩΒ Εκδόσεις.
Info:
Σχήμα: 14x21 Σελίδες: 336 Εξώφυλλο: Μαλακό Βάρος: 525 gr.
Έκδοση: Ιούλιος 2022 Τιμή: 19,95 € ISBN: 978-618-85455-4-0