Με τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις και τις εκατοντάδες νεαρών θυμάτων στο Παρίσι, πολλοί πίστεψαν ότι δικαιώνονται οι προκατασκευασμένες και παντός καιρού «αναλύσεις» τους, χωρίς ωστόσο να φωτίζονται με αυτές πραγματικά προβλήματα ούτε καν να εντοπίζονται. Δεν είναι λίγοι αυτοί που ενοχοποιούν τον «εγκληματικό χαρακτήρα» της μουσουλμανικής θρησκείας και αμετάκλητα αποφαίνονται ότι τόσο αυτή όσο και οι πιστοί της συνιστούν δημόσιο κίνδυνο, αφού δεν είναι ενσωματώσιμοι σε καμιά δυτική, αλλά ούτε και παγκόσμια κοινωνία.
Ωστόσο, εάν αυτό το συμπέρασμα γινόταν δεκτό, τότε θα άνοιγε αφεύκτως το κεφάλαιο των θρησκευτικών πολέμων, με συνέπειες ακόμη πιο καταστροφικές για όλες τις πλευρές και για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Στη σύγχρονη εποχή της ανεξιθρησκίας, στο όνομα της οποίας οι πάντες ομνύουν, θα ήταν παράδοξο και ασυγχώρητο σφάλμα να στιγματίζεται ειδικά μια θρησκεία, να κηρύσσεται απόβλητη και να φορτώνονται σε αυτή οι ευθύνες για όλες τις δυσλειτουργίες του πλανήτη μας. Όσοι επενδύουν στην ισλαμοφοβία θα όφειλαν τουλάχιστον να γνωρίζουν ότι δεν είναι οι θρησκείες που δημιουργούν την κοινωνική απόγνωση, αλλά η κοινωνική απόγνωση τις θρησκείες. Εάν στην εποχή μας η ισλαμική ακεραιοφροσύνη του 7ου μ.Χ. Αιώνα προσελκύει νεαρά άτομα, δεν οφείλεται στο ότι δήθεν προσφέρει πραγματικές προοπτικές στα συγκεκριμένα προβλήματά τους, αλλά κυρίως στην απόγνωση και στην βεβαιότητά τους ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως λύση για αυτά.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που εκ προοιμίου και για ό,τι εγκληματικό συμβαίνει στις ευρωπαϊκές χώρες ενοχοποιούν αποκλειστικά και μόνον το κεφάλαιο της πολιτικής τους στη Μέση Ανατολή, υποστηρίζοντας ότι η τρομοκρατία εισάγεται στη Δύση εκ του εξωτερικού. Ωστόσο, από την απλή ανάγνωση του «επιχειρησιακού ανακοινωθέντος» των τρομοκρατών, άλλα συμπεράσματα προκύπτουν: «οι στρατιώτες του Αλλάχ τιμώρησαν το Παρίσι, την αποτρόπαιη πρωτεύουσα κάθε διαστροφής...Η ομάδα των εθελοντών στο δρόμο του Αλλάχ...Οι τόποι των επιθέσεων εντοπίσθηκαν με λεπτομερή επεξεργασία στην καρδιά της γαλλικής πρωτεύουσας. Ειδικά το Μπατακλάν, όπου συγκεντρώνονται εκατοντάδες ειδωλολάτρες σε εορτές της διαστροφής και της ακολασίας...Εξοντώσαμε έτσι τουλάχιστον 200 νεαρούς σταυροφόρους. Οι στρατιώτες μας, που εξερράγησαν μαζί με τους άπιστους στους βρωμερούς δρόμους του Παρισιού, εξασφάλισαν από τον Αλλάχ την ιδιότητα του μάρτυρα».
Με όλες αυτές τις επεξηγήσεις, πως είναι δυνατόν να μην υποψιάζεται κάποιος ότι η σημερινή τρομοκρατία ακόμη και αν κάποιο μέρος της είναι εισαγόμενο, παραμένει κατά κύριο λόγο προϊόν των κοινωνικών συνθηκών εντός των οποίων ξεσπά.
Λίγες μέρες πριν από τα γεγονότα, ο αυτοπυρποληθείς στο Μπατακλάν, Σάμι Αμινούρ, ζητούσε από την μικρή αδελφή του Μάγια να μην ανησυχεί, αφού ο εφιάλτης της θα ήταν για αυτόν ένας «ωραίος θάνατος». Μπορεί οι Έλληνες φιλόσοφοι στην ρωμαϊκή εποχή να προτιμούσαν τον «ωραίο θάνατο» από μια «τιποτένια ζωή», όπως το επισημαίνει ο Όσκαρ Ουάιλντ, όμως αυτό στη σημερινή εποχή χρειάζεται διερεύνηση και αποκρυπτογράφηση. Δεν αρκούν οι διεθνείς εξελίξεις ούτε η επιστροφή των θρησκειών για να εξηγήσουν την σημερινή μόδα της νεκροφιλίας σε νεαρά άτομα. Ούτε βέβαια το πως αποδέχονται με την απόφαση τους να συμπαρασύρουν στον θάνατο απεριόριστο αριθμό άλλων νέων που δεν έχουν καν ερωτηθεί για αυτό.
Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, αυτού του επίσης κέντρου της διεθνούς «ακολασίας», που άλλωστε χτυπήθηκε πρώτο με την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους (2001), προβάλλουν την δική τους ερμηνεία: «Οι δυτικές κοινωνίες βρίσκονται σε διαρκή και αποσταθεροποιητική αναζήτηση νέων ελευθεριών, απελευθερώνουν τους πολίτες από τα δεσμά της θρησκείας και της παράδοσης, απελευθερώνουν τον γάμο, το διαζύγιο, το φύλλο, την ερωτική σχέση, ακόμη και το προσωπικό δικαίωμα να επιλέγει ο καθείς τον θάνατο του. Ίσως, καταλήγει η αμερικάνικη εφημερίδα, το Ισλάμ γοητεύει σήμερα αυτούς τους νέους που δεν αντέχουν το βαρύ φορτίο τόσο πολλών ελευθεριών». Φυσικά, αυτό που η αμερικάνικη εφημερίδα παρασιωπά είναι ότι παρά τις ελευθερίες που παραχωρούνται στο κοινωνικό πεδίο, παράλληλα πολλές άλλες βασικές ελευθερίες συρρικνώνονται και καταργούνται στο κοινωνικό πεδίο, όπως το δικαίωμα στην απασχόληση και στη ζωή. Ο σημερινός άνεργος και κοινωνικά αποκλεισμένος αποκτά πολλά καινούρια δικαιώματα, αλλά σε αντάλλαγμα έχει απολέσει το πιο βασικό: το να υπάρχει στον κόσμο.
Δεν είναι επίσης λίγοι αυτοί που πρόθυμα επαναφέρουν την θεωρία που έχει διατυπώσει από το 1997 ο Αμερικανός Σάμιουελ Χάντιγκτον με το βιβλίο του «Η σύγκρουση των πολιτισμών και η αναδιάρθρωση της παγκόσμιας τάξης». Όμως, εάν πρόκειται πράγματι για σύγκρουση πολιτισμών, θα έπρεπε η ανθρωπότητα να βρίσκεται σε περίοδο υψηλών και εκρηκτικών πολιτιστικών επιδόσεων τόσο από την μια πλευρά όσο και από την άλλη. Στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε στον αντίποδα αυτής της φάσης : χαμηλή έως αξιοθρήνητη πολιτιστική επίδοση από την μια πλευρά, περίπου εντελώς ανύπαρκτη από την άλλη. Περισσότερο από ανταγωνισμό και σύγκρουση μεταξύ πολιτισμών, θα ήταν ακριβέστερο να γίνεται λόγος για πολιτιστικό κενό αμφοτέρωθεν. Από πότε άραγε η επιλογή του θανάτου συνιστά πολιτιστική επιλογή για τους μεν; Αλλά και από πότε η προαγωγή και διάχυση παρόμοιων πένθιμων επιλογών από τις σύγχρονες κοινωνίες συνιστά για αυτές δική τους υψηλή πολιτιστική επίδοση;
Τουλάχιστον, ο Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί μάς προσφέρει μια περισσότερο γήινη κατανόηση του προβλήματος. Πριν από το 2000, η Ευρώπη απορροφούσε 1 εκατομμύριο μεταναστών τον χρόνο, διατηρώντας παράλληλα την ανεργία στο 2,5%. Όλα τα σημερινά προβλήματα, με την εκτίναξη της ανεργίας στα ύψη, με την κατάρρευση της κοινωνικής συνοχής, με την άγρια περιθωριοποίηση και κοινωνικό αποκλεισμό των αλλογενών πληθυσμών, με την αναζωπύρωση της νοσταλγίας της επιστροφής σε κάποιο εξωραϊσμένο παρελθόν, έχουν προκύψει από την στιγμή που η Ευρώπη έχει παραδοθεί στις πολιτικές της λιτότητος. Με αυτές, τονίζει ο Γάλλος οικονομολόγος, πυροδοτούνται και ενθαρρύνονται οι εθνικοί εγωισμοί, οι ταυτοτικές αναζητήσεις, ανταγωνισμοί και εντάσεις.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που σπεύδουν να διαπιστώσουν ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι προαναγγέλλουν τον Αρμαγεδδώνα και την ολική φρίκη κάποιας «νέας εποχής». Προεξοφλείται ότι η άνοδος νέων δυνάμεων από τον αναπτυσσόμενο κόσμο της Ασίας και της Μέσης Ανατολής έρχεται σε ανταγωνισμό με την παραδοσιακή παγκόσμια ηγεμονία του δυτικού κόσμου. Ωστόσο, η ανακατανομή της διεθνούς ισχύος, ακόμη και αν είναι αναγκαία, δεν πραγματοποιείται κατ' ανάγκην αιφνιδιαστικά ούτε οπωσδήποτε μέσω συγκρούσεων και πάντως απαιτεί χρονικό διάστημα πολλών αιώνων. Επί του παρόντος, καμιά αναπτυσσόμενη δύναμη δεν διαθέτει ούτε την ελάχιστη δική της τεχνογνωσία, που θα της επέτρεπε να επιβληθεί στις δυτικές δυνάμεις και όλες χωρίς εξαίρεση οι αναπτυσσόμενες χώρες παραμένουν βαθιά εξαρτημένες από τις δυτικές αγορές. Ενόσω οι τελευταίες παραμένουν στην επιλογή της λιτότητος και της ύφεσης, οι αναπτυσσόμενες δεν ανακάμπτουν, αλλά σύρονται κι αυτές στον ίδιο δρόμο της επιβράδυνσης και της αποδήμησης.
Εάν πράγματι υπάρχει κάποια σοβαρή ανησυχία σήμερα με τα πρόσφατα συμβάντα, αυτή δεν είναι τόσο επειδή δήθεν προαναγγέλλεται κάποια νέα εποχή, αλλά για τον ακριβώς αντίθετο λόγο: επειδή η μέχρι σήμερα εποχή μας δεν αλλάζει, αλλά συνεχίζει αλαζονική και απτόητη στις ίδιες και αμετάβλητες επιλογές της, χωρίς συναίσθηση των ευθυνών της στην συστηματική εκτροφή των όλο και πιο εκρηκτικών αντιφάσεων, τόσο στα εξωτερικά της μέτωπα όσο και ακόμη περισσότερο στα εσωτερικά. Εάν σήμερα κάποιοι νέοι φαίνονται να προτιμούν τον «ωραίο θάνατο» από την «τιποτένια ζωή», αυτό θα έπρεπε να αποτελεί «σήμα κίνδυνου» για ο,τι δεν πάει καλά στις κοινωνίες μας και όχι να επιρρίπτονται οι ευθύνες κατ' αποκλειστικότητα σε αιτίες εξωτερικές, μακρινές, απώτερες και μεταφυσικές.