Αστρονόμοι που αξιοποιούν το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble της NASA κατάφεραν να απεικονίσουν τον μεγαλύτερο πρωτοπλανητικό δίσκο που έχει παρατηρηθεί ποτέ γύρω από ένα νεαρό άστρο, αποκαλύπτοντας μια εικόνα εντυπωσιακή αλλά και απρόσμενα χαοτική. Για πρώτη φορά στο ορατό φως, το Hubble έδειξε ότι ο συγκεκριμένος δίσκος δεν είναι ένας ήρεμος, συμμετρικός σχηματισμός, αλλά ένα ταραχώδες περιβάλλον, με νημάτια ύλης να εκτείνονται πολύ πάνω και κάτω από το επίπεδό του, σε βαθμό που δεν έχει καταγραφεί σε κανένα παρόμοιο σύστημα μέχρι σήμερα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι τα πιο εκτεταμένα από αυτά τα νήματα είναι ορατά μόνο στη μία πλευρά του δίσκου, κάτι που οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν «ιδιαίτερα παράξενο» και δύσκολο να ερμηνευθεί με βάση τα υπάρχοντα μοντέλα. Τα αποτελέσματα της μελέτης, που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό The Astrophysical Journal, αποτελούν ένα ακόμη σημαντικό ορόσημο για το Hubble και προσφέρουν νέες ενδείξεις για το πώς μπορεί να σχηματίζονται πλανήτες σε ακραία και ασταθή περιβάλλοντα.
Ο πρωτοπλανητικός δίσκος περιβάλλει το αντικείμενο IRAS 23077+6707, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1.000 ετών φωτός από τη Γη και έχει αποκτήσει το παρατσούκλι «Dracula’s Chivito». Το μέγεθός του είναι πραγματικά κολοσσιαίο: εκτείνεται σε σχεδόν 640 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα, δηλαδή περίπου 40 φορές μεγαλύτερος από τη διάμετρο του ηλιακού μας συστήματος έως το εξωτερικό όριο της Ζώνης Κάιπερ. Εκεί, στο δικό μας σύστημα, βρίσκονται αμέτρητοι παγωμένοι διαστημικοί βράχοι, απομεινάρια της διαδικασίας σχηματισμού των πλανητών.
Ο τεράστιος δίσκος κρύβει στο εσωτερικό του το νεαρό άστρο, το οποίο οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μπορεί να είναι είτε ένα πολύ θερμό και εξαιρετικά μαζικό άστρο είτε ακόμη και ένα ζεύγος άστρων. Σε κάθε περίπτωση, ο δίσκος αυτός δεν είναι μόνο ο μεγαλύτερος γνωστός δίσκος σχηματισμού πλανητών, αλλά εξελίσσεται και σε έναν από τους πιο ασυνήθιστους, θέτοντας νέα ερωτήματα για τη δυναμική και τη φυσική τέτοιων συστημάτων.
Όπως δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Κριστίνα Μονσκ από το Κέντρο Αστροφυσικής Harvard–Smithsonian, το επίπεδο λεπτομέρειας που προσφέρουν οι νέες εικόνες είναι σπάνιο. «Τα εκκολαπτήρια πλανητών μπορεί να είναι πολύ πιο ενεργά και χαοτικά απ’ ό,τι πιστεύαμε», σημείωσε, εξηγώντας ότι ο συγκεκριμένος δίσκος παρατηρείται σχεδόν από το πλάι, επιτρέποντας στους επιστήμονες να μελετήσουν τα ανώτερα αέρια στρώματά του και τις έντονες ασυμμετρίες του.
Τanto το Hubble όσο και το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb έχουν εντοπίσει παρόμοιες δομές και σε άλλους πρωτοπλανητικούς δίσκους. Ωστόσο, ο IRAS 23077+6707 προσφέρει μια μοναδική οπτική γωνία, καθιστώντας τον ένα εξαιρετικό «φυσικό εργαστήριο» για τη μελέτη του σχηματισμού πλανητών και των ακραίων περιβαλλόντων μέσα στα οποία αυτοί γεννιούνται.
Το παιχνιδιάρικο όνομά του αντανακλά και την καταγωγή των ερευνητών – από την Τρανσυλβανία και την Ουρουγουάη – ενώ η όψη του, που θυμίζει χάμπουργκερ με σκοτεινό «μπιφτέκι» στο κέντρο και φωτεινά ανώτερα και κατώτερα στρώματα, κάνει το «Dracula’s Chivito» ακόμη πιο ξεχωριστό στα μάτια της επιστημονικής κοινότητας.
