Ο γυάλινος «Δρομέας» του Κώστα Βαρώτσου, το άγαλμα–σύμβολο της σύγχρονης Αθήνας απέναντι από το Χίλτον, μπαίνει ξανά σε διαδικασία καθαρισμού, δίνοντας αφορμή να θυμηθούμε την περιπετειώδη διαδρομή του από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 μέχρι σήμερα.
Ο «Δρομέας» είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σημεία αναφοράς της πρωτεύουσας. Το ανθρωπόμορφο γλυπτό από γυαλί και σίδερο δημιουργήθηκε τον Αύγουστο του 1988 από τον Κώστα Βαρώτσο, στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής δράσης «Δρώμενα» του Δήμου Αθηναίων, επί δημαρχίας Μιλτιάδη Έβερτ. Αρχικά τοποθετήθηκε στην πλατεία Ομονοίας, στην κορυφή του παλιού πυραμιδωτού συντριβανιού. Τότε, ο καλλιτέχνης τον είχε παρουσιάσει με την ονομασία «Ο Ξένος». Ήθελε να συμβολίσει τον αέναο ταξιδιώτη, τον άνθρωπο που περνά, αφήνει ένα αποτύπωμα μνήμης και ξαναφεύγει – μια φιγούρα σε διαρκή κίνηση, σαν να διαπερνά τον αστικό χρόνο.
Από την πρώτη στιγμή, ο «Δρομέας» δίχασε τους Αθηναίους. Για άλλους ήταν ένα τολμηρό, σύγχρονο έργο που έφερνε νέα γλώσσα στο δημόσιο χώρο. Για άλλους, ένα «ξένο σώμα» μέσα στην κλασική εικόνα του κέντρου, που δεν ταίριαζε με την Ομόνοια όπως την είχαν συνηθίσει. Στην κριτική τάχθηκαν και ονόματα της εγχώριας τέχνης, κάνοντας τη συζήτηση για το γλυπτό ακόμη πιο έντονη. Παρά τις αντιδράσεις, ο «Δρομέας» έμεινε στην Ομόνοια μερικά χρόνια, μέχρι να ξεκινήσουν τα έργα για το μετρό. Τότε τέθηκε σοβαρά το ενδεχόμενο να κατεδαφιστεί, καθώς το εύθραυστο γυαλί και ο μεταλλικός σκελετός του έμοιαζαν ασύμβατα με το εργοτάξιο που στήθηκε γύρω του. Τελικά επικράτησε η λύση της μεταφοράς. Το γλυπτό αποσυναρμολογήθηκε και το 1995, επί Δημαρχίας Ντόρας Μπακογιάννη, στήθηκε ξανά, στην πλατεία της Μεγάλης του Γένους Σχολής, απέναντι από το ξενοδοχείο Χίλτον, στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, όπου και βρίσκεται μέχρι σήμερα. Βέβαια δεν είναι λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι η Ντόρα έψαχνε ευκαιρία να βγάλει τον «Δρομέα» από το κέντρο της πρωτεύουσας, καθώς ήταν συνυφασμένος με τον Μιλτιάδη Έβερτ, τον οποίο Έβερτ δεν ήθελε να ακούει και να βλέπει, επειδή ήταν ο εσωκομματικούς αντιπάλος του πατέρα της.
Εκεί, στη νέα του θέση στο Hilton, με φόντο τα κτίρια και την κίνηση της λεωφόρου, η φιγούρα του «Δρομέα» έδειξε ίσως ακόμη πιο καθαρά τον συμβολισμό της ταχύτητας και της σύγχρονης πόλης.
Το ύψος του φτάνει περίπου τα 8 μέτρα και αποτελείται από χιλιάδες γυάλινες πλάκες, τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη, δημιουργώντας την αίσθηση ότι η μορφή πάλλεται και κινείται προς μία κατεύθυνση. Το γυαλί, αγαπημένο υλικό του Βαρώτσου, συνεργάζεται με το φως της ημέρας και τα φώτα της νύχτας, κάνοντας τον «Δρομέα» να μοιάζει άλλοτε διάφανος κι άλλοτε συμπαγής.
Έργο–σύμβολο της σύγχρονης Αθήνας
Με τα χρόνια, το γλυπτό έχασε την αρχική του αμφισβήτηση και κέρδισε μια θέση στη συλλογική μνήμη των κατοίκων. Πλέον θεωρείται ένα από τα σύγχρονα τοπόσημα της Αθήνας, τόσο για τους Αθηναίους όσο και για τους επισκέπτες, που το φωτογραφίζουν σχεδόν όσο και τα αρχαία μνημεία. Ο ίδιος ο Βαρώτσος έχει μιλήσει για την ανάγκη «αναστήλωσης» του έργου και τα τεχνικά ζητήματα που προκύπτουν μετά από δεκαετίες έκθεσης στις καιρικές συνθήκες, από τους δυνατούς ανέμους έως την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Ο σημερινός καθαρισμός
Ο τωρινός καθαρισμός εντάσσεται στην τακτική φροντίδα του γλυπτού, η οποία τα τελευταία χρόνια γίνεται με εξειδικευμένα συνεργεία και συγκεκριμένα πρωτόκολλα ασφαλείας, συνήθως νυχτερινές ώρες, ώστε να μην επηρεάζεται η κυκλοφορία στο σημείο.«Διατηρούμε τα μνημεία της Αθήνας λαμπερά», είπε ο Χάρης Δούκας.
Η διαδικασία, με την επίβλεψη της αντιδημάρχου Καθαριότητας και Ανακύκλωσης, Ρωξάνης Μπέη, περιλαμβάνει ψεκασμό με ειδικά καθαριστικά, πολύωρη παραμονή του έργου σε υγρό περιβάλλον για να «μαλακώσουν» οι ρύποι, ξέπλυμα με νερό σε ελεγχόμενη θερμοκρασία και πίεση για να προστατευθούν οι γυάλινες επιφάνειες, και τελικό ξέπλυμα με απιονισμένο νερό, ώστε να μην μείνουν άλατα. Πρόκειται για μια απαιτητική επέμβαση, που μπορεί να διαρκέσει πολλές ώρες, σχεδόν ένα ολόκληρο βράδυ. Αναλυτικότερα, όπως αναφέρει ανακοίνωση του δήμου Αθηναίων:
«Ο καθαρισμός πραγματοποιήθηκε με σύγχρονο εξοπλισμό υψηλής ακρίβειας που παρείχε η Kärcher, ενώ ο Δήμος Αθηναίων συνέδραμε με παροχή νερού, ρεύματος, πρόσβασης και περίφραξης του χώρου για την ασφάλεια του κοινού και την προστασία του πρασίνου. Και όλα αυτά σε τρείς φάσεις:
*Απορρύπανση με ειδικό αλκαλικό διάλυμα (RM31)
*Ξέπλυμα με ζεστό νερό υπό πίεση (60°C)
*Τελικό ξέπλυμα με απιονισμένο νερό για αποφυγή λεκέδων από άλατα»
Έτσι, κάθε φορά που ο «Δρομέας» καθαρίζεται, δεν είναι απλώς μια συντήρηση. Είναι μια μικρή υπενθύμιση ότι τα σύγχρονα μνημεία της πόλης χρειάζονται φροντίδα, όπως ακριβώς και τα κλασικά – κι ότι η ιστορία της Αθήνας δεν γράφεται μόνο σε μάρμαρο, αλλά και σε γυαλί που τρέχει με ταχύτητα μέσα στον χρόνο.
