Ο αριθμός των ενηλίκων με χρόνια νεφρική νόσο αυξάνεται, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο The Lancet. Η νόσος ήταν η 9η αιτία θανάτου παγκοσμίως το 2023, από την 27η το 1990.
Εκτιμάται ότι το 2023 περίπου το 14% των ενηλίκων 20 ετών και άνω, δηλαδή 788 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν χρόνια νεφρική νόσο, έναντι λίγο πάνω από 12% το 1990. Η άνοδος αποδίδεται στη γήρανση του πληθυσμού και στην αύξηση κοινών παραγόντων κινδύνου, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση και η παχυσαρκία, αλλά και στην καλύτερη αναγνώριση και διάγνωση, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Η νεφρική νόσος συχνά δεν δίνει συμπτώματα μέχρι να προχωρήσει, όταν οι ασθενείς μπορεί ήδη να χρειάζονται αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση. Ωστόσο, υπάρχουν απλές εξετάσεις για έγκαιρη ανίχνευση και μια σειρά νεότερων φαρμάκων που επιβραδύνουν την εξέλιξη.
«Πρέπει να εντοπίζουμε καλύτερα τα άτομα σε κίνδυνο και να παρεμβαίνουμε νωρίς», σημείωσε η δρ. Σούζαν Κουάγκιν, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Νεφρολογικής Εταιρείας και πρόεδρος του τμήματος Ιατρικής στη Σχολή Ιατρικής Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Πώς εξελίσσεται η χρόνια νεφρική νόσος
Τα υγιή νεφρά είναι «εργοστάσια» διήθησης: επεξεργάζονται πάνω από 150 λίτρα αίματος την ημέρα, απομακρύνουν άχρηστες ουσίες στα ούρα και συγκρατούν πολύτιμες πρωτεΐνες. Συμβάλλουν επίσης στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, ρυθμίζουν την ισορροπία μετάλλων και υποστηρίζουν την υγεία των οστών.
Ο διαβήτης και η υπέρταση, που συχνότερα εμφανίζονται με την ηλικία, αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου, εξηγεί ο δρ. Άντριου Λέβι, ομότιμος διευθυντής Νεφρολογίας στο Tufts Medical Center. Τα τελευταία 20 χρόνια, η παχυσαρκία στενά συνδεδεμένη με διαβήτη και υπέρταση έχει αποκτήσει ολοένα μεγαλύτερη σημασία.
Ο κοινός παρονομαστής είναι η βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία. Τα νεφρά είναι ιδιαίτερα αγγειοβριθή: περίπου το 20% του αίματος που αντλεί η καρδιά κατευθύνεται εκεί. Διαβήτης και υπέρταση τραυματίζουν τα αγγεία, οδηγώντας σε απώλεια πρωτεΐνης στα ούρα και μείωση του ρυθμού διήθησης.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι χρόνιες λοιμώξεις, αυτοάνοσες παθήσεις και ορισμένες γενετικές παραλλαγές. Η νέα μελέτη υπογραμμίζει επίσης ότι σε Κεντρική Αμερική και Νότια Ασία η χρόνια νεφρική νόσος αναδύεται ως ζήτημα δημόσιας υγείας, με πιθανό ρόλο το θερμικό στρες και περιβαλλοντικοί ρύποι.
«Ενισχυτής» άλλων παθήσεων
Χωρίς θεραπεία, η χρόνια νεφρική νόσος μπορεί να εξελιχθεί ταχύτερα σε νεφρική ανεπάρκεια, που στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτεί αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση, λέει η δρ. Τερέζα Τσεν, επίκουρη καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Σαν Φρανσίσκο. Ωστόσο, οι περισσότεροι ασθενείς δεν πεθαίνουν άμεσα από τη νόσο, είναι πιο πιθανό να καταλήξουν από καρδιαγγειακές επιπλοκές όπως έμφραγμα, εγκεφαλικό ή καρδιακή ανεπάρκεια.
Αυτό συμβαίνει επειδή η νεφρική δυσλειτουργία «ενισχύει» τις διεργασίες που οδηγούν σε καρδιαγγειακή νόσο, σημειώνει η δρ. Κουάγκιν. Οι πάσχοντες έχουν υψηλότερο κίνδυνο υπέρτασης, αθηρωματικής πλάκας και σκλήρυνσης των αρτηριών παράγοντες που επιβαρύνουν την καρδιά.
Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ καρδιαγγειακής, μεταβολικής και νεφρικής υγείας αναγνωρίζονται ολοένα και περισσότερο. Το 2023, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία όρισε επίσημα το «καρδιαγγειακό-νεφρικό-μεταβολικό σύνδρομο», μια διαταραχή που προκύπτει από την αλληλοεπικάλυψη παχυσαρκίας, διαβήτη, χρόνιας νεφρικής και καρδιαγγειακής νόσου, και αναμένεται να εκδώσει νέες κατευθυντήριες οδηγίες για έλεγχο και αντιμετώπιση μέσα στο επόμενο έτος.
«Στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται η μεταβολική δυσλειτουργία», αναφέρει ο δρ. Γιόζεφ Κόρες, καθηγητής πληθυσμιακής υγείας και Ιατρικής στη Σχολή Ιατρικής Grossman του Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης και ανώτερος συγγραφέας της μελέτης. «Το νεφρό πολλαπλασιάζει τη βλάβη και μπορεί να οδηγήσει σε καρδιαγγειακό θάνατο».
Η έγκαιρη ανίχνευση είναι κρίσιμη και υποαξιοποιημένη
Η Τζουνέλ Σπέλερ, σημαντικός στέλεχος στον τομέαα της υγείας στο Σικάγο, έμαθε ότι έχει νεφρική νόσο μόνο όταν απορρίφθηκε η αίτηση ασφάλειας ζωής λόγω εύρημα στο αιματολογικό της. Στα 32 της θεωρούσε τον εαυτό της υγιή: Καλή διατροφή, άσκηση, τακτικοί έλεγχοι.
Μέσα σε λίγους μήνες μπήκε σε αιμοκάθαρση. Έλαβε νεφρικό μόσχευμα από τον αδελφό της, που όμως απέτυχε. Επανήλθε στην περιτοναϊκή κάθαρση, εννέα ώρες κάθε βράδυ για οκτώ χρόνια, μέχρι που το 2022 υποβλήθηκε με επιτυχία σε δεύτερη μεταμόσχευση.
Η κ. Σπέλερ, σήμερα 50 ετών, έφερε μια παραλλαγή γονιδίου που αυξάνει τον κίνδυνο. Απλές εργαστηριακές εξετάσεις ούρων και αίματος θα μπορούσαν να είχαν δείξει νωρίς τη βλάβη, αλλά είτε δεν ζητήθηκαν είτε τα ευρήματα δεν επισημάνθηκαν.
Οι τρέχουσες οδηγίες συστήνουν έλεγχο για νεφρική νόσο σε ασθενείς με διαβήτη, υπέρταση και άλλους κινδύνους, μέσω αιματολογικών και ουρολογικών εξετάσεων. Παρ’ όλα αυτά, οι εξετάσεις υποχρησιμοποιούνται, εν μέρει επειδή η συλλογή ούρων είναι άβολη και η ενημέρωση για τη νόσο περιορισμένη. Έρευνες δείχνουν ότι μόνο το 35% των διαβητικών και μόλις το 4% των υπερτασικών υποβάλλονται στην απαιτούμενη εξέταση ούρων για προσυμπτωματικό έλεγχο.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι κλειδί για την αποτροπή δυσμενών εξελίξεων, υπογραμμίζει η δρ. Κουάγκιν.
«Διαθέτουμε εξαιρετικά εργαλεία για να επιβραδύνουμε την πορεία», λέει. Εκτός από τα καθιερωμένα φάρμακα όπως οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου (ACE inhibitors), υπάρχουν αρκετές νεότερες κατηγορίες που προστατεύουν τη νεφρική λειτουργία, περιλαμβανομένων φαρμάκων για καρδιακή ανεπάρκεια και των φαρμάκων τύπου GLP-1.
Τα νεότερα αυτά σκευάσματα δεν έχουν υιοθετηθεί ακόμη ευρέως, αλλά η χρήση τους αυξάνεται.
«Είμαι αισιόδοξη ότι η καμπύλη μπορεί να αρχίσει να υποχωρεί, αν εντοπίζουμε έγκαιρα τη νόσο και ξεκινάμε τις θεραπείες νωρίς», καταλήγει.
ΠΗΓΗ: NYT
