Ένας Βρετανός ιστορικός τέχνης υποστηρίζει πως έχει λύσει επιτέλους το αίνιγμα που κρύβεται πίσω από τον περίφημο πίνακα του Γιοχάνες Βερμέερ, το «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι», όσον αφορά το ποια είναι η πραγματική ταυτότητα της τρυφερής νεανικής φιγούρας που απεικονίζει ο Ολλανδός καλλιτέχνης.
Στο πέρασμα των αιώνων, το πορτραίτο του φημισμένου κοριτσιού, το οποίο σήμερα φιλοξενείται στο Μουσείο Mauritshuis στη Χάγη, έχει ταυτιστεί με διάφορες μορφές: την πρωτότοκη κόρη του ζωγράφου, την Σίβυλλα από την ελληνική μυθολογία, ή με μια απλή υπηρέτρια, όπως την ενσάρκωσε η Σκάρλετ Γιόχανσον στην ομώνυμη κινηματογραφική μεταφορά του 2004.
Τώρα, ο Άντριου Γκράχαμ-Ντίξον, στο βιβλίο του, «Vermeer: A Life Lost and Found», ταυτοποιεί το μυστηριώδες πρόσωπο με τη Μαγκνταλένα φαν Ράιφεν, κόρη της Μαρίας ντε Κνάιτ και του Πίτερ Κλάας φαν Ράιφεν, από τους σημαντικότερους προστάτες και υποστηρικτές του Βερμέερ.
Οι δύο αυτοί εύποροι πολίτες του Ντελφτ ανήκαν στους βασικούς πάτρωνες του ζωγράφου, δηλαδή στους ανθρώπους που χρηματοδοτούσαν και ενίσχυαν το έργο του, αγοράζοντας πίνακές του και αναθέτοντάς του νέες δημιουργίες.
Η ανακάλυψη του Γκράχαμ-Ντίξον ήρθε στα τέλη του περασμένου χρόνου, όταν εντόπισε την οικία της οικογένειας φαν Ράιφεν στο Ντελφτ. Το σπίτι βρισκόταν στην καρδιά της πόλης, απέναντι από μια εκκλησία των Ρεμονστραντών, μιας προτεσταντικής ευαγγελικής ομάδας που επιδίωκε να μιμηθεί τον τρόπο ζωής των αποστόλων και των μαθητριών του Χριστού.
Οι πάτρωνες του Βερμέερ ανήκαν πράγματι στους Ρεμονστραντές, ενώ η Μαρία ντε Κνάιτ συμμετείχε και στους Κολλεγιανούς, μια ριζοσπαστική κοινότητα η οποία απέρριπτε την εκκλησιαστική ιεραρχία, προωθώντας τον ελεύθερο θεολογικό διάλογο.
Μαγκνταλένα σαν μία άλλη Μαρία Μαγδαληνή
Η Μαγκνταλένα, γεννημένη το 1655, θα ήταν περίπου δώδεκα ετών όταν ο Βερμέερ φιλοτέχησε τον πίνακα, γύρω στο 1667 ή 1668, μια ηλικία κατά την οποία θα είχε ήδη βαπτιστεί στην έδρα των Κολλεγιανών στο Ράινσμπουργκ. Είναι πολύ πιθανό, το πορτρέτο να δημιουργήθηκε για να σηματοδοτήσει τη μετάβασή της, μια τελετή μύησης όπου η Μαγκνταλένα καλείται να ενσαρκώσει την πίστη της Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής, της Αγίας που έφερε το όνομά της.
«Αν λάβουμε υπόψη ότι ο πίνακας δημιουργήθηκε για αυτούς, είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι το μοντέλο ήταν κάποιο πρόσωπο που γνώριζαν και αγαπούσαν», όπως έγραψε ο ιστορικός σε σχετικό άρθρο στους Sunday Times του Λονδίνου, ενόψει της κυκλοφορίας του βιβλίου του.
Η Μαρία Μαγδαληνή, πιστή ακόλουθος του Ιησού, φαίνεται να είχε ιδιαίτερη σημασία για τους φαν Ράιφεν, καθώς η φιγούρα του πίνακα επρόκειτο για την δεύτερη γυναίκα της οικογένειας που έφερε το όνομα της.
Ένα από τα πρώτα έργα που η Μαρία ντε Κνάιτ ανέθεσε στον Βερμέερ, το «A Maid Asleep» (1657), είχε επίσης αντλήσει έμπνευση από την ιστορία της: απεικονίζει μια υπηρέτρια με ροδοκοκκινισμένα μάγουλα από το κρασί, καθισμένη μπροστά σε ένα τραπέζι. Μικροσκοπική εξέταση της επιφάνειας του πίνακα, που πραγματοποιήθηκε μετέπειτα, αποκάλυψε ότι αρχικά ο καλλιτέχνης είχε ζωγραφίσει κι έναν άνδρα στο κατώφλι, τεχνική την οποία συναντάμε συχνά στα έργα του Βερμέερ, όπως αποκάλυψε πρόσφατα η National Gallery of Art στην Ουάσινγκτον.
Σύμφωνα με την ερμηνεία του Γκρέιχαμ-Ντίξον, το «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» απεικονίζει την κορυφαία στιγμή στην ζωή της Μαρίας Μαγδαληνής: τη στιγμή που συναντά τον Ιησού μετά την Ανάστασή του. Το κορίτσι στρέφεται απότομα, το βλέμμα της εκφράζει την έκπληξη της αναγνώρισης, ενώ παράλληλα φαίνεται έτοιμη να μιλήσει.
Σε αντίθεση με τις λεπτομερείς σκηνές για τις οποίες φημίζεται ο Βερμέερ, εδώ η μορφή προβάλλει σε σκοτεινό φόντο, ενώ τα μόνα στοιχεία που έχουν σημασία είναι η Μαγδαληνή και ο Χριστός που έχει μπροστά της.
«Αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά», σημειώνει ο Γκρέιχαμ-Ντίξον, «μπορεί να διακρίνει δάκρυα στα φωτεινά της μάτια. Όσο για το περίφημο μαργαριτάρι, αυτό καθρεφτίζει την ομορφιά της ψυχής της», καταλήγει ο ιστορικός.
Με πληροφορίες από artnet
