Μια νέα, ανατριχιαστική πραγματικότητα έρχεται στο φως χάρη στη μελέτη του Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ). Το 2024, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών — μετά τις αναπροσαρμογές πληθωρισμού — ήταν 15% χαμηλότερο από ό,τι το 2009, στην αρχή δηλαδή της κρίσης.
Αυτή δεν είναι μια απλή «καθυστέρηση» στην ανάκαμψη — είναι μια δραματική ένδειξη ότι η χώρα έχει χάσει έδαφος. Και το χειρότερο: στην Ευρώπη σχεδόν όλες οι χώρες που πέρασαν κρίση έχουν ήδη ανακτήσει και υπερβεί τα προ-κρίσης επίπεδα εισοδήματος. Η Ελλάδα δεν είναι μόνο πίσω — είναι μόνη.
Τι αποκαλύπτουν οι αριθμοί
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΚΕΦΙΜ, από το 2004 ως το 2024, το πραγματικό εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών μειώθηκε κατά περίπου 5%.
Σε σύγκριση με το 2009, η απόσταση είναι πολύ μεγαλύτερη: -15%.
Παρά την «ανάκαμψη» μετά το 2012 — με άνοδο κατά ~22,7% σε σχέση με τότε — η Ελλάδα δεν κατάφερε να ανακτήσει τα προ κρίσης επίπεδα.
Το 2019–2024 καταγράφηκε μεν η μεγαλύτερη αύξηση ανάμεσα στις χώρες της κρίσης: +14,3%.
Ωστόσο — και αυτό είναι το κρίσιμο σημείο — αυτή η ανάκαμψη απλώς «μαζεύει» μέρος της τεράστιας απώλειας που προέκυψε τα έτη 2010–2013: τότε το πραγματικό εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών είχε μειωθεί κατά 34%.
Ανάκαμψη στα χαρτιά…
Οι αυξήσεις από το 2012 και μετά δεν ξεπερνούν την τεράστια απώλεια της περιόδου 2010–2013. Συνεπώς, δεν έχει επέλθει πραγματική «επιστροφή» στο βιοτικό επίπεδο που υπήρχε πριν την κρίση.
Αντίθετα, το χάσμα παραμένει — και μεγεθύνεται όταν συγκρίνουμε την Ελλάδα με άλλες χώρες της κρίσης: χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Κύπρος έχουν ήδη υπερβεί το 2009· η Ελλάδα όχι.
Η μεγαλύτερη άνοδος μετά το 2015 δείχνει πως δεν υπήρξε κάποιο θαύμα, αλλά απλώς σημαντική αναπλήρωση από τα χαμηλά του 2012–2013. Η αφετηρία όμως ήταν τόσο χαμηλά, που ακόμη και σήμερα είμαστε κάτω από το 2009.
Η συνολική εικόνα αποκαλύπτει ότι οι ελληνικές οικογένειες εξακολουθούν να ζουν με εισόδημα σημαντικά πετσοκομμένο — πιο χαμηλό από αυτό που είχαν 16 χρόνια πριν, πριν καν ξεσπάσει η κρίση. Αυτή η στασιμότητα δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας «καθυστέρησης» — είναι αποτέλεσμα συστημικής υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου.
Προσαρμοσμένο ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών σε πραγματικούς όρους ανά κάτοικο (2009=100)
Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, αυτό δεν είναι απλώς στατιστικό ζήτημα — είναι ζήτημα επιλογής πολιτικής. Για να υπάρξει πραγματική επάνοδος στην κανονικότητα απαιτείται:
- Δραματική αύξηση της παραγωγικότητας — χωρίς παραγωγικότητα, καμία αύξηση μισθών δεν κρατάει.
- Ανθεκτική, δίκαιη και στοχευμένη οικονομική πολιτική — όχι πρόσκαιρα φιλοδωρήματα, αλλά μέτρα που στηρίζουν τα νοικοκυριά, ενισχύουν την οικονομική ασφάλεια και ανοίγουν τον δρόμο για βιώσιμη ανάπτυξη.
- Διεθνή σύγκριση και κοινωνικές επιδόσεις — δεν αρκεί να επενδύουμε σε “μιμητική ανάκαμψη”: πρέπει να κερδίσουμε τη χαμένη ανταγωνιστικότητα και να φέρουμε την Ελλάδα κοντά στο μέσο όρο της Ε.Ε.
Τα στοιχεία της έρευνας του ΚΕΦΙΜ αποκαλύπτουν ότι η κρίση δεν τελείωσε, αλλά βρίσκεται σε κατάσταση “ύπνωσης”. Αυτό σημαίνει ότι για να αποδώσει η ανάκαμψη απαιτείται ριζικός ανασχεδιασμός, πολιτικές με πραγματικό όραμα και κυρίως με κοινωνική ευθύνη.
