Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα προβάλλεται διεθνώς ως «παράδεισος» ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και παρένθετης μητρότητας. Πίσω όμως από το νόμιμο, «αλτρουιστικό» πλαίσιο, έχει στηθεί μια βιομηχανία όπου φτωχές γυναίκες από Μολδαβία, Ουκρανία, Γεωργία, Ρουμανία, Βουλγαρία και άλλες χώρες που κυοφορούν «κατά παραγγελία» βρέφη για λίγες εκατοντάδες ευρώ, ενώ τα κυκλώματα εισπράττουν δεκάδες χιλιάδες. Οι επίσημοι αριθμοί είναι ελλιπείς, αλλά οι μεγάλες υποθέσεις που εξαρθρώθηκαν τα τελευταία χρόνια αποκαλύπτουν τζίρους εκατομμυρίων και εκατοντάδες γυναίκες θύματα εκμετάλλευσης.
Το «νόμιμο» πλαίσιο που άνοιξε την πόρτα στην εκμετάλλευση
Η παρένθετη μητρότητα στην Ελλάδα είναι νόμιμη από το 2002, με αυστηρά θεωρητικά κριτήρια: επιτρέπεται μόνο ως «αλτρουιστική» κύηση, με δικαστική άδεια πριν την εμβρυομεταφορά, χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα πέρα από «εύλογα έξοδα» της κυοφόρου.
Με τον νόμο 4272/2014, η Ελλάδα έγινε από τις πιο «φιλικές» χώρες στην Ευρώπη για ξένα ζευγάρια. Καταργήθηκε η προϋπόθεση μόνιμης διαμονής, επιτρέποντας σε μη Έλληνες γονείς να έρθουν στη χώρα και να ζητήσουν δικαστική άδεια παρένθετης.
Το 2025, μετά τα σκάνδαλα, ήρθε απότομη στροφή. Με τροποποίηση (άρθρο 46 του Ν. 5197/2025) ορίστηκε ότι τόσο η intending mother όσο και η παρένθετη, πρέπει πλέον να έχουν νόμιμη διαμονή στην Ελλάδα, αποκλείοντας ουσιαστικά τους περισσότερους ξένους από νέες διαδικασίες. Τυπικά, οι αποδέκτες της νόμιμης παρένθετης είναι:
- ετεροσεξουαλικά ζευγάρια (έγγαμα ή σε σύμφωνο),
- άγαμες γυναίκες, ενώ οι άνδρες μόνοι και τα ομόφυλα ζευγάρια δεν καλύπτονται ρητά από τον νόμο.
Στην πράξη όμως, οι τελευταίες μεγάλες δικογραφίες δείχνουν ότι η αγορά δεν περιορίστηκε καθόλου τόσο «στενά».
Υπόθεση Θεσσαλονίκης 2019: το πρώτο μεγάλο καμπανάκι
Το φθινόπωρο του 2019, ελληνικές αρχές με τη συνδρομή της Europol εξαρθρώνουν εγκληματική οργάνωση στη Θεσσαλονίκη, που συνδύαζε παράνομες υιοθεσίες βρεφών, πώληση ωαρίων και εμπορική παρένθετη μητρότητα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της δικογραφίας και την ανάλυση του Progress Educational Trust:
- είχαν καταγραφεί 22 παράνομες υιοθεσίες,
- 4 απόπειρες παράνομης υιοθεσίας,
- 24 υποθέσεις πώλησης ωαρίων,
- 6 παράνομες παρένθετες κυήσεις,
- με συνολικό τζίρο πάνω από 500.000 ευρώ από το 2016.
Τα ζευγάρια πλήρωναν 20.000–30.000 ευρώ για ένα παιδί μέσω υιοθεσίας ή παρένθετης, ποσό στο οποίο περιλαμβάνονταν η αμοιβή του κυκλώματος, τα ιατρικά έξοδα και ένα μικρό κομμάτι για τη βιολογική μητέρα.
Στον πυρήνα του κυκλώματος βρίσκονταν:
- δικηγόρος,
- μαιευτήρας-γυναικολόγος,
- εργαζόμενοι σε ιδιωτικές κλινικές,
- μεσάζοντες που έφερναν γυναίκες κυρίως από Βουλγαρία και Γεωργία, αλλά και Ρομά από φτωχά χωριά.
Ήταν η πρώτη φορά που η Ελλάδα καταγράφηκε διεθνώς ως κόμβος «assisted reproduction crime» – ένα υβρίδιο ιατρικού τουρισμού, εμπορίας ανθρώπων και παράνομων υιοθεσιών.
Η «βιομηχανία βρεφών» στην Κρήτη: 100+ γυναίκες, τιμολόγια έως 150.000 ευρώ
Η υπόθεση της κλινικής γονιμότητας στα Χανιά (Κρήτη) είναι η πιο χαρακτηριστική και η πιο σοκαριστική.
Πώς δρούσε το κύκλωμα: Από το 2018 και μετά, σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ. και δημοσιεύματα, το κύκλωμα:
- διαχειριζόταν κέντρο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής,
- στρατολογούσε φτωχές γυναίκες από Μολδαβία, Ουκρανία, Γεωργία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Αλβανία,
- τις κρατούσε σε σπίτια-«τρώγλες» στα Χανιά, υπό στενή επιτήρηση,
- τις χρησιμοποιούσε είτε ως δότριες ωαρίων είτε ως παρένθετες.
Μόνο κατά τη διάρκεια της έρευνας, η αστυνομία εντόπισε τουλάχιστον 30 εγκύους σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης, ενώ οι Αρχές υπολογίζουν ότι πάνω από 100 γυναίκες είχαν χρησιμοποιηθεί συνολικά ως παρένθετες.
Σε νεότερες ανακοινώσεις, η ΕΛ.ΑΣ. κάνει λόγο για 182 περιστατικά εκμετάλλευσης γυναικών ως παρένθετες ή δότριες ωαρίων που έχουν καταγραφεί στο πλαίσιο της ίδιας υπόθεσης, ενώ η δικογραφία μιλά για 274 γυναίκες που εξαπατήθηκαν συνολικά.
Πόσο πληρώνονται οι γυναίκες – και πόσα εισπράττει το κύκλωμα
Από τις καταθέσεις και τα πορίσματα προκύπτει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Οι παρένθετες λάμβαναν
- 300–600 ευρώ τον μήνα, σύμφωνα με αστυνομικές πηγές που επικαλείται η CNE και ελληνικά ΜΜΕ,
- ή περίπου 583–750 ευρώ (έως και 1.000 ευρώ σε ορισμένες περιπτώσεις), σύμφωνα με πρόσφατο πολυσέλιδο βούλευμα.
- Μετά τον τοκετό, η εφάπαξ αποζημίωση κυμαινόταν από 10.000 έως 18.000 ευρώ ανά κύηση.
Την ίδια στιγμή, το «πακέτο» για ένα πρόγραμμα παρένθετης μητρότητας ξεκινούσε από 70.000 ευρώ, έφτανε κατά περίπτωση έως 120.000 ευρώ, όπως ανέφερε ρεπορτάζ για τη δράση στην Κρήτη και σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, σε ορισμένες υποθέσεις «ταρίφα» έφθανε μέχρι και 150.000 ευρώ.
Αστυνομικές πηγές υπολογίζουν ότι περίπου το 70% αυτού του ποσού κατέληγε καθαρό κέρδος στα μέλη της οργάνωσης.
Ποιοι ήταν οι πελάτες
Σε αντίθεση με το στενό ελληνικό νομικό πλαίσιο, οι πελάτες του κυκλώματος, σύμφωνα με διεθνή και ελληνικά δημοσιεύματα, περιλάμβαναν ετερόφυλα ζευγάρια, μοναχικούς άνδρες, ομόφυλα ζευγάρια, κατά βάση αλλοδαπούς, μεταξύ των οποίων δεκάδες οικογένειες από την Αυστραλία. Πολλοί από αυτούς δεν πληρούσαν τα κριτήρια του ελληνικού νόμου αλλά – όπως αναφέρεται σε διεθνή ρεπορτάζ – γνώριζαν ότι το συγκεκριμένο δίκτυο μπορούσε να «βρει λύση», παρακάμπτοντας δικαστικές και διοικητικές διαδικασίες μέσω ψευδών πιστοποιητικών και εικονικών εγγράφων.
Από ποιες χώρες έρχονται οι παρένθετες μητέρες
Οι πιο πρόσφατες υποθέσεις, αλλά και παλαιότερα ρεπορτάζ, δείχνουν ένα σαφές γεωγραφικό μοτίβο. Οι γυναίκες που στρατολογούνται ως παρένθετες ή δότριες ωαρίων προέρχονται κυρίως από:
- Βουλγαρία – συστηματικά παρούσα σε δικογραφίες από τη δεκαετία του 2000 και στην υπόθεση Θεσσαλονίκης 2019.
- Ρουμανία – συχνή αναφορά τόσο στην Κρήτη όσο και σε παλαιότερες υποθέσεις.
- Μολδαβία, Ουκρανία, Γεωργία, Αλβανία – γυναίκες «σε δυσμενή οικονομική θέση» που εντοπίζονταν μέσω μεσιτριών και μεταφέρονταν στα Χανιά για ωοληψία και κύηση.
- Ρωσία – αναφέρεται ως χώρα προέλευσης δοτριών ωαρίων στις υποθέσεις της Θεσσαλονίκης.
- Φιλιππίνες – σε παλαιότερο ρεπορτάζ περιγράφονται Φιλιππινέζες που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα να προσφέρονται ως παρένθετες.
Κοινός παρονομαστής: χαμηλά εισοδήματα, περιορισμένες επιλογές στη χώρα καταγωγής και έλλειψη πρόσβασης σε νομική υποστήριξη.
Γιατροί, κλινικές, μαίες, δικηγόροι: το «ιατρικό» πρόσωπο του εγκλήματος
Σχεδόν σε κάθε μεγάλη υπόθεση, η εμπλοκή επαγγελματιών υγείας είναι κομβική:
- Στη Θεσσαλονίκη: μαιευτήρας-γυναικολόγος, εργαζόμενοι σε ιδιωτικές κλινικές και δικηγόρος κατηγορούνται ότι «έτρεχαν» την επιχείρηση.
- Στα Χανιά: ο επικεφαλής της κλινικής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, γνωστός γυναικολόγος, εμβρυολόγος, μαίες και διοικητικό προσωπικό,δικηγόροι που «νομιμοποιούσαν» υιοθεσίες και αιτήσεις παρένθετης.
Η υπόθεση της Κρήτης οδήγησε μέχρι και στην παύση του προέδρου της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, στο πλαίσιο των ερευνών για το κατά πόσο η εποπτεία ήταν ουσιαστική ή τυπική.
Πόσα μωρά «πουλιούνται» τον χρόνο; Τι ξέρουμε και τι όχι
Εδώ τα πράγματα γίνονται θολά. Και αυτό από μόνο του είναι είδηση.
Ό,τι μπορούμε να μετρήσουμε
- Μόνο στην υπόθεση Θεσσαλονίκης 2016–2019: 22 παράνομες υιοθεσίες,4 απόπειρες,6 παράνομες παρένθετες κυήσεις.
- Στην υπόθεση της Κρήτης: 182 καταγεγραμμένα περιστατικά εκμετάλλευσης γυναικών, πάνω από 100 γυναίκες που χρησιμοποιήθηκαν ως παρένθετες, δεκάδες βρέφη των οποίων η νομική κατάσταση παραμένει υπό διερεύνηση.
- Μέχρι το 2013, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης διαβίβασε στη Βουλή στοιχεία σύμφωνα με τα οποία οι δικογραφίες για εμπόριο βρεφών και παράνομες υιοθεσίες ξεπερνούσαν τις 40, με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη και την Ανατολική Κρήτη.
Αυτά είναι μόνο όσα αποκαλύφθηκαν και έφτασαν σε επίπεδο ποινικής δικογραφίας.
Γιατί δεν έχουμε «νούμερο ανά έτος»
Οι υποθέσεις ταξινομούνται νομικά ως εμπορία ανθρώπων, παράνομες υιοθεσίες, παραβάσεις νόμου περί υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όχι ως «πωλήσεις βρεφών». Αρα δεν υπάρχει ενιαία στατιστική κατηγορία. Πολλά περιστατικά «νομιμοποιούνται» εκ των υστέρων μέσω αποφάσεων υιοθεσίας ή αναγνώρισης τέκνων στο εξωτερικό. Τα κυκλώματα λειτουργούν συχνά επί χρόνια πριν σπάσουν, συμπυκνώνοντας εκατοντάδες πράξεις σε μία δικογραφία.
Ρεαλιστικά, με βάση μόνο τις δύο μεγάλες υποθέσεις (Θεσσαλονίκη και Κρήτη), μιλάμε ήδη για δεκάδες βρέφη που πέρασαν –ή επιχειρήθηκε να περάσουν– από παράνομες διαδικασίες, και για εκατοντάδες γυναίκες που χρησιμοποιήθηκαν ως αναλώσιμες μήτρες ή «τράπεζες ωαρίων». Ο πραγματικός αριθμός σε εθνική κλίμακα είναι σχεδόν βέβαιο ότι είναι μεγαλύτερος, αλλά δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια από τα διαθέσιμα δημόσια στοιχεία.
Πόσος είναι ο «τζόγος» – σε χρήμα
Αν προσπαθήσει κανείς να κάνει μια χοντρική αποτίμηση:
- Το κύκλωμα Θεσσαλονίκης εκτιμάται ότι είχε τζίρο άνω των 500.000 ευρώ από το 2016, με τιμές 20.000–30.000 ευρώ ανά βρέφος ή παρένθετη κύηση.
- Στην Κρήτη, με «πακέτα» 70.000–120.000 (ή και έως 150.000 ευρώ) ανά παιδί, και πάνω από 100 παρένθετες γυναίκες σε βάθος χρόνου, μιλάμε θεωρητικά για πολλαπλά εκατομμύρια ευρώ σε δυνητικά έσοδα, ακόμα κι αν δεν ολοκληρώθηκαν όλες οι κυήσεις.
Σε αυτά δεν περιλαμβάνονται άλλες μικρότερες υποθέσεις παράνομων υιοθεσιών από νοσοκομεία της επαρχίας ή κυκλώματα με έδρα τη Λαμία, τη Λάρισα, τις Σέρρες κ.λπ., που περιγράφονται σε παλαιότερες δικογραφίες. Το βασικό όμως δεν είναι μόνο ο αριθμός: είναι η αναλογία. Η γυναίκα που κυοφορεί, συχνά σε καθεστώς απόλυτου ελέγχου, καταλήγει με μερικές χιλιάδες ευρώ και χωρίς πραγματική δυνατότητα επιλογής. Το κύκλωμα εισπράττει δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες, «πακετάροντας» την ανθρώπινη αναπαραγωγή σαν premium υπηρεσία ιατρικού τουρισμού.
Ποιοι αγοράζουν τα παιδιά
Με βάση τις δικογραφίες και τα διεθνή ρεπορτάζ για την υπόθεση της Κρήτης.Πελάτες ήταν ζευγάρια από Ευρώπη, Αυστραλία και άλλες χώρες, Μοναχικοί άνδρες και ομόφυλα ζευγάρια, που δεν είχαν πρόσβαση σε νόμιμη παρένθετη είτε στη χώρα τους είτε στην Ελλάδα, Ζευγάρια που επιδίωκαν συνδυασμό δωρεάς ωαρίων/σπέρματος και παρένθετης, χωρίς να μπουν σε χρονοβόρες νόμιμες διαδικασίες. Πολλοί από αυτούς βρέθηκαν στη συνέχεια εγκλωβισμένοι: νεογέννητα που κρατήθηκαν σε ελληνικά νοσοκομεία, δικαστικές εκκρεμότητες, διαδικασίες DNA για να πιστοποιηθεί η συγγένεια, αλλά και το ερώτημα αν μια εγκληματική διαδικασία μπορεί να «θεραπευθεί» νομικά εκ των υστέρων.
