Η ανατριχίλα -ή αλλιώς τα γνωστά «goosebumps»-, αποτελούν έναν πολύτιμο για πολλά ζώα. Στα θηλαστικά με πυκνό τρίχωμα, βοηθά στη διατήρηση της θερμότητας, παγιδεύοντας αέρα κοντά στο δέρμα. Μπορεί επίσης να τα κάνει να φαίνονται μεγαλύτερα και πιο τρομακτικά απέναντι σε κάποιον εχθρό.
Στους ανθρώπους όμως, ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων μπορεί επίσης να προκαλέσει ανατριχίλα. Στην πργματικότητα, όλες αυτές οι μορφές της προκύπτουν από τη συνεργασία διαφορετικών τύπων κυττάρων στο δέρμα μας.
Πώς λειτουργεί η ανατριχίλα
Η ανατριχίλα συμβαίνει όταν μικροσκοπικοί μυς του δέρματός μας, οι λεγόμενοι «arrector pili muscles» (APM), συσπώνται. Αυτό γίνεται όταν λαμβάνουν σήματα από γειτονικά νευρικά κύτταρα. Οι μύες αυτοί συνδέονται με τους θύλακες των τριχών, και όταν συσπώνται, τραβούν τις τρίχες προς τα πάνω. Έτσι σχηματίζονται τα μικρά εξογκώματα που βλέπουμε στο δέρμα μας.
Με λίγα λόγια, τα νευρικά κύτταρα δίνουν εντολή στους μυς να συσταλούν, και οι θύλακες των τριχών σηκώνονται όρθιοι.
Πώς ο εγκέφαλος δίνει την εντολή στις τρίχες μας να σηκωθούν
Τα νευρικά κύτταρα που ενεργοποιούν την ανατριχίλα αποτελούν μέρος του αυτόνομου νευρικού συστήματος, το οποίο ελέγχει τις αντιδράσεις «μάχης ή φυγής». Μέσω χημικών μηνυμάτων όπως η επινεφρίνη ή αλλιώς, αδρεναλίνη, αυτό το σύστημα αλλάζει τη λειτουργία του σώματός μας ανάλογα με το περιβάλλον.
Σε γενικές γραμμές, το νευρικό μας σύστημα ανταποκρίνεται και σε πολλά διαφορετικά ερεθίσματα. «Παθαίνουμε ανατριχίλα συνεχώς», λέει ο ερευνητής Τζόναθον Μακφέτρες, ο οποίος έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες για το φαινόμενο κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Πανεπιστήμιο του Durham. «Δεν είμαστε πολύ καλοί στο να παρατηρούμε το σώμα μας και συνήθως δεν αντιλαμβανόμαστε καν ότι μας πιάνει ανατριχίλα», προσθέτει.
Για παράδειγμα, ταινίες τρόμου ή τρομακτικές ιστορίες ενεργοποιούν επίσης το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα, απελευθερώνοντας επινεφρίνη. Για αυτό το τμήμα του εγκεφάλου μας, το να μας κυνηγά ένας πραγματικός κίνδυνος ή να βλέπουμε έναν δολοφόνο στην οθόνη είναι σχεδόν το ίδιο. Η ανατριχίλα μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε λιγότερο απειλητικές στιγμές, όπως όταν ακούμε μία όμορφη μουσική, βιώνουμε déjà vu ή νιώθουμε βαθιά συγκίνηση.
Η ανατριχίλα είναι ίδια, όποιο κι αν είναι το ερέθισμα
Είτε το σώμα μας αντιδρά σε πτώση θερμοκρασίας είτε σε ένα συναισθηματικό «τσουνάμι», το είδος της ανατριχίλας που παράγει το δέρμα μας παραμένει το ίδιο.
«Το δέρμα μας είναι κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον και πολύπλοκο», επισημαίνει ο Μακφέτρες. «Δεν είναι απλώς ένα στατικό κάλυμμα που προστατεύει τους μυς μας. Κινείται, αλλάζει, τεντώνεται, συστέλλεται, παχαίνει ή λεπταίνει, ρυθμίζοντας έτσι τη θερμοκρασία και προστατεύοντας το σώμα μας από εξωτερικές επιδράσεις», καταλήγει.
Το «έξυπνο» αυτό δίκτυο του δέρματος ανταποκρίνεται σε όσα αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας. Είτε βλέπουμε μια τρομακτική ταινία είτε νιώθουμε ένα ξαφνικό ρεύμα δροσερού αέρα, το μήνυμα είναι ίδιο: «Κάτι μπορεί να αλλάξει ή να είναι επικίνδυνο γι’ αυτό και πρέπει να προσαρμοστούμε».
Παράλληλα, ο Μακφέτρες θεωρεί ότι δεν πρέπει να την αντιμετωπίζουμε στους ανθρώπους απλώς ως ένα «απομεινάρι» της ιστορίας της εξέλειξης μας. «Η ανατριχίλα συνδέεται με μικρές αλλαγές στη θερμοκρασία του δέρματος», εξηγεί. Αν και αυτές οι μεταβολές δεν είναι σημαντικές, όταν μια περιοχή του σώματος κρυώσει, συνήθως η αντίδραση επεκτείνεται σε ολόκληρο το σώμα.
Ανατριχίλα και «ρίγη»
Η μελέτη της ανατριχίλας δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς συχνά συμβαίνει χωρίς να το αντιληφθούμε. Επιπλέον, οι ερευνητές δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τη φυσιολογική αντίδραση της ανατριχίλας από πιο υποκειμενικές εμπειρίες, όπως τα λεγόμενα «ρίγη συγκίνησης».
Αξίζει να σημειωθεί, ότι τέτοιου είδους ρίγη δεν έχουν σχέση με το αίσθημα ψύχους κατά τον πυρετό. Είναι κύματα ευχάριστης συγκίνησης, τα οποία συχνά προκαλούνται από την τέχνη: μια δυνατή μελωδία, μια συμφωνία ή ένα συγκλονιστικό θέαμα. Οι επιστήμονες τα συσχετίζουν με την ανατριχίλα, ωστόσο υπάρχει διαφορά. Η ανατριχίλα είναι μια ορατή, φυσική αντίδραση, ενώ τα ρίγη είναι υποκειμενική εμπειρία.
Ο Μακφέτρες επισημαίνει ότι οι μετρήσεις του δέρματος και του νευρικού συστήματος δεν δείχνουν ουσιαστικές διαφορές τη στιγμή ενός ρίγους. Περίπου στις μισές περιπτώσεις όπου κάποιος δηλώνει ότι ένιωσε ρίγη, δεν παρατηρείται καθόλου ανατριχίλα. «Η σχέση ανάμεσα στα ρίγη και την ανατριχίλα είναι μηδενική», λέει χαρακτηριστικά.
Όπως κι αν εμφανιστεί, η ανατριχίλα είναι ο τρόπος του εγκεφάλου μας να μας προειδοποιήσει για κάτι σημαντικό συμβαίνει γύρω μας.
Με πληροφορίες από Popular Science
