Μία απόφαση – κεραυνός εν αιθρία από το Συμβούλιο της Επικρατείας μετατρέπεται με συνοπτικές διαδικασίες σε Προεδρικό Διάταγμα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, αφαιρώντας από εκατοντάδες χιλιάδες μικροϊδιοκτήτες το δικαίωμα να χτίσουν έστω και ένα μικρό σπίτι μέσα στο οικόπεδό τους, εάν το οικόπεδο είναι μικρότερο από 2 στρέμματα.
Πρακτικά, το μπλόκο επηρεάζει όλους τους οικισμούς της χώρας, καθώς η οριοθέτηση των οικισμών συρρικνώνει σημαντικά τα όριά τους, αφήνοντας στην εκτός σχεδίου περιοχή χιλιάδες ιδιοκτησίες, οι οποίες έως τώρα θεωρούνταν εντός οικισμών και όπου οι προϋποθέσεις οικοδομησιμότητας ήταν λιγότερες και περιορισμένες.
Σύμφωνα με πληροφορίες της HuffPost, το ζήτημα παίρνει ώρα με την ώρα ευρείες πολιτικές διαστάσεις:
– Η κυβέρνηση γίνεται αποδέκτης ενός μπαράζ παραπόνων και καταγγελιών από βουλευτές της ΝΔ στην περιφέρεια, όπου κλιμακώνονται οι αντιδράσεις καθώς ιδιοκτήτες οικοπέδων σταδιακά πληροφορούνται την συγκεκριμένη εξέλιξη και διαμαρτύρονται.
– O νέος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, βρέθηκε με την «καυτή πατάτα» στα χέρια, λόγω χειρισμών της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας στο υπουργείο.
– Το ΠΑΣΟΚ άργησε μεν να συνειδητοποιήσει περί τίνος πρόκειται, ωστόσο μετά από παρέμβαση του Μιχάλη Κατρίνη στη Βουλή (τη Μεγάλη Δευτέρα) και από συνέντευξή του στη HuffPost (Δευτέρα του Πάσχα), ο μηχανισμός κινητοποιήθηκε. Ακολούθησε ανακοίνωση από τους υπευθύνους Περιβάλλοντος και Χωροταξίας (βλ.παρακάτω αναλυτικά).
«Κόκκινη κάρτα» από το ΣτΕ στο προσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος που ήθελε να διευρύνει τα όρια οικισμών
Σε νομικό επίπεδο, το ΣτΕ βγάζει κόκκινη κάρτα στο υπουργείο, το οποίο επιχείρησε σε δικό του προσχέδιο Προεδρικού Διατάγματος, το οποίο απέστειλε για έλεγχο, να ενσωματώσει το σύνολο των ορίων των οικισμών που είχαν οριοθετήσει παλιά οι Νομάρχες, συνήθως «ξεχειλώνοντας» τα όρια των οικισμών ήδη από τη δεκαετία του 1980.
Όμως, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο επέστρεψε ως μη νόμιμο το σχέδιο στο υπουργείο με την αιτιολογία ότι οι Νομαρχες δεν είχαν αρμοδιότητα ή δικαιοδοσία να ενεργήσουν με αυτόν τον τρόπο.
Το υπουργείο προσπάθησε να πείσει το ΣτΕ ότι έως και 40 χρόνια μετά την οριοθέτηση των οικισμών από το κράτος μέσω των Νομαρχών, εχουν δημιουργηθεί πραγματικά εμπράγματα δικαιώματα σε εντός σχεδίου περιοχές, τα οποία θα ήταν λάθος να ακυρώσει ένας νεότερος σχεδιασμός από την ίδια την Ελληνική Πολιτεία.
Το ΣτΕ δεν δέχτηκε το επιχείρημα, αφενός επειδή έκρινε ότι οι Νομάρχες είχαν κινηθεί αναρμοδίως.
Λύση μόνο για τα οικόπεδα άνω των 2 στρεμμάτων
Το υπουργείο έξετάζει ήδη μία λύση, πασχίζοντας να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα για τις λεγόμενες «περιοικιστικές ζώνες».
Σύμφωνα με τον Γ.Γ. Χωρικού Σχεδιασμού του υπουργείου, Ευθύμη Μπακογιάννη, η αρτιότητα εξετάζεται να κυμαίνεται μεταξύ 2 και 4 στρεμμάτων. Πρακτικά, αν ισχύσει το νέο Προεδρικό Διάταγμα, μια περιοικιστική περιοχή θα έχει μεγαλύτερη αρτιότητα και όχι τα 300 ή 500 τ.μ. που θα είχε μια ιδιοκτησία ευρισκόμενη εντός οικισμού.
Ενδεχομένως, η αρτιότητα θα είναι μικρότερη από τα 4 στρέμματα της εκτός σχεδίου δόμησης και θα τεθεί υπό την προυπόθεση ότι το οικόπεδο θα έχει πρόσωπο σε δρόμο.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, οικόπεδα κάτω των 2 στρεμμάτων θα χάνουν οριστικά την οικοδομησιότητά τους, εφόσον δεν αλλάξει το Προεδρικό Διάταγμα.
Στο μεταξύ, το υπουργείο έχει ολοκληρώσει τη μελέτη για την καταγραφη του οδικού δικτύου στα νησιά και αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους να έχει προκύψει ο χαρακτηρισμός του οδικού δικτύου ώστε να γνωρίζει το σύνολο των ιδιοκτητών ποια έκταση ειναι οικοδομήσιμη και ποια όχι.
ΠΑΣΟΚ: Μηδενίζεται η αξία της περιουσίας των ιδιοκτητών
Η Χαριλάου Τρικούπη «σηκώνει» το θέμα σε πολιτικό επίπεδο, ενώ πρώτος το ανέδειξε σε συνέντευξή του στη HuffPost ο Μιχάλης Κατρίνης, κάνοντας λόγο για «προεδρικό διάταγμα – παγίδα».
Σε κοινή ανακοίνωση για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων από τον Μανώλη Χριστοδουλάκη, υπεύθυνο Κ.Τ.Ε. Περιβάλλοντος και τον Χρήστο Γκόκα, Γραμματέα Τομέα Χωροταξίας ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, σημειώνεται:
«Με το Π.Δ. 129/2025 που αφορά στην οριοθέτηση οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας αιφνιδιάζει τους πολίτες και επιλέγει να απαξιώσει τη μικρή ιδιοκτησία και την ελληνική περιφέρεια.
Επιβάλλει αυστηρούς και αναδρομικούς περιορισμούς στη δόμηση μικρών οικισμών, γυρίζοντας μας έναν αιώνα πίσω στο 1923, αποκλείοντας χιλιάδες μικρές ιδιοκτησίες από την οικοδομησιμότητα, αφού οικόπεδα που θεωρούνταν μέχρι και πριν από λίγες ημέρες άρτια και οικοδομήσιμα, πλέον καθίστανται αγροτεμάχια. Μηδενίζεται έτσι ουσιαστικά η αξία της περιουσίας των ιδιοκτητών.
Το εν λόγω διάταγμα απαγορεύει κάθε επέκταση ορίων, ακόμα και όταν υπάρχει πραγματική ανάγκη, παραπέμποντας αποκλειστικά στη διαδικασία εκπόνησης ΤΠΣ και ΕΠΣ, που όμως έχει ήδη καθυστερήσει αδικαιολόγητα. Αντί λοιπόν των οριζόντιων άδικων μέτρων και αφού είναι σε εξέλιξη η εκπόνηση των ΤΠΣ, η κυβέρνηση θα μπορούσε να επιλέξει αυτό το εργαλείο ώστε να καθοριστούν τόσο τα όρια των οικισμών όσο και των κανόνων δόμησης σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες και με σεβασμό στα δικαιώματα των πολιτών.
Κι όμως, για άλλη μια φορά, η ΝΔ δεν επιλέγει τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου πολεοδομικού σχεδιασμού με κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, αλλά επιλέγει τον αποκλεισμό, την ανισότητα, τη μεθόδευση της συγκέντρωσης της γης σε λίγους και την περαιτέρω ερήμωση της υπαίθρου.
Συνεχίζοντας τον κύκλο των αυταρχικών της αποφάσεων όπως νωρίτερα με το ΝΟΚ, η
κυβέρνηση έφερε προς έκδοση το παρόν ΠΔ χωρίς καμία δημόσια διαβούλευση, χωρίς διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες και τους αρμόδιους επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς, χωρίς καμία κοινωνική λογοδοσία.
Για αυτό και το παρόν ΠΔ δεν είναι εργαλείο ανάπτυξης ή δήθεν περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
Είναι απόδειξη των πολιτικών επιλογών της Νέας Δημοκρατίας: ενίσχυση των προνομίων των λίγων, αδιαφορία για τα δικαιώματα πολλών. Απαξίωση της περιουσίας και της υπαίθρου.
Είναι ένα ΠΔ που δεν κοιτάζει στο παρόν και το μέλλον, αλλά στο παρελθόν. Εκεί που ανήκει και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.»
Μπαράζ αντιδράσεων από φορείς και Τοπική Αυτοδιοίκηση
Η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), η οποία είχε ζητήσει το πάγωμα της διαδικασίας για το Π.Δ. και την αναζήτηση μιας εφαρμόσιμης λύσης, διαμαρτύρεται επισήμως για την κατάσταση που διαμορφώνεται, ενώ παράλληλα αντιδρούν δήμαρχοι σε διαφορετικές περιοχές της χώρας.
Στην Κρήτη, ο δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, στον οποίο υπάγεται και το σεισμόπηκτο Αρκαλοχώρι, Βασίλης Κεγκέρογλου σε άρθρο του κάνει λόγο για Π.Δ. που λειτουργεί ως «Προκρούστεια κλίνη», μηδενίζοντας τη δυνατότητα να καθορίσουν τα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια τα όρια των οικισμών, σύμφωνα με την προοπτική του κάθε τόπου.
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ, Δ. Κρήτης, Βασίλης Κοντεζάκης, ανέφερε ότι το Προεδρικό Διάταγμα θα μετατρέψει πολλά αδόμητα οικόπεδα σε αγροτεμάχια, για τα οποία θα ισχύει το καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης.
