Με τη “σκιά” του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ να παραμένει πάνω από τον ελληνικό πρωτογενή τομέα και σε μια περίοδο όπου η αγροτική κοινότητα βρίσκεται σε έντονη αναστάτωση – λόγω αυξημένου κόστους, απώλειας εισοδήματος, ζωονόσων και καθυστερήσεων στις ενισχύσεις, η κυβέρνηση επιχειρεί να δείξει ότι «η μηχανή ξαναμπαίνει μπροστά». Οι πληρωμές της βασικής ενίσχυσης, που κάθε φθινόπωρο αποτελούν το βασικό χρηματοδοτικό οξυγόνο για χιλιάδες αγρότες και κτηνοτρόφους, φαίνεται πως μπαίνουν στην τελική ευθεία.
Η καταβολή της βασικής ενίσχυσης αναμένεται να γίνει μέχρι το τέλος της εβδομάδας που ξεκινά, ή το πολύ στις αρχές της επόμενης.
«Υβριδικό» μεταβατικό σύστημα
Το νέο πλαίσιο πληρωμών, που επιστρατεύεται, δεν θα αφορά μόνο το πότε, αλλά και το πώς. Η συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισάγει ένα μεταβατικό υβριδικό μοντέλο για τον υπολογισμό των ενισχύσεων. Για τους γεωργούς, το σύστημα «πατάει» σε φορολογικά στοιχεία και σε δεδομένα από το κτηματολόγιο (ΑΤΑΚ, ΚΑΕΚ). Για τους κτηνοτρόφους, “χτίζεται” ένα μοντέλο τεκμηρίων με στοιχεία από τον ΕΛΓΟ-Δήμητρα και το myDATA, δηλαδή πραγματικά τιμολόγια γάλακτος, κρέατος και ζωοτροφών.
Πρακτικά, είναι μια προσπάθεια να μπει τέλος στα περιβόητα «πανωγραψίματα» και στα τεχνικά τρικ που επί χρόνια αλλοίωναν τον χάρτη των ενισχύσεων. Η συμφωνία με τις Βρυξέλλες προβλέπει μάλιστα ότι όσα χρήματα «εξοικονομηθούν» από το ξεκαθάρισμα παλιών πρακτικών θα μείνουν στη χώρα για να κατευθυνθούν σε όσους δικαιούνται πραγματικά τις ενισχύσεις.
Στη μέση όμως βρίσκεται και η πολιτική διάσταση: Χιλιάδες παραγωγοί έχουν εκφράσει έντονη δυσπιστία για τις τεχνικές αλλαγές του προηγούμενου διαστήματος, για τις καθυστερήσεις, αλλά και για την αίσθηση ότι η μετάβαση από την «τεχνική λύση» στο νέο καθεστώς δημιουργεί νέες ανισότητες. Το στοίχημα, επομένως, δεν είναι μόνο τεχνοκρατικό, αλλά είναι βαθιά κοινωνικό.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κ.Χατζηδάκης, έκανε γνωστό ότι ήδη έχουν πληρωθεί 45 εκατ. ευρώ για μικρότερα προγράμματα σε πάνω από 80.000 παραγωγούς, ενώ έως το τέλος του έτους υπολογίζεται ότι θα εκταμιευτούν εκατοντάδες εκατομμύρια από Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης και από το δεύτερο πυλώνα της ΚΑΠ.
Τι αλλάζει το 2026
Η μεγάλη αλλαγή όμως έρχεται από το 2026, ένα νέο, πλήρως ψηφιοποιημένο και «ευρωπαϊκά σφραγισμένο» σύστημα που – θεωρητικά – θα κλείσει οριστικά τις παλιές πληγές. Εκεί θα αξιοποιηθεί και η συνδεδεμένη ενίσχυση (επιδοτήσεις βάσει παραγωγής) αλλά και τα οικολογικά σχήματα, με τα υπόλοιπα ποσά να μοιράζονται «στους έντιμους παραγωγούς».
Πρόκειται για μια διατύπωση που ακούγεται συχνά, αλλά η πραγματικότητα στην ύπαιθρο δείχνει ότι η γραμμή ανάμεσα στην τήρηση ή μη των κανόνων δεν είναι πάντα καθαρή. Μεγάλο μέρος των προβλημάτων προέκυψε επειδή το ίδιο το κράτος ευνοούσε επί χρόνια ασαφή συστήματα. Συνεπώς, η μετάβαση χρειάζεται όχι μόνο εργαλεία, αλλά και διοικητική συνέπεια – αυτό που συνήθως λείπει.
Τριπλό πακέτο στήριξης
Την ώρα που οι ενισχύσεις βρίσκονται στο μικροσκόπιο, οι κτηνοτρόφοι αντιμετωπίζουν μια ακόμη δυσάρεστη πραγματικότητα, τη ζωονόσο της ευλογιάς και την υποχρεωτική θανάτωση ζώων. Η κυβέρνηση ανακοινώνει τριπλή στήριξη:
1. Αποζημιώσεις για τα θανατωμένα ζώα, έως 250 ευρώ ανά κεφάλι.
2. Κάλυψη της αύξησης στο κόστος ζωοτροφών, που ήδη πιέζει τα περιθώρια κέρδους.
3. Αναπλήρωση εισοδήματος για έναν χρόνο, μέχρι να δημιουργηθούν εκ νέου τα κοπάδια.
Το πακέτο είναι σαφώς σημαντικό, όμως το πρόβλημα είναι ευρύτερο, καθώς η κτηνοτροφία βρίσκεται εδώ και χρόνια σε φθίνουσα πορεία, με τη νέα κρίση να λειτουργεί ως επιταχυντής. Χωρίς μακροπρόθεσμη στρατηγική, μένει να φανεί αν οι αποζημιώσεις αρκούν ή απλώς καλύπτουν προσωρινά τις πληγές.
Μεγάλο στοίχημα: Η εμπιστοσύνη
Οι ανακοινώσεις για ενισχύσεις και αποζημιώσεις είναι απαραίτητες, αλλά δεν αρκούν από μόνες τους να αναστρέψουν το κλίμα. Η ελληνική ύπαιθρος έχει κουραστεί από αλλαγές, πλατφόρμες, τεχνικά σφάλματα και πολύμηνες καθυστερήσεις. Το διακύβευμα δεν είναι μόνο να πληρωθούν τα ποσά – αλλά να λειτουργήσει, επιτέλους, ένα σύστημα που οι παραγωγοί θεωρούν δίκαιο.
Αν το φετινό υβριδικό μοντέλο οδηγήσει πράγματι σε ομαλές πληρωμές, ίσως αποτελέσει βήμα προς την επαναφορά της αξιοπιστίας. Αν όχι, τότε η νέα ΚΑΠ του 2026 ξεκινά ήδη με έλλειμμα εμπιστοσύνης.
Και αυτό, τελικά, είναι το δυσκολότερο είδος ενίσχυσης που μπορεί να δοθεί.
