Από τα πότε γαλήνια και πότε φουρτουνιασμένα νερά της, μέχρι τα νησιά και τις ακτές της, αλλά και τα μυστικά που κρύβει στα βάθη της, η ελληνική θάλασσα έχει εμπνεύσει κατά καιρούς δεκάδες σπουδαίους συγγραφείς. Ερωτικές και οικογενειακές ιστορίες, δράματα, εγκλήματα, ιστορικές στιγμές και μεγαλοπρεπείς σκηνές μυθοπλασίας έχουν ξεκινήσει, εξελιχθεί και τελειώσει με φόντο τα πελάγη της Ελλάδας. Πολλά από αυτά τα βιβλία έχουν αφήσει το στίγμα τους στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Ας δούμε μερικά από τα πιο δημοφιλή λογοτεχνικά έργα, με άμεση αναφορά στη θάλασσα της Ελλάδας:
Τα Λόγια της Πλώρης (Ανδρέας Καρκαβίτσας)
Με «Τα Λόγια της Πλώρης» (καθώς και με τον «Ζητιάνο») ο Ανδρέας Καρκαβίτσας καθιερώθηκε ως ένας από τους κορυφαίους Έλληνες πεζογράφους και ένας από τους τρεις μεγάλους εκπροσώπους της ηθογραφίας, μαζί με τον Παπαδιαμάντη και τον Βιζυηνό.
Μέσα από τα είκοσι διηγήματα που περιέχονται στο βιβλίο, ο Καρκαβίτσας μεταφέρει στις σελίδες του το βουητό της θάλασσας, τους κινδύνους και τη γοητεία της, τον ήχο των κυμάτων που σκάνε στα βράχια και τις καρίνες των πλοίων που σχίζουν τα νερά. Κατ' εξοχήν εκπρόσωπος του νατουραλισμού στη νεοελληνική λογοτεχνία, ο Καρκαβίτσας παραθέτει συναρπαστικές ιστορίες ναυτικών, απεικονίζοντας ολοζώντανα τα θαλασσινά ταξίδια και την πάλη με τα στοιχεία της φύσης.
Ο Καπετάν Μιχάλης (Νίκος Καζαντζάκης)
Ο καπετάν Μιχάλης είναι ένας ανυπότακτος πολεμιστής της κρητικής επανάστασης του 1889, που έχει ορκιστεί να παραμείνει αξύριστος, αγέλαστος και μαυροντυμένος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη. Τη στιγμή όμως που συναντά την Εμινέ, τη γυναίκα του αδελφοποιητού του, Νουρήμπεη, αρχίζουν να τον κυριεύουν δαίμονες που δεν μπορεί να βγάλει από το μυαλό του.
Πρόκειται για ένα από τα τελευταία έργα του Καζαντζάκη και ένα από τα σημαντικότερα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, που κέρδισε διεθνή αναγνώριση και μεταφράστηκε σε 28 γλώσσες. Ο κεντρικός ήρωας, ο Καπετάν Μιχάλης, μάλιστα, αποτελεί εικόνα του πατέρα του συγγραφέα ενώ συνολικά ως βιβλίο είναι το πιο δεμένο με την πατρίδα του Καζαντζάκη, την Κρήτη.
Τα κανόνια του Ναβαρόνε (Άλιστερ Μακ Λιν)
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι και πάλι το φόντο στο οποίο εξελίσσεται αυτή τη φορά η διάσημη ιστορία του Μακ Λιν, που απέκτησε ακόμα μεγαλύτερη φήμη από την ομώνυμη ταινία του 1961 με τους Γκρέγκορι Πεκ, Άντονι Κουίν, Ειρήνη Παπά και Ντέιβιντ Νίβεν, μεταξύ άλλων.
Μετά από πολλές προσπάθειες καταστροφής ενός φαινομενικά απόρθητου γερμανικού φρουρίου στο (φανταστικό) ελληνικό νησί Ναβαρόνε, οι οποίες και κατέληξαν στο κενό, οι Συμμαχικές Δυνάμεις στέλνουν μια ομάδα πέντε αντρών, όλοι τους ειδικοί στο να αντιμετωπίζουν τον θάνατο, για να εξοντώσουν τον εχθρό που απειλεί τα συμμαχικά πολεμικά πλοία στο Αιγαίο Πέλαγος και κρατά αιχμάλωτους πάνω από 1.200 Βρετανούς στρατιώτες. Η ιστορία είναι βασισμένη στα πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη Μάχη της Λέρου, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Το μοιρολόγι της φώκιας (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης)
Ένα από τα ωραιότερα διηγήματα του «άγιου των ελληνικών γραμμάτων», που δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στην εφημερίδα «Πατρίς» το 1908 και ανήκει στη συλλογή «Πασχαλινά Διηγήματα».
Οι σκέψεις του Παπαδιαμάντη για τον ανθρώπινο πόνο και τις ατυχίες της ζωής προβάλλονται πάνω στην ιστορία της γριάς Λούκαινας και τον πνιγμό της εγγονής της, μέσα από καθαρεύουσα και δημοτική γλώσσα, εμποτισμένη με τοπικούς ιδιωματισμούς της Σκιάθου. Ένα παραστατικό, δραματικό και ταυτόχρονα λυρικό έργο γύρω από τον θάνατο, τη ζωή και τα βάσανα των ανθρώπων που δεν τελειώνουν ποτέ.
Η Οικογένειά μου και άλλα ζώα (Τζέραλντ Ντάρελ)
Το βιβλίο του Τζέραλντ Ντάρελ είναι στην πραγματικότητα ένα αυτοβιογραφικό έργο που ακολουθεί τη ζωή της οικογένειας του συγγραφέα στην Κέρκυρα, τις περιόδους 1935-1939.
Η ιδιόμορφη οικογένεια Ντάρελ, μετά το μουντό και γκρίζο κλίμα της Αγγλίας αποφασίζει να πουλήσει το σπίτι της και να μετακομίσει στην Κέρκυρα. Το βιβλίο αρχικά θα είχε ως κύριο θέμα τη φύση και την ιστορία του νησιού, κατέληξε όμως να είναι μια απολαυστική περιήγηση στις εμπειρίες της οικογένειας Ντάρελ, τις εκκεντρικές τους συνήθειες και το πώς το σπίτι τους κατέληξε να μοιάζει με ζωολογικό κήπο.
Πρόκειται για το πρώτο μέρος της Κερκυραϊκής Τριλογίας του συγγραφέα, μαζί με το «Πουλιά, Κτήνη και Συγγενείς» και το «Ο Κήπος των Θεών». Το «Η Οικογένειά μου και άλλα ζώα» έγινε μεγάλη επιτυχία και αποτέλεσε το υλικό για μια εξίσου επιτυχημένη σειρά του BBC το 1987, καθώς και για μια κινηματογραφική ταινία το 2005.
Μικρά Αγγλία (Ιωάννα Καρυστιάνη)
«Μικρά Αγγλία» ήταν μέχρι και τον Μεσοπόλεμο το παρατσούκλι της Άνδρου, λόγω αντιπαλότητας με τα εφοπλιστικά γραφεία της Αγγλίας. Στο υπέροχο βιβλίο της Καρυστιάνη, το οποίο κέρδισε και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1998, παρακολουθούμε την ιστορία δύο γυναικών, αδελφών μεταξύ τους, που ερωτεύονται τον ίδιο άντρα, ενώ ταυτόχρονα η συγγραφέας μας ταξιδεύει στις παράπλευρες ιστορίες θαλασσοφαγωμένων αντρών και γυναικών, στην αγωνία του νησιού σε περίπτωση ναυαγίου, στις καθημερινές λεπτομέρειες της ζωής στο νησί και στην καθημερινότητα της ζωής πάνω σε ένα καράβι.
Ένα συναρπαστικό, καθηλωτικό βιβλίο που μεταφέρθηκε το 2013 στον κινηματογράφο ως μία εξίσου καταπληκτική ταινία από τον Παντελή Βούλγαρη.
Το Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι (Λουί ντε Μπερνιέρ)
Βρισκόμαστε στο 1942. Στα πλαίσια της ιταλογερμανικής κατοχής μια διμοιρία Ιταλών στρατιωτών με αρχηγό τον φιλόμουσο λοχαγό Αντόνιο Κορέλι φτάνει στην Κεφαλλονιά για ενίσχυση των ναζιστικών δυνάμεων. Ο Κορέλι, του οποίου το μαντολίνο είναι το πιο πολύτιμο προσωπικό αντικείμενο, γνωρίζει στην πορεία την Πελαγία, την κόρη του γιατρού του νησιού και οι δυο τους ερωτεύονται σχεδόν κεραυνοβόλα παρά το γεγονός πως η Πελαγία είναι αρραβωνιασμένη. Ο έρωτάς τους, φυσικά, δεν είναι χωρίς εμπόδια, καθώς γύρω τους εξελίσσεται ένας πόλεμος.
Η ιστορία έγινε γνωστή σε όλους μας μέσα από την ταινία του 2001 με πρωταγωνιστές τον Νίκολας Κέιτζ και την Πενέλοπε Κρουζ, αλλά και την ίδια την Κεφαλλονιά που τότε είχε γίνει το κεντρικό θέμα συζήτησης τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Χόλιγουντ. Το 1993 όμως, ήταν το βιβλίο του Λουί ντε Μπερνιέρ που εμπνεύστηκε από το μαγικό τοπίο του νησιού, τον πολιτισμό του αλλά και τον Β' Παγκόσμιο και δημιούργησε την ρομαντική ιστορία του Κορέλι και της Πελαγίας.
Το Νησί (Βικτόρια Χίσλοπ)
Λίγο πριν πάρει μια απόφαση που θα της αλλάξει ολόκληρη τη ζωή, η Αλέξις Φίλντινγκ προσπαθεί να μάθει την αλήθεια για το παρελθόν της μητέρας της. Η ίδια όμως δεν μιλά ποτέ για αυτό, παρά μόνο ότι μεγάλωσε σε ένα μικρό χωριό της Κρήτης πριν μετακομίσει στο Λονδίνο. Η Αλέξις αποφασίζει να επισκεφθεί την Κρήτη και είναι τότε μόνο που η μητέρα της τής δίνει ένα γράμμα για να μεταφέρει σε μια παλιά της φίλη, με την υπόσχεση πως αυτή θα τη βοηθήσει να μάθει περισσότερο για το παρελθόν της. Φτάνοντας στην Πλάκα της Κρήτης, όμως, η Αλέξις ανακαλύπτει έκπληκτη πως βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα από την ερημωμένη Σπιναλόγκα, το νησί που παλιότερα αποτελούσε την αποικία λεπρών της Ελλάδας. Στην πορεία, και με τη βοήθεια της φίλης της μητέρας της, η Αλέξις θα μάθει όλη την τραγική ιστορία της οικογένειάς της.
Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα για μια ιστορία που όχι μόνο έγινε best-seller, αλλά το 2010 μεταφέρθηκε και στην ελληνική τηλεόραση -μέσω της ομώνυμης σειράς των 26 επεισοδίων δια χειρός Μιρέλλας Παπαοικονόμου- συγκλονίζοντας το κοινό και κάνοντας θεαματικά νούμερα τηλεθέασης.
Ο Μάγος (Τζον Φόουλς)
Ο Nicholas Urfe είναι ένας νεαρός Άγγλος που δέχεται τη θέση δασκάλου σε ένα ελληνικό νησί. Εκεί γνωρίζει και γίνεται φίλος με έναν εκατομμυριούχο κάτοικο του νησιού. Σύντομα, ωστόσο, η φιλία αυτή μετατρέπεται σε ένα παιχνίδι ζωής και θανάτου όπου η πραγματικότητα και η φαντασία εμπλέκονται σκόπιμα και σύντομα ο Nicholas συνειδητοποιεί πως πρέπει να παλέψει τόσο για να μη χάσει το μυαλό του όσο και για να μείνει ζωντανός.
Ο «Μάγος» πρωτοκυκλοφόρησε το 1966 και περιέχει ένα πλήθος αυτοβιογραφικών στοιχείων από την ελληνική εμπειρία του Φόουλς καθώς και έναν θαυμαστό συνδυασμό φαντασίας, πραγματικότητας και αυτο-πραγμάτωσης, τρίπτυχο που χαρακτηρίζει άλλωστε το έργο του «ερημίτη» της βρετανικής λογοτεχνίας στο σύνολό του. Το νησί στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία ονομάζεται «Phraxos» και είναι, φυσικά, φανταστικό, ο συγγραφέας όμως είχε ως έμπνευση τις Σπέτσες για τη δημιουργία του, το νησί στο οποίο δίδαξε και ο ίδιος την περίοδο 1951-52.