Σε μία από τις πιο σημαντικές θεσμικές παρεμβάσεις των τελευταίων ετών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το νέο Πακέτο Ολοκλήρωσης Αγορών (Markets Integration Package), προτείνοντας τη μεταφορά της άμεσης εποπτείας των μεγαλύτερων χρηματιστηρίων και κρίσιμων μετασυναλλακτικών υποδομών της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA). Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση η οποία εάν εγκριθεί θα αλλάξει τα δεδομένα, καθώς φορείς που έως σήμερα υπάγονταν αποκλειστικά σε εθνικές αρχές από τους οργανισμούς εκκαθάρισης (clearing houses, δηλαδή τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους που εγγυώνται την εκκαθάριση συναλλαγών), έως τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων και τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων, θα περάσουν πλέον σε ενιαίο ευρωπαϊκό καθεστώς εποπτείας.
Το πακέτο αποτελεί κεντρικό πυλώνα της στρατηγικής για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) και, όπως τόνισε η Επιτροπή, «αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πιο ολοκληρωμένου, ανταγωνιστικού και αποτελεσματικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, που θα προσφέρει στους πολίτες της ΕΕ καλύτερες δυνατότητες δημιουργίας πλούτου και στις επιχειρήσεις ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση».
Ισχύς εν τη Ενώσει με αντίπαλο δέος τις ΗΠΑ
Η Κομισιόν περιγράφει αυτή τη μεταρρύθμιση ως αναγκαίο βήμα για να σπάσει ο χρόνιος κατακερματισμός των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών και να δημιουργηθεί μια πραγματικά ενιαία αγορά ικανή να ανταγωνιστεί τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όπως τονίστηκε κατά την παρουσίαση του πακέτου, το 2024, η χρηματιστηριακή κεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών αγορών αντιστοιχούσε μόλις στο 73% του ΑΕΠ της ΕΕ, έναντι 270% στις ΗΠΑ.
«Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν διαφορετικές απαιτήσεις και πρακτικές σε κάθε κράτος-μέλος, γεγονός που δυσχεραίνει τις διασυνοριακές δραστηριότητες, περιορίζει τις ευκαιρίες για πολίτες και επιχειρήσεις και επηρεάζει αρνητικά την οικονομία και την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ» τονίστηκε.
Είναι ξεκάθαρο ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία κινείται στην κατεύθυνση της Έκθεσης Ντράγκι, αλλά και αυτής του Ενρίκο Λέττα, οι οποίες προειδοποιούσαν ότι χωρίς βαθύτερη ολοκλήρωση, ενιαία εποπτεία και άρση των εθνικών φραγμών, η Ευρώπη δεν θα μπορέσει να αποκτήσει την απαιτούμενη κλίμακα κεφαλαίου για να χρηματοδοτήσει την καινοτομία, την ανθεκτικότητα και τη μετάβαση της οικονομίας της.
Τι προβλέπει το Πακέτο για τα μικρά κράτη μέλη- Ενίσχυση ή απώλεια ελέγχου;
Η μεταφορά εποπτικών αρμοδιοτήτων στην ESMA έχει προκαλέσει αντιδράσεις, κυρίως από χώρες με ισχυρά χρηματοοικονομικά οικοσυστήματα, οι οποίες ανησυχούν ότι η ενίσχυση της ESMA θα περιορίσει τον ρόλο των εθνικών τους ρυθμιστών και ίσως αποδυναμώσει την ελκυστικότητα των τοπικών τους χρηματοπιστωτικών τους κέντρων.
Η Επιτροπή δηλώνει ότι αναγνωρίζει αυτές τις επιφυλάξεις, αλλά ταυτόχροναι επιχειρεί να καθησυχάσει τα κράτη μέλη, σημειώνοντας ότι η ενιαία εποπτεία δεν μειώνει τη σημασία των μικρών αγορών, αλλά αντιθέτως τις ενισχύει.
Όπως υπογράμμισε στο αναλυτικό Q&A, η μεταρρύθμιση «συνδέει τα μικρά κράτη μέλη με μεγαλύτερες δεξαμενές κεφαλαίου, αυξάνει τις δυνατότητες χρηματοδότησης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και εξασφαλίζει ίση μεταχείριση και υψηλή προστασία επενδυτών σε όλη την Ένωση».
Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η πρωτοβουλία δεν στοχεύει στη συγκέντρωση της χρηματοπιστωτικής δραστηριότητας σε λίγα μεγάλα κέντρα, αλλά στη δημιουργία ενός δικτύου διασυνδεδεμένων αγορών.
«Η τοποθεσία δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο αλλά ευκαιρία», αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας ότι επιχειρήσεις και νοικοκυριά σε μικρότερες οικονομίες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ασφαλή, προσιτά και εύχρηστα χρηματοοικονομικά προϊόντα από οπουδήποτε στην ΕΕ.
ESMA: Η καρδιά της μεταρρύθμισης
Στον πυρήνα του πακέτου βρίσκεται η πιο φιλόδοξη αλλαγή: η μεταφορά άμεσης εποπτείας σημαντικών χρηματοπιστωτικών υποδομών στην ESMA, μια εξουσία που μέχρι σήμερα ασκούνταν από εθνικές αρχές.
Σύμφωνα με την πρόταση, η ESMA θα εποπτεύει:
τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια,
τους οργανισμούς εκκαθάρισης (κεντρικούς αντισυμβαλλομένους – CCPs),
τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων (CSDs), και όλους τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων (CASPs).
Παράλληλα, θα έχει ρόλο «διαιτητή» σε διαφωνίες μεταξύ εθνικών εποπτικών αρχών και θα έχει τον τελικό λόγο σε ζητήματα εποπτείας μεγάλων διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων.
Η Επιτροπή χαρακτηρίζει αυτή τη μεταρρύθμιση «θεμελιώδη αλλαγή», απαραίτητη για να αποκτήσει η Ευρώπη την κλίμακα που απαιτεί ο διεθνής ανταγωνισμός.
Άλλα προτεινόμενα μέτρα
Πέρα από την ενίσχυση της ESMA, το πακέτο εισάγει σειρά διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που αφορούν την άρση εμποδίων, την καινοτομία και τη μείωση του διοικητικού βάρους.
Ενίσχυση του καθεστώτος «διαβατηρίου» (passporting)
Μια άδεια λειτουργίας για Ρυθμιζόμενες Αγορές (Regulated Markets) ή Κεντρικά Αποθετήρια Τίτλων (CSDs) θα ισχύει πλέον σε ολόκληρη την ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό περιορίζονται οι πολλαπλές εποπτικές διαδικασίες και μειώνεται το κόστος συμμόρφωσης, επιτρέποντας στις υποδομές αυτές να λειτουργούν με περισσότερη κλίμακα και ευελιξία.
Θέσπιση του καθεστώτος «Πανευρωπαϊκού Φορέα Λειτουργίας Αγοράς» (PEMO)– Ο όμιλος που λειτουργεί πολλαπλές αγορές σε διαφορετικά κράτη μέλη θα μπορεί να αποκτήσει μία ενιαία ευρωπαϊκή άδεια, απλουστεύοντας τη δομή του και περιορίζοντας τις επικαλύψεις μεταξύ εθνικών εποπτικών μηχανισμών.
Απλούστευση της διασυνοριακής διάθεσης UCITS και AIFs:Στόχος είναι η ευκολότερη, ταχύτερη και φθηνότερη κυκλοφορία επενδυτικών προϊόντων σε πολλά κράτη μέλη, ενισχύοντας την ενοποίηση της αγοράς κεφαλαίων και μειώνοντας τα διοικητικά εμπόδια.
Προώθηση της καινοτομίας – Ενίσχυση του πλαισίου για την τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (DLT)
Με την αναθεώρηση του DLT Pilot Regime, η ΕΕ επιδιώκει να δώσει μεγαλύτερη ευελιξία και νομική σαφήνεια στη χρήση τεχνολογιών όπως το blockchain για τίτλους και μετασυναλλακτικές διαδικασίες. Η Επιτροπή θεωρεί ότι αυτό θα επιταχύνει την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων και θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών αγορών.
Μετατροπή οδηγιών σε κανονισμούς – περισσότεροι ενιαίοι κανόνες
Μετατρέποντας επιμέρους οδηγίες σε κανονισμούς, το πακέτο περιορίζει τις εθνικές αποκλίσεις και δημιουργεί ένα πιο προβλέψιμο, ενιαίο και αναλογικό πλαίσιο για επιχειρήσεις και επενδυτές.
Άλλα προτεινόμενα μέτρα
Οι προτάσεις της Επιτροπής θα εισέλθουν τώρα σε διαπραγμάτευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η Επιτροπή δηλώνει αποφασισμένη να συνεργαστεί στενά με τα κράτη μέλη και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, προκειμένου η μεταρρύθμιση να προχωρήσει γρήγορα και να εφαρμοστεί αποτελεσματικά.
Όπως τόνισε η Επίτροπος Μαρία Λουίζ Αλμπουκέρκε παρουσιάζοντας το πακέτο:
«Για χρόνια η Ευρώπη ανεχόταν έναν βαθμό κατακερματισμού που επιβράδυνε την οικονομία της. Σήμερα κάνουμε συνειδητά την επιλογή να αλλάξουμε πορεία».
