Πριν από περίπου 15 χρόνια, ο γαστρεντερολόγος Δρ. Andrew T. Chan στο Mass General Brigham στη Βοστώνη παρατήρησε ότι όλο και περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου ήταν πολύ νεότεροι από το «συνηθισμένο». Αντί για ασθενείς 60 και 70 ετών, έβλεπε ολοένα και συχνότερα ανθρώπους στα 20, 30 και 40 τους.
Η εμπειρική του αυτή παρατήρηση ταιριάζει με ένα ανησυχητικό φαινόμενο που πλέον καταγράφεται ξεκάθαρα: τα ποσοστά καρκίνου του παχέος εντέρου αυξάνονται μυστηριωδώς σε άτομα κάτω των 50 ετών. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε σήμερα στο JAMA Oncology, ο Δρ. Chan και οι συνεργάτες του υποδεικνύουν ότι ένας από τους παράγοντες που ίσως συμβάλλουν είναι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, η κατανάλωση των οποίων έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες.
Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε γυναίκες 20–40 ετών. Όσες κατανάλωναν περισσότερα υπερεπεξεργασμένα προϊόντα είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν προκαρκινικούς πολύποδες στο παχύ έντερο πριν τα 50, σε σύγκριση με εκείνες που έτρωγαν πολύ λιγότερα. Οι πολύποδες αυτοί είναι ανώμαλες συσσωρεύσεις κυττάρων στο παχύ έντερο ή το ορθό, οι οποίοι με τον χρόνο μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο. Στα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα περιλαμβάνονται αναψυκτικά με ζάχαρη ή γλυκαντικά, αλλαντικά, γλυκίσματα, πατατάκια, έτοιμα σνακ και γενικά προϊόντα με συστατικά που δεν θα χρησιμοποιούσαμε συνήθως σε μια οικιακή κουζίνα.
Η μελέτη ήταν μεγάλη και η πρώτη που εξέτασε ειδικά τη σχέση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και ανάπτυξης πολυπόδων σε άτομα κάτω των 50, όπως σχολίασε η Δρ. Y. Nancy You, χειρουργός παχέος εντέρου στο MD Anderson Cancer Center στο Χιούστον, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα. Τόνισε ότι τα ευρήματα προσθέτουν ένα σημαντικό κομμάτι στο παζλ της αύξησης των περιστατικών καρκίνου παχέος εντέρου σε νεαρή ηλικία.
Ωστόσο, επεσήμανε πως η μελέτη έχει και περιορισμούς. Εντόπισε συσχέτιση ανάμεσα στα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και τους προκαρκινικούς πολύποδες, αλλά δεν μπορεί να αποδείξει ότι η κατανάλωση αυτών των τροφών είναι η άμεση αιτία της εμφάνισης των βλαβών.
Τι έδειξε η νέα μελέτη
Από το 1991 έως το 2015, οι ερευνητές παρακολούθησαν πάνω από 29.000 νοσοκόμες, ηλικίας περίπου 25–40 ετών στην αρχή της μελέτης. Οι συμμετέχουσες συμπλήρωναν αναλυτικά ερωτηματολόγια διατροφής κάθε τέσσερα χρόνια, ενώ όλες είχαν υποβληθεί τουλάχιστον σε μία κολονοσκόπηση πριν κλείσουν τα 50.
Σε σύγκριση με τις γυναίκες που έτρωγαν τα λιγότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (περίπου τρεις μερίδες την ημέρα), όσες κατανάλωναν τις περισσότερες μερίδες (περίπου δέκα ημερησίως) είχαν κατά 45% αυξημένη πιθανότητα να βρεθεί σε αυτές ο πιο συνηθισμένος τύπος προκαρκινικού πολύποδα, ο συμβατικός αδενωματώδης πολύποδας. Τα πιο συχνά υπερεπεξεργασμένα προϊόντα που κατανάλωναν ήταν φέτες ψωμιού και δημητριακά πρωινού, συσκευασμένες σάλτσες, επαλείμματα και καρυκεύματα, καθώς και ζαχαρούχα ή τεχνητά γλυκανμένα ροφήματα.
Η ύπαρξη ενός τέτοιου πολύποδα δεν σημαίνει ότι κάποιος θα αναπτύξει σίγουρα καρκίνο, αυξάνει όμως τον κίνδυνο, όπως εξήγησε ο Δρ. Chan.
Ένα βασικό μειονέκτημα της μελέτης είναι ότι βασίστηκε σε μία πολύ συγκεκριμένη ομάδα: γυναίκες νοσοκόμες, στην πλειονότητά τους λευκές. Αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα θα πρέπει να επιβεβαιωθούν και σε άλλους πληθυσμούς, όπως σημείωσε η Δρ. Robin Mendelsohn, γαστρεντερολόγος στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη, η οποία επίσης δεν συμμετείχε στην έρευνα.
Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν δύσκολο να καταγραφεί με ακρίβεια αν κάποια τρόφιμα (π.χ. βάφλες, πίτες, ποπκόρν) ήταν έτοιμα υπερεπεξεργασμένα προϊόντα ή φτιαγμένα σπιτικά, κάτι που μπορεί να επηρεάζει ελαφρά την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων, σύμφωνα με τη διατροφολόγο–επιδημιολόγο Marian L. Neuhouser από το Fred Hutch Cancer Center στο Σιάτλ.
Παρόλα αυτά, τα συμπεράσματα ταιριάζουν με τα ευρήματα και άλλων μελετών της τελευταίας πενταετίας, που έχουν επανειλημμένα εντοπίσει σχέση ανάμεσα σε διατροφές πλούσιες σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και αυξημένο κίνδυνο για προκαρκινικούς πολύποδες και καρκίνο παχέος εντέρου σε ενήλικες κάθε ηλικίας.
Γιατί τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο
Οι επιστήμονες ακόμη δεν γνωρίζουν ποιοι ακριβώς μηχανισμοί κρύβονται πίσω από τη σύνδεση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Είναι όμως γνωστό ότι η συχνή κατανάλωσή τους ευνοεί την παχυσαρκία και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καταστάσεις που με τη σειρά τους σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο πρώιμου καρκίνου παχέος εντέρου, όπως ανέφερε ο Δρ. Chan.
Μια διατροφή πλούσια σε υπερεπεξεργασμένα προϊόντα μπορεί επίσης να διαταράξει τη φυσιολογική ισορροπία των «καλών» και «κακών» μικροβίων στο έντερο και να βλάψει το προστατευτικό φραγμό του εντερικού βλεννογόνου, διευκολύνοντας έτσι την ανάπτυξη ανώμαλων κυττάρων.
Η Δρ. Neuhouser σημείωσε, πάντως, ότι τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν δικαιολογούν την πλήρη δαιμονοποίηση όλων των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων. Ορισμένα από αυτά μπορούν να προσφέρουν θρεπτικά συστατικά που θεωρούνται προστατευτικά απέναντι στον καρκίνο του παχέος εντέρου, για παράδειγμα, κάποια γιαούρτια πλούσια σε ασβέστιο ή ολικής άλεσης δημητριακά και ψωμιά που παρέχουν φυτικές ίνες. Αυτές τις τροφές τις κατατάσσουμε συνήθως στις «ωφέλιμες».
Παράλληλα, οι ερευνητές εξετάζουν και άλλους πιθανούς παράγοντες που ίσως συμβάλλουν στην αύξηση των περιστατικών καρκίνου παχέος εντέρου στους νέους, όπως η χρήση αντιβιοτικών και η έκθεση σε μικροπλαστικά ή «αιώνια χημικά» (forever chemicals). «Δεν πρόκειται για μια ασθένεια με έναν μόνο ένοχο», υπογράμμισε η Δρ. You.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την καθημερινή ζωή
Με βάση τα τωρινά στοιχεία, δεν είναι απαραίτητο να αποκλείσουμε εντελώς τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, αλλά, όπως προτείνει η Δρ. Mendelsohn, είναι λογικό να προσπαθούμε να τα περιορίζουμε όπου αυτό είναι εφικτό.
Μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο καρκίνου παχέος εντέρου:
- διατηρώντας τακτική σωματική άσκηση,
- αποφεύγοντας το κάπνισμα,
- περιορίζοντας το αλκοόλ και την κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος,
- τρώγοντας πολλά φρούτα, λαχανικά και πηγές φυτικών ινών.
Ωστόσο, όπως τονίζει η Δρ. Mendelsohn, ακόμη και άνθρωποι που ακολουθούν υποδειγματικό τρόπο ζωής μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο παχέος εντέρου. Ο κληρονομικός παράγοντας παίζει επίσης σημαντικό ρόλο.
Γι’ αυτό είναι κρίσιμος ο προληπτικός έλεγχος: οι ειδικοί συνιστούν πλέον κολονοσκόπηση από τα 45 έτη και νωρίτερα για όσους έχουν οικογενειακό ιστορικό. Με την κολονοσκόπηση, ο γιατρός μπορεί να εντοπίσει και να αφαιρέσει προκαρκινικούς πολύποδες προτού εξελιχθούν σε καρκίνο, ώστε «να μην φτάσουν ποτέ στο στάδιο της κακοήθειας», όπως συνοψίζει η Δρ. You.
ΠΗΓΗ: NYT
