Οι εξελίξεις στην γεωπολιτική κλίμακα θέτουν την Ελλάδα στο επίκεντρο ενός διαλόγου που περιλαμβάνει την ανάπτυξη των σχεδιασμών για ένα κοινό ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα, θέτοντας σε προτεραιότητα την προστασία τόσο των ανατολικών, όσο και των νότιων συνόρων της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η πιο εμβληματική αποτύπωση αυτού του κοινοτικού περιεχομένου ήταν όσα περιέγραψε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τις πρόσφατες εργασίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, για την υποχρέωση προστασίας εκτός των ανατολικών συνόρων της ΕΕ και των νότιων συνόρων.
Υπό το πρίσμα των προωθημένων συζητήσεων για την ανάπτυξη μιας κοινής ευρωπαϊκής αμυντικής ταυτότητας, ο διάλογος αυτός για το ευρωπαϊκό αμυντικό περιεχόμενο, θέτοντας τις κατευθύνσεις του προγράμματος SAFE , κινητοποιεί την ελληνική διπλωματία στο να μην παρέχει την σύμφωνη γνώμη της ως προς μια ενδεχόμενη τουρκική συμμετοχή στο SAFE, από́ την στιγμή που η Τουρκία δεν έχει μετατοπισθεί από μια επικίνδυνη λογική casus belli που διατυπώνει την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο.
Δεν μπορεί πλέον η Τουρκία να διατηρεί εν έτη 2025, απειλές που δεν την ωφελούσαν και δεν την ωφελούν, να κραδαίνει την πολεμική απειλή σε έναν κόσμο που απαιτεί περισσότερη σταθερότητα, συνεργασία, βιώσιμη συνύπαρξη πάνω στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Ακολουθώντας αυτό το πλαίσιο η Άγκυρα δεν κινείται για την προώθηση του ελληνοτουρκικού διαλόγου.
Η Ευρώπη όσο δεν είναι έτοιμη για πλήρη και καθολική πολιτική άμυνας, που θα διασφαλίζει τις συνοριακές της γραμμές, δεν μπορεί να καλλιεργεί προσδοκίες θεσμικής διαφοροποίησης στο να υιοθετήσει το μέτρο της λήψης των αποφάσεων με ειδικές πλειοψηφίες, αντί της ομοφωνίας, κάτι που συζητά εδώ και 10ετίες. Και εκ των πραγμάτων βρίσκεται αντιμέτωπη με δυσκολίες θεσμικού χαρακτήρα, πως θα συμπεριλάβει τις διαφορετικές διαδρομές των υποψήφιων προς ένταξη χωρών, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η Τουρκία.
Την 1η Οκτωβρίου 2025, η άτυπη Σύνοδος Κορυφής των «27» και η διευρυμένη Σύνοδος της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στην Κοπεγχάγη, διεύρυναν τις συζητήσεις στο πλαίσιο της Ένωσης, προβάλλοντας διαφωνίες που άφησαν κενά σε ότι αφορά τις προσδοκίες για έναν ευρωπαϊκό αμυντικό θόλο. Η Ευρώπη που δέχεται τόσο υβριδικές απειλές και επιθέσεις, όσο και παραβιάσεις του εναέριου χώρου ευρωπαϊκών κρατών από drone, πρέπει να καταστήσει απολύτως εμβληματική την διεκδίκηση πολιτικών για την άμυνα και την ασφάλεια της. Οι διαβουλεύσεις για ένα ευρωπαϊκό τείχος αντιμετώπισης των drone αλλά και για την ύπαρξη του Παρατηρητηρίου της Ανατολικής Πλευράς, αποτελούν προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να ενισχυθεί ο κοινοτικός αμυντικός χαρακτήρας. Στις διαβουλεύσεις αυτές, που περιλαμβάνεται η κοινή πρόταση που έχουν εισηγηθεί οι κυβερνήσεις Πολωνίας και Ελλάδος για μια κοινή ταυτότητα αεράμυνας, προβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τα χρηματοδοτικά μέσα που θα πρέπει να εξευρεθούν, αλλά και να δημιουργηθούν συγκλίσεις μέσα από το ξεπέρασμα διαφορετικών αφετηριών.
Στο σημείο αυτό υπάρχει και η ανάγκη ομοφωνίας, αλλά και η διαφορετικότητα των προσεγγίσεων επι σημαντικών ζητημάτων, όπως αυτό της δημιουργίας ενός τείχους για την προστασία από drones, την ανίχνευση και την αναχαίτιση τους. Οι χώρες που βρίσκονται πιο κοντά γεωγραφικά στην ρωσική απειλή, όπως αυτές των Βαλτικών Δημοκρατιών και η Πολωνία, έχουν το ισχυρότερο κίνητρο στην προώθηση αυτού του αμυντικού θόλου, με την Γερμανία και την Γαλλία να αποτυπώνουν μια πιο μέτρια θέση, ενώ Ιταλία και Ελλάδα λειτουργούν για την διευρυμένη αμυντική σχέση που θα ενσωματώνει την ευρωπαϊκή απάντηση ως προς τις απειλές στα Ανατολικά και στα Νότια σύνορα.
Στην πορεία αυτή για την κοινή άμυνα, με τις ευκαιρίες αλλά και τους προβληματισμούς που θα προκύπτουν, θα ανακύπτουν ζητήματα που σχετίζονται με τεχνικά και λειτουργικά πεδία, τους διατεθέντες πόρους, την καθολική γεωγραφική κάλυψη απέναντι στις ρωσικές απειλές, αλλά και το πως οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα εμβαθύνουν την αναγκαιότητα του κοινοτικού αμυντικού πλαισίου ως μια λειτουργική υπερεθνική αναφορά και δικαιοδοσία ενσωμάτωσης και όχι διαφορετικότητα 27 εθνικών αμυντικών ρόλων. Η Ευρώπη δεν μπορεί παρά να κινηθεί στην κατεύθυνση των αποφάσεων που θα την εφοδιάσουν με μια συλλογική δυναμική άμυνας και ασφάλειας.
Από την δημιουργία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, στο πολιτικό σχέδιο της ενοποίησης υπήρχε η αναφορά για μια ευρωπαϊκή άμυνα, για την αμυντική ευρωπαϊκή αυτονομία. Ο μεγάλος και φιλόδοξος αυτός στόχος, εγκαταλείφθηκε από τα χρόνια της ενοποιητικής διαδικασίας. Και σήμερα, έχουν αρχίσει ξανά συζητήσεις για την δυνατότητα της Ευρώπης να διαμορφώσει μια κοινή αμυντική ταυτότητα, συζητήσεις που συνδέονται με την ΚΕΠΠΑ. Και αυτές οι συζητήσεις μέσα σε ένα διακυβερνητικό πλαίσιο, φέρνουν σημαντικές διαφωνίες, όπως πρόσφατα αποτυπώθηκε τόσο στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης, όσο και στην διευρυμένη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας.
* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης , είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης. Το άρθρο έχει γραφεί για τον ιστότοπο Huffingtonpost.gr
