Καταστρέψαμε τα παιδιά μας επειδή τα αφήνουμε να χρησιμοποποιούν μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Αυτό δεν ισχύει, λέει η Dr. Kaitlyn Regehr, αναπληρώτρια καθηγήτρια και διευθύντρια προγράμματος στις ψηφιακές ανθρωπιστικές σπουδές στο University College London και συγγραφέας του βιβλίου «Smartphone Nation: Building Digital Boundaries When Offline Isn’t an Option» (Έθνος του Smartphone: Πώς να θέτεις όρια στον ψηφιακό κόσμο όταν το “εκτός σύνδεσης” δεν είναι επιλογή).
Το καινούργιο της βιβλίο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, είναι γεμάτο πρακτικές ιδέες για το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τον χρόνο οθόνης των παιδιών μας, αλλά και τον δικό μας με τρόπο που να είναι υγιής.
Ένα βασικό σημείο αφορά τους αλγορίθμους: δεν είμαστε υποχρεωμένοι να αφήνουμε τα κοινωνικά δίκτυα να αποφασίζουν τι θα βλέπουμε. Μπορούμε να πάρουμε πίσω τον έλεγχο.
Μίλησα με τη Regehr για το πώς μπορούμε να ορίσουμε όρια στη δική μας χρήση οθόνης και σε αυτή των παιδιών μας και να καλλιεργήσουμε υγιείς συνήθειες.
Η συζήτηση που ακολουθεί έχει ελαφρώς συντομευτεί και διαμορφωθεί για λόγους σαφήνειας.
CNN: Το βιβλίο σου ξεκινά με την πεντάχρονη κόρη σου να ζητά κινητό. Πώς σκέφτεσαι τη χρήση social media από τόσο μικρά παιδιά;
Dr. Kaitlyn Regehr: Ο στόχος μου είναι το περιβάλλον γύρω από αυτά τα θέματα να έχει αλλάξει ριζικά μέχρι τα παιδιά μου να φτάσουν στην εφηβεία.
Θέλω η γενιά τους να κοιτάζει τη δική μας και να τη θεωρεί εξαιρετικά ανθυγιεινή, όπως εμείς κοιτάμε τις παλιότερες γενιές που κάπνιζαν ακόμα και στις αίθουσες τοκετού.
Θέλω η σχέση που έχουμε τώρα με την τεχνολογία και το πόσο έλεγχο της έχουμε αφήσει πάνω μας, να αρχίσει να φαίνεται περίεργη και να θεωρείται κοινωνικά μη αποδεκτή.
Και αυτό το καλλιεργώ ήδη από τώρα, ακόμα και με την τρίχρονη κόρη μου: προσπαθώ να της περάσω από νωρίς την ιδέα της υγιούς ψηφιακής συμπεριφοράς.
CNN: Τι κάνεις πρακτικά με τα παιδιά σου και τι θα έλεγες στους άλλους γονείς;
Regehr: Οι περισσότεροι έχουν ακούσει τη γενική σύσταση «περιορίστε τον χρόνο οθόνης σε μία με δύο ώρες τη μέρα» για τα παιδιά. Αυτή η οδηγία βασίστηκε σε έρευνες που σχετίζονταν με παιδική παχυσαρκία και διαβήτη. Η λογική ήταν: «αν το παιδί είναι μπροστά σε μια οθόνη, πιθανότατα δεν κινείται και αυτό βλάπτει τη σωματική του υγεία». Και φυσικά, ο χρόνος εκτός οθόνης είναι συνήθως καλύτερος από τον χρόνο μπροστά στην οθόνη.
Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτή η σύσταση είχε να κάνει κυρίως με το σώμα, όχι τόσο με την ψυχική υγεία.
Για πολύ μικρά παιδιά, είναι σημαντικό το πώς χρησιμοποιείται η οθόνη. Θέλουμε «ενεργή», κοινή θέαση: καθόμαστε όλοι μαζί, βλέπουμε κάτι και το χρησιμοποιούμε ως αφετηρία για συζήτηση. Για παράδειγμα, να δεις μαζί με το παιδί σου ένα πρόγραμμα της δημόσιας εκπαιδευτικής τηλεόρασης ή ένα ντοκιμαντέρ του David Attenborough και μετά να μιλήσετε γι’ αυτό. Αυτό είναι τελείως διαφορετικό από το να του δώσεις ένα iPad με ακουστικά, να το αφήσεις μόνο του σε ένα δωμάτιο και να παίζει YouTube χωρίς πλαίσιο.
Πρέπει να θυμίζουμε στον εαυτό μας ότι κάθε φορά που ανοίγουμε μια οθόνη είτε για εμάς είτε για το παιδί, κάνουμε μια συνειδητή επιλογή. Δεν είναι κάτι ουδέτερο. Και εφόσον είναι επιλογή, μπορούμε να κάνουμε διαφορετική επιλογή.
Εγώ θέλω να ενθαρρύνω «ποιοτική κατανάλωση» περιεχομένου και όχι το να αφήνονται τα παιδιά παθητικά σε αλγοριθμικά feeds.
Αν ξεκινήσουμε από νωρίς να μιλάμε με τα παιδιά μας για αυτά που βλέπουν, τότε περνάμε το μήνυμα ότι οι οθόνες δεν είναι ιδιωτικά, κλειστά «κουτάκια κατανάλωσης», αλλά κοινόχρηστοι χώροι. Δηλαδή, αν δουν κάτι που τα κάνει να νιώσουν άβολα, να έχουν το reflex να έρθουν να το συζητήσουν. Θέλω τα παιδιά μου να μην κολλάνε στην υπερ-προσωποποίηση, αλλά να σκέφτονται τις συσκευές τους σαν οικιακές συσκευές, κάτι πρακτικό, όχι προέκταση της ταυτότητάς τους.
CNN: Μιλάς επίσης για κάτι που το λες «μέθοδο περιήγησης» (“walkthrough method”). Τι είναι αυτό;
Regehr: Αν έχεις παιδί που ήδη χρησιμοποιεί social media, θέλω να πω κάτι ξεκάθαρα: δεν μου αρέσει καθόλου η αφήγηση «είναι αργά, το κατέστρεψες ήδη».
Στην έρευνα, συχνά χρησιμοποιούμε τη λεγόμενη «μέθοδο περιήγησης». Αυτό σημαίνει ότι ανοίγεις μια εφαρμογή που χρησιμοποιεί συχνά το παιδί, κάνεις scroll μαζί του όπως θα έκανε κανονικά για λίγα λεπτά και μιλάτε γι’ αυτό που εμφανίζεται. Έτσι αποκτάς πραγματική εικόνα του τι καταναλώνει.
Τώρα, αυτό μπορεί να νιώθει πολύ παρεμβατικό, ειδικά αν μιλάμε για έναν έφηβο. Και πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτά τα feeds είναι τόσο εξατομικευμένα που μπορεί να αποκαλύπτουν πράγματα πολύ προσωπικά, π.χ. θέματα σεξουαλικότητας.
Αν νιώθεις ότι αυτό είναι υπερβολικά προσωπικό για την ηλικία/φάση του παιδιού σου, μπορείς να κάνεις κάτι άλλο: μια εβδομαδιαία «σύσκεψη». Ο καθένας φέρνει τρία πράγματα που είδε online μέσα στην εβδομάδα: 1) κάτι που τον έκανε να νιώσει καλά, 2) κάτι που τον έκανε να νιώσει άσχημα και 3) κάτι που τον μπέρδεψε ή του δημιούργησε ερωτήματα. Από αυτά τα τρία κομμάτια παίρνεις εικόνα για τα άκρα και τα θέματα που βλέπει το παιδί σου και έχεις αφορμή να ανοίξεις κουβέντα.
Και, να πω, αυτή η «μέθοδος περιήγησης» δεν είναι μόνο για γονείς και παιδιά. Είναι χρήσιμη και ανάμεσα σε συντρόφους. Αν ανοίγεις το feed σου και ο/η σύντροφός σου σού πει «Βλέπω ότι σου σερβίρουν πάρα πολλές διαφημίσεις για πλαστικές επεμβάσεις, αυτό σε βοηθάει;» ή «Παρατηρώ ότι σου βγάζει συνεχώς σπίτια/κουζίνες/διακοπές που δεν μπορούμε να πληρώσουμε», ίσως αξίζει να το σκεφτείς. Τι μήνυμα τρέφει αυτό το feed μέσα σου;
CNN: Λες ότι πρέπει όλοι να εξασκηθούμε στη «ψηφιακή διατροφή». Τι εννοείς μ’ αυτό και πώς το κάνουμε;
Regehr: Οι παλαιότερες διατροφικές οδηγίες ήταν γεμάτες απαγορεύσεις. «Μην τρως αυτό, κόψε εκείνο». Κάτι αντίστοιχο ήταν και οι παλιές οδηγίες για τον χρόνο οθόνης: «Μην δίνεις τόση οθόνη, κόψε το τόσο». Πλέον η συμβουλή για τη διατροφή έχει μετατοπιστεί: δώσε βάση στην ποιότητα, βάλε στο σώμα σου τροφές με θρεπτική αξία.
Το ίδιο θέλω να σκεφτόμαστε και για το ψηφιακό μας περιεχόμενο. Τι από αυτά που καταναλώνουμε μας κάνει καλό; Μας ενημερώνει; Μας δίνει μια πιο ισορροπημένη εικόνα του κόσμου; Μας κάνει να νιώθουμε καλά αντί να μας διαλύει;
Χρησιμοποιώ επίτηδες την αναλογία με την «πυραμίδα διατροφής», γιατί θέλω να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε «Ποια είναι η ιδανική ψηφιακή διατροφή μου;». Δεν χρειάζεται να καθόμαστε παθητικά μπροστά σε μια ταινία από περιεχόμενο που μας ταΐζει ο αλγόριθμος. Δεν θα το δεχόσουν αυτό στο φαγητό σου. Ούτε θα άφηνες ένα σύστημα να αποφασίζει τι ρούχα θα φορέσεις ή πού θα πας. Κι όμως, αφήνουμε αλγορίθμους να αποφασίζουν τι “βάζουμε μέσα μας” σε επίπεδο ιδεών και εικόνων και αυτό, σταδιακά, διαμορφώνει το πώς σκεφτόμαστε και θα έλεγα το ποιοι είμαστε.
Θέλω οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν ότι μπορούν να πάρουν πίσω αυτόν τον έλεγχο.
CNN: Πρακτικά, πώς αντιστεκόμαστε στο να μας “ταΐζει” αποκλειστικά ο αλγόριθμος;
Regehr: Πρέπει πρώτα να αποφασίσουμε συνειδητά: τι θέλω να βλέπω περισσότερο; Τι θέλω να βλέπω λιγότερο; Μετά αρχίζεις να «εκπαιδεύεις» τον αλγόριθμο. Προσπέρνα γρήγορα πράγματα που δεν σε ενδιαφέρουν. Μην τα χαζεύεις, μην τα σχολιάζεις, μην τους δίνεις engagement. Αντίθετα, ψάξε ενεργά αυτά που θέλεις.
Το ενεργό ψάξιμο ήταν η βάση του ίντερνετ παλιότερα. Μπαίναμε στη μηχανή αναζήτησης και ψάχναμε κάτι συγκεκριμένο. Στα social, συνήθως δεν ψάχνουμε — απλώς καθόμαστε και αφήνουμε το feed να μας ποτίζει.
Ξέρω γονείς που μπαίνουν στο TikTok του παιδιού τους το βράδυ και ψάχνουν επίτηδες για επιστημονικά ή εκπαιδευτικά βίντεο, ώστε να «στρίψουν» τον αλγόριθμο προς πιο ποιοτικό περιεχόμενο. Προσωπικά, θα έλεγα ότι είναι καλύτερο να μάθεις το ίδιο το παιδί να το κάνει για τον εαυτό του αλλά ναι, αυτό δουλεύει.
Νομίζω ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν πια ότι οι συσκευές είναι σχεδιασμένες για να κρατάνε την προσοχή μας με κάθε τρόπο, ακόμα κι αν αυτό δεν είναι καλό για εμάς. Και όταν αρχίσεις να το βλέπεις έτσι, γεννιέται μια άμυνα: «Δεν θέλω να με τραβάνε έτσι». Θέλω να βοηθήσω τους ανθρώπους να αποκτήσουν αυτή την αντοχή και τον έλεγχο.
ΠΗΓΗ: CNN
