Δεκέμβριος 1976. Ήταν τότε που τρεις μήνες πριν, με προσωπική εντολή που μου έδωσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, είχαμε αρχίσει να στήνουμε στο περίπτερο 8 της ΔΕΘ, την ΕΡΤ Βορείου Ελλάδος με στόχο να γίνει ΕΡΤ3. Βγαίναμε κάθε βράδυ στον αέρα με τις «Ειδήσεις Βορείου Ελλάδος» που παρουσίαζα σε σύνδεση με το Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων της ΕΡΤ. Και ήταν η μέρα εκείνη που η πραγματικότητα των γεγονότων επιβεβαίωνε ότι οι ειδήσεις δεν περίμεναν κανέναν. Ούτε τον καιρό, ούτε τις αποστάσεις, ούτε το χιόνι. Και ήταν η πληροφορία που ήλθε και που σε κάνει να ξεχνάς το στούντιο: Έξι ορειβάτες χάθηκαν στον Όλυμπο, ανάμεσά τους δύο γυναίκες.
Σε ελάχιστες ώρες ήμασταν στο Λιτόχωρο Λιτόχωρο. Είχε γίνει επιχειρησιακή βάση. Τα τηλέφωνα άναψαν, οι αποφάσεις πάρθηκαν μέσα σε μια κακοκαιρία που δεν άφηνε περιθώριο ούτε για λάθος, ούτε για δεύτερη σκέψη. Και κάπου ανάμεσα σε λοκατζήδες, ελικόπτερα που δεν «στέκονταν» από την θεομηνιά και κουτιά φιλμ που έπρεπε να γυρίσουν πίσω για εμφάνιση και μετάδοση, βρεθήκαμε κι εμείς — ένα συνεργείο της ΕΡΤ Βορείου Ελλάδος — να πατάμε σε χιόνι που έμοιαζε να μην τελειώνει. Με τον εκπληκτικό οπερατέρ τον Γιάννη Κελετζή, (ψυχάρα και παλικάρι και καλός μάστορας με την κάμερα ο Γιάννης) μια κάμερα 16mm και κουτιά φιλμ, βρεθήκαμε να ανεβαίνουμε μαζί στον Όλυμπο με την επιχείρηση που ξεκινούσε ως «έρευνα» και τελείωσε ως ανάσυρση.
Αλλά ας δούμε βήμα βήμα την όλη ιστορία.
1) Η είδηση που δεν έμοιαζε με είδηση
Στο βουνό, η πληροφορία δεν έρχεται ποτέ με τίτλους. Έρχεται με φράσεις μισές: «δεν γύρισαν», «τους περίμεναν», «κάπου στα ψηλά». Όμως εκείνο το «έξι» ήταν από την αρχή βαρύ. Γιατί ο χειμωνιάτικος Όλυμπος δεν συγχωρεί καθυστερήσεις. Αργότερα, το χρονικό αποτυπώθηκε καθαρά. Στις 5 Δεκεμβρίου 1976, έξι ορειβάτες — μέλη του ΣΕΟ Θεσσαλονίκης και του ΕΟΣ Καβάλας — ξεκίνησαν από το καταφύγιο «Σπήλιος Αγαπητός» με προορισμό το «Γιώσος Αποστολίδης».
Βικτώρια Μπαρτζιλάι, Κυριακή Λαζαρίδου, Δημήτρης Καστανιώτης (ΣΕΟ Θεσσαλονίκης) και Στέργιος Χατζηγεωργίου, Πασχάλης Τυρνινής, Παναγιώτης Παπαδόπουλος (ΕΟΣ Καβάλας)
Καθώς τραβέρσαραν τα Ζωνάρια, κάτω από την ανατολική βάση του Στεφανιού, χιονοστιβάδα τους παρέσυρε και τους έθαψε.
Η τραγωδία αυτή καταγράφεται σταθερά ως η μεγαλύτερη/πιο πολύνεκρη ορειβατική τραγωδία από χιονοστιβάδα στην Ελλάδα και «σημείο καμπής» για το πώς άρχισε να αντιμετωπίζεται οργανωμένα η ορεινή διάσωση.
2) Λιτόχωρο: η βάση, οι άνθρωποι, η αγωνία
Το Λιτόχωρο εκείνες τις μέρες δεν ήταν απλώς ένας τόπος. Ήταν κέντρο βάρους. Από εκεί οργανώθηκε η επιχείρηση, από εκεί έφευγαν οι εντολές, εκεί επέστρεφαν οι ειδήσεις και εκεί κατέληγαν οι σιωπές. Εκεί θυμάμαι για ρεπορτάζ και τον αείμνηστο συνάδελφο Δημήτρη Γουσίδη, επί σειράν ετών Προέδρος της ΕΣΗΕΜ-Θ. Ήταν ο δημοσιογράφος που για δεκαετίες, με τη ζωή του και τη δράση του, απέδειξε ότι πριν και πάνω απ όλα σημασία έχει η είδηση.
Βρέθηκα εκεί με τον οπερατέρ μου, τον Γιάννη Κελετζή, και μια κάμερα 16mm. Το θυμάμαι σαν αίσθηση: Το βάρος του εξοπλισμού, το κρύο που σφίγγει τα δάχτυλα, και την πίεση του χρόνου. Γιατί τότε το υλικό δεν «ανέβαινε» με ιντερνέτ. Δεν υπήρχαν κινητά, ταμπλετ, φορητά βίντεο με δορυφορική σύνδεση. Έπρεπε το φιλμ να γυρίσει στο στούντιο της Θεσσαλονίκης, να εμφανιστεί στα εργαστήρια του αξέχαστου Νίκου Μπιλιλή, να μονταριστεί, να προλάβει δελτία.
Κι όμως, όσο κι αν έμοιαζε δημοσιογραφική αποστολή, στην πραγματικότητα ήταν κάτι άλλο: μια προσπάθεια να σταθείς αρκετά κοντά στην αλήθεια, χωρίς να γίνεις κι εσύ κομμάτι της. Γιατί μέσα στην απίστευτη κακοκαιρία επάνω εκεί ψηλά στον Όλυμπο, κάτω από το θρόνο του Δία, δεν ήξερες αν θα μπορούσες να επιβιώσεις αν συνέβαινε κάτι. Και υπ’όψη ότι με το Γιάννη Κελετζή, που δεν περικμέναμε ότι θα φτάναμε στο «πεδίο της μάχης» με ελικόπτερο επάνω στα χιόνια, φορούσαμε από ένα παλτό και παπούτσια σκαρπίνια
3) Το ελικόπτερο και οι καταδρομείς: όταν ο αέρας κάνει κουμάντο
Ήρθε ένα ελικόπτερο στο Λιτόχωρο για να πάρει λοκατζήδες καταδρομείς και να τους ανεβάσει ψηλά, όσο κοντά επέτρεπε ο καιρός. Μπήκαμε κι εμείς μέσα. Το «μαζί σας» σε τέτοιες στιγμές δεν είναι προνόμιο. Είναι ρίσκο.
Φτάσαμε σε σημείο κοντά στην περιοχή όπου θα κινούνταν οι ομάδες έρευνας. Κατέβηκαν οι καταδρομείς — κατεβήκαμε κι εμείς για να πάρουμε πλάνα από την πορεία τους.
Και τότε είδα, στην πιο πρακτική του μορφή, τι σημαίνει χειμερινό βουνό σε θύελλα. Το ελικόπτερο δεν μπορούσε να σταθεί. Δεν «έβρισκε» σώμα. Ο άνεμος το έσπρωχνε, η ορατότητα έκλεινε, η ασφάλεια μηδενιζόταν. Ο πιλότος αναγκάστηκε να φύγει.
Μείναμε πίσω. Στο πουθενά.
Δεν ξέρω πόση ώρα πέρασε μέχρι να επιστρέψει. Στο βουνό, ο χρόνος δεν μετριέται σε λεπτά. Μετριέται σε “αν προλάβουμε”.
Εκεί καταλαβαίνεις πως στο βουνό δεν υπάρχουν ρόλοι. Δεν υπάρχει «κάνω ρεπορτάζ». Υπάρχει μόνο το «είμαι εδώ» και το αν θα μείνεις.
4) Το κουτί με το φιλμ και η απογείωση που δεν ήταν απογείωση
Το ελικόπτερο, δεν θυμάμαι σε πόση ώρα, γύρισε. Έφερε κι άλλους καταδρομείς. Ο πιλότος μου έκανε νόημα: «γρήγορα, ανεβείτε».
Έπρεπε να γυρίσουμε στο Λιτόχωρο, να φύγουμε για Θεσσαλονίκη, να προλάβουμε δελτία, να εμφανιστεί το φιλμ. Είχα ήδη μπει μέσα κρατώντας το πρώτο κουτί — δέκα λεπτά υλικό, πολύτιμο, όχι γιατί απλά ήταν «καλό», αλλά γιατί ήταν από τη σκηνή του δράματος.
Ο Γιάννης Κελετζής, όμως, συνέχιζε να γυρίζει. Του φώναζα να έρθει. Να μπει. Να φύγουμε. Το ελικόπτερο δεν ακουμπούσε καν κανονικά στο χιόνι. Δεν έκανε “προσγείωση”. Έκανε αυτό που σε τέτοιο καιρό κάνει ένα ελικόπτερο για να επιβιώσει: μια αιώρηση στο μισό μέτρο και μετά… φυγή.
Και ο Κελετζής έμεινε πίσω. Εκεί πεισματικά στο καθήκον του. Αυτός ήταν ο απίστευτος και φοβερός Γιάννης. Αργότερα έμαθα ότι οι καταδρομείς του έδωσαν κάλτσες, γιατί φορούσε σκαρπίνια — δεν ήταν «ντυμένος» για τέτοια νύχτα. Το ευτύχημα ήταν ότι κατάφερε να προχωρήσει προς το καταφύγιο Ζολώτα, εκεί όπου υπήρχε τηλέφωνο στρατιωτικού τύπου, να επικοινωνήσει, να πει: “ζω”. Έμεινε εκεί μέχρι τη Δευτέρα, όταν «μαλάκωσε» ο καιρός.
5) Όταν η έρευνα έγινε ανάσυρση: «κράτησε μέρες»
Οι επιχειρήσεις εντοπισμού και ανάσυρσης, όπως καταγράφεται και σε αναδρομές, κράτησαν τουλάχιστον δύο μέρες και είχαν εμπλοκή των ελικοπτέρων του στρατού. Τα Χιούι από την εποχή του Βιετνάμ.
Κάπου εκεί, ξαφνικά, η ιστορία έπαψε να είναι «αγνοούμενοι». Έγινε «σοροί». Και αυτή είναι η πιο σκληρή αλλαγή λέξης που θα ακούσεις ποτέ σε τέτοια αποστολή.
Όταν επιτέλους το ελικόπτερο μπόρεσε να πετάξει ξανά, γύρισε πίσω με τους νεκρούς — και μαζί του, στο ίδιο δρομολόγιο, γύρισε κι ο Γιάννης Κελετζής με το υπόλοιπο φιλμ-υλικό.
Αυτός, να το επαναλάβω, ο απίστευτος Γιάννης με την δύναμη ψυχής που είχε, μου διηγήθηκε όταν γύρισε στη Θεσσαλονίκη:
« Ήμουνα με τους Λοκατζήδες μαζί με τους έξι νεκρούς ορειβάτες. Άκουσα το ελικόπτερο να έρχεται. Ο καιρός είχε βελτιωθεί. Ακούμπησε κανονικά επάνω στο χιόνι. Σκέφτηκα ότι έπρεπε οπωσδήποτε να μπω μέσα για να γυρίσω πίσω. Και έτσι σκέφτηκα ότι κάποιος έπρεπε να είναι μέσα στο ελικόπτερο για να πιάνει τους νεκρούς που θα σήκωναν και θα έδιναν οι στρατιώτες. Άκουσα τον πιλότο να λέει ότι δεν μπορούσε να πάρει μεγάλο βάρος. Μόνο τους έξι νεκρούς. Αλλά εγώ ήδη είχα μπει, είχα καθήσει και τράβαγα μία – μία τις σωρούς. Η μία ήταν επάνω στα πόδια μου. Και δεν μπορούσα να μετακινηθώ πια. Έκανα νόημα στον πιλότο ότι δεν μπορώ να ξεμπλέξω και να κατέβω. Και εκείνος φουλάρησε τις μηχανές και φύγαμε. Έτσι μπόρεσα και έφτασα γρήγορα κάτω για να γυρίσω Θεσσαλονίκη με το φίλμ»
6) Οι άλλοι δημοσιογράφοι στο βουνό: Παπαπέτρου και Φλώρος, «μαζί με τα θύματα»
Εκεί πάνω δεν ήμασταν μόνο εμείς. Ήταν και ένας από τους πραγματικούς ρεπόρτερ της εποχής, ο Κώστας Παπαπέτρου, μαζί με τον αείμνηστο φωτορεπόρτερ Νίκο Φλώρο. Αναδρομικό δημοσίευμα θυμίζει πως ο Παπαπέτρου ανέβηκε με κίνδυνο της ζωής του και ότι το ρεπορτάζ του (με τις φωτογραφίες του Φλώρου) δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο τον Δεκέμβριο του 1976, περιγράφοντας πολυήμερο αποκλεισμό και μεταφορά νεκρών μέσα στην κακοκαιρία.
Και σήμερα στη μνήμη μου έχω δύο πραγματικότητες παράλληλες:
- την επιχείρηση όπως γίνεται «επιχειρησιακά»,
- και την επιχείρηση όπως εγγράφεται στη μνήμη όσων την περπάτησαν.
7) Μια λεπτομέρεια που έμεινε σαν καρφί στην ειδησεογραφία: το σκοινί
Θυμάμαι να λέγεται τότε — και να έχει καταγραφεί ως κουβέντα των ημερών — ότι οι έξι ορειβάτες ήταν όλοι συνδεδεμένοι μεταξύ τους με ένα και το ίδιο σκοινί. Κι ότι, από τη στιγμή που «φεύγει» ο ένας σε χιονοστιβάδα, μπορεί να παρασύρει τους υπόλοιπους.
Δεν το παρουσιάζω ως πόρισμα. Το κρατώ όπως το κουβαλάω. Ως μια τεχνική λεπτομέρεια που την ακούς αργά, μετά, και καταλαβαίνεις πόσο λεπτή είναι η γραμμή ανάμεσα στην οργάνωση και στην παγίδα — ειδικά σε χειμερινό πεδίο.
8) Το φιλμ, το δελτίο, η εποχή που όλα περνούσαν από σκοτεινό θάλαμο
Πίσω, στη Θεσσαλονίκη, ο ρυθμός ξανάγινε τηλεοπτικός. Συνεχής ροή ειδήσεων από την ΕΡΤ Βορείου Ελλάδος, σύνδεση με Αθήνα, ρεπορτάζ από συγγενείς θυμάτων. Συνάδελφοι όπως ο Δημήτρης Χατζηπαρασκευάς και ο Βαγγέλης Παντελίδης έφερναν το κομμάτι της ανθρώπινης πλευράς. Αυτούς που περίμεναν ένα τέλος ή ένα θαύμα.
Στο Λιτόχωρο, τη διευκόλυνση των δημοσιογράφων συντόνιζε ο αείμνηστος Μένιος Μπητσιάδης, τότε υπεύθυνος Τύπου στο γραφείο του υπουργού Βορείου Ελλάδος Νίκου Μάρτη. Μια λεπτομέρεια που λέει πολλά για το πώς «δούλευε» το πεδίο τότε: λιγότερα πρωτόκολλα, περισσότερη προσωπική προσπάθεια.
Και κάπως έτσι, από τα δικά μας αποκλειστικά οπτικά ρεπορτάζ, φτιάξαμε και ένα μικρό ντοκιμαντέρ. Σήμερα μπορεί να ακούγεται απίστευτο, αλλά τότε αυτό ήταν το αρχείο: το φιλμ που σώθηκε, για να σωθεί μαζί του και η μνήμη.
9) Γιατί ο Δεκέμβρης του ’76 δεν είναι «παλιά ιστορία»
Γιατί αυτή η τραγωδία δεν έμεινε μόνο ως ένα «χειρότερο». Έμεινε ως υπενθύμιση ότι ο Όλυμπος έχει δικό του καιρό, δικές του παγίδες, δική του λογική και ότι η ορεινή διάσωση στην Ελλάδα έπρεπε να μάθει, να οργανωθεί, να ωριμάσει.
Κι αν κάτι έμαθα εγώ, ως άνθρωπος της είδησης, είναι αυτό:
Μερικές φορές δεν πας να καλύψεις την ιστορία. Πας και η ιστορία σε δοκιμάζει. Μια ιστορία που χώρεσε στο κουτί με το φιλμ. Γιατί τότε η αλήθεια χωρούσε σε κάποια μέτρα σελιλόιντ. Και χωρούσε χωρίς υπερβολές, χωρίς τον ξέφρενο ανταγωνισμό των καναλιών, χωρίς κραυγές και εντυπωσιασμούς, αλλά ανθρώπινα, δημοσιογραφικά όπως πρέπει. Με μια τεχνολογία που δε βοηθούσε και πρέπει εσύ να νικήσεις το χρόνο για την γρηγορότερη ενημέρωση
Μία απρόσμενη συγνώμη
Και κάτι ακόμα που έχει σχέση με τις μνήμες του ρεπορτάζ από την τραγωδία στον Όλυμπο. Πριν από κάμποσα χρόνια, βρέθηκα σε ένα κτηνιατρείο στο Βόλο μαζί με το σκύλο μου. Εκεί στην άκρη καθόταν ένας κύριος οποίος με κοίταξε και μετά γύρισε αλλού το πρόσωπο του σαν να ήθελε να αποφύγει το βλέμμα μου. Ή να ήθελε να αποφύγει να με δει.
Αλλά την ώρα που έφευγα, έτσι όπως ήταν καθισμένος γύρισε και μου λέει: «Θέλω να σας πω κάτι κ.Κουίκ. Ένα συγνώμη. Έχουν περάσει πολλά χρόνια και το κουβαλάω μέσα μου κάθε φορά που σας βλέπω στην τηλεόραση. Αλλά δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς. Ήταν μια επιλογή που έπρεπε να την κάνω. Γι’ αυτό σας άφησα πάνω στον Όλυμπο και έφυγα»
Ήταν ο πιλότος του ελικοπτέρου.
Συγκλονίστηκα. Τον πλησίασα. Σηκώθηκε. Το πήρα μια μεγάλη αγκαλιά και θυμάμαι που του είπα «Ποτέ δεν το χα σκεφτεί αυτό. Εσείς κάνατε το καθήκον σας έτσι όπως έπρεπε. Με κίνδυνο και την δική σας ζωή μέσα σε εκείνο τον κακό χαμό του καιρού. Με απαγορευτικό πτήσεων. Χάρη σε σας έφτασαν οι καταδρομείς για τις έρευνες. Φτάσαμε κι εμείς για το ρεπορτάζ. Χάρη σε σας επέστρεψαν οι νεκροί πίσω. Χάρη σε σάς γύρισε και το δικό μας πρώτο φίλμ. Εγώ πρέπει να σας ευχαριστήσω».
Επίλογος — Έξι ονόματα, μια σιωπή, ένα μάθημα που δεν τελειώνει
Σήμερα, ο Όλυμπος εξακολουθεί να έχει ατυχήματα και η ίδια η Kathimerini έχει γράψει ότι το χειρότερο ήταν εκείνο του Δεκεμβρίου 1976, όταν χιονοστιβάδα σκότωσε έξι Έλληνες ορειβάτες.
Και η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης έχει αναδείξει την τραγωδία ως σημείο καμπής για την ορεινή διάσωση στην Ελλάδα. Παραθέτω το link της ανάρτησης που έκαναν οι και μάλιστα πολύ πρόσφατα. 11 Δεκεμβρίου 2025. Κάντε copy paste το link στην Google και διαβάστε το πολύ ενδιαφέρον άρθρο που έχει και όλο το ιστορικό του δραματικού συμβάντος τότε στην κορυφή του Ολύμπου κάτω από το Θρόνο του Δία
ΥΓ.: Από όλα αυτά τα φιλμ που μεταδόθηκαν από τα δελτία μας, δεν ξέρω τι έχει μείνει στα αρχεία της ΕΡΤ. Είδα όμως κάποια πλάνα σε ένα μικρό ρεπορτάζ που έκανε το κανάλι Κρήτη TV. Είναι τα ασπρόμαυρα με τους καταδρομείς να περπατάνε ψάχνοντας για τους ορειβάτες.
