Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε σήμερα την πολυαναμενόμενη Έκθεση Διεύρυνσης 2025 και, όπως προέβλεπαν οι περισσότερες ευρωπαϊκές πηγές, αλλά και όπως πρόσταζε και η κοινή λογική, η Τουρκία μένει «μετεξεταστέα».
Παρά τις δηλώσεις της Άγκυρας περί «νέου ξεκινήματος» και «στρατηγικής συνεργασίας με την Ευρώπη», το μήνυμα των Βρυξελλών είναι σαφές: ουσιαστική πρόοδος δεν έχει σημειωθεί ούτε στα δημοκρατικά κριτήρια, ούτε στο κράτος δικαίου, ούτε στις σχέσεις καλής γειτονίας, με έμφαση σε Ελλάδα και Κύπρο, αλλά και το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
«Η Τουρκία παραμένει υποψήφια χώρα και βασικός εταίρος για την ΕΕ», σημειώνει η Κομισιόν, «αλλά οι συνεχιζόμενες διώξεις της αντιπολίτευσης και η επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων εγείρουν σοβαρές ανησυχίες». Σύμφωνα με την έκθεση, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις παραμένουν παγωμένες από το 2018, ενώ «ο διάλογος για το κράτος δικαίου παραμένει στο επίκεντρο των σχέσεων ΕΕ–Τουρκίας». Η Κομισιόν αναγνωρίζει πως «η χώρα διατηρεί σημαντικό στρατηγικό ρόλο», αλλά υπογραμμίζει ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν λειτουργούν ανεξάρτητα και πως «η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης παραμένει εύθραυστη».
Η εσωτερική εικόνα: κράτος δικαίου υπό πίεση
Η έκθεση περιγράφει μια χώρα όπου «οι θεσμοί δεν λειτουργούν ανεξάρτητα» και η Δικαιοσύνη «παραμένει ευάλωτη σε πολιτικές παρεμβάσεις». Οι διώξεις εναντίον δημοσιογράφων, αιρετών αξιωματούχων και ακτιβιστών έχουν ενταθεί, ενώ οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν εφαρμόζονται πλήρως.
«Η κυβέρνηση έχει το δικαίωμα και την ευθύνη να καταπολεμά την τρομοκρατία,» αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση, «ωστόσο πρέπει να σέβεται το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.». Παραμένουν συχνές οι αναφορές σε αυθαίρετες συλλήψεις, χρήση δυσανάλογης βίας και ευρεία ερμηνεία των διατάξεων περί «τρομοκρατίας».
Η Κομισιόν σημειώνει ότι η Τουρκία βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο προετοιμασίας σε τομείς όπως η ελευθερία της έκφρασης και η καταπολέμηση της διαφθοράς.
«Δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος», αναφέρει το κείμενο, ενώ τονίζει ότι η χώρα «δεν έχει δημιουργήσει πλαίσιο για τον έλεγχο της διαφθοράς ούτε ανεξάρτητα όργανα εποπτείας».
Θρησκευτικές ελευθερίες και το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Η Έκθεση επαναφέρει ένα πάγιο αίτημα: την πλήρη προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας.
Αν και η Τουρκία «παρέχει γενικά επαρκείς νομικές εγγυήσεις», η πραγματική εφαρμογή τους παραμένει μετέωρη. Η κατάσταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και η μη επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης εξακολουθούν να αποτελούν βασικές εκκρεμότητες.
Η Επιτροπή της Βενετίας έχει συστήσει επανειλημμένα να επιτραπεί στον Πατριάρχη να χρησιμοποιεί τον τίτλο «Οικουμενικός» και να αποκτήσουν οι μη μουσουλμανικές κοινότητες νομική προσωπικότητα ωστόσο «οι συστάσεις αυτές δεν εφαρμόστηκαν».
Παράλληλα, η Κομισιόν σημειώνει ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας σε τζαμιά προκάλεσε ανησυχία στην UNESCO, χωρίς να υπάρξει απάντηση από την τουρκική πλευρά.
Ελλάδα – Τουρκία: θετικό κλίμα, αλλά …
Η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι «το θετικό κλίμα και η επανασύνδεση μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας συνεχίστηκαν» κατά την περίοδο 2024–2025.
Η Διακήρυξη των Αθηνών για τις φιλικές σχέσεις και την καλή γειτονία (Δεκέμβριος 2023) αποτέλεσε τη βάση για σειρά επαφών, με τα δύο Υπουργεία Εξωτερικών να συζητούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και τις ακτοφυλακές να συνεργάζονται σε επίπεδο τεχνικών επαφών.
Η Κομισιόν κάνει λόγο για τη μείωση των υπερπτήσεων τουρκικών στρατιωτικών αεροσκαφών πάνω από κατοικημένες περιοχές της Ελλα΄δας ωστόσο οι παραβιάσεις του εναέριου χώρου και οι ναυτικές ανακοινώσεις (NAVTEX) συνεχίστηκαν.
Η Τουρκία, επισημαίνεται, «συνεχίζει να προβάλλει αξιώσεις αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, αμφισβητώντας σιωπηρά την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας».
«Η Τουρκία αναμένεται να αναλάβει σαφή δέσμευση για καλές γειτονικές σχέσεις, να αποφεύγει απειλές και ενέργειες που τις βλάπτουν και να σέβεται πλήρως την κυριαρχία των κρατών μελών» συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος εξερεύνησης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. αναφέρει το κείμενο.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη δήλωση της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης του 1995, σύμφωνα με την οποία η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια θα θεωρηθεί «αιτία πολέμου» απόφαση που «εξακολουθεί να ισχύει».
Παράλληλα, η Έκθεση καταγράφει τουρκικές αντιδράσεις στον ελληνικό θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και τη συνεχιζόμενη διδασκαλία της “Γαλάζιας Πατρίδας” στα σχολικά βιβλία, κάτι που χαρακτηρίζεται «πηγή ανησυχίας».
Ένα νέο σημείο τριβής που εντόπισε φέτος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφορά την πρωτοβουλία της Άγκυρας για τη δημιουργία «θαλάσσιων πάρκων» σε περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας.
Σύμφωνα με την Έκθεση Διεύρυνσης 2025, «τον Αύγουστο του 2025, η Τουρκία ανακοίνωσε τη δημιουργία δύο θαλάσσιων πάρκων που εκτείνονται σε περιοχές υπό ελληνική δικαιοδοσία, ενώ συνέχισε να αντιτίθεται στη δημιουργία τριών ελληνικών θαλάσσιων πάρκων, τα οποία βρίσκονται εξ ολοκλήρου εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων».
Η Κομισιόν τονίζει ότι «τέτοιες ενέργειες εγείρουν ανησυχίες σχετικά με τον σεβασμό της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας» και εντάσσει το ζήτημα στο γενικότερο πλαίσιο των διαφορών στο Αιγαίο.
Οι αναφορές αυτές, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη παρουσία της «Γαλάζιας Πατρίδας» στα σχολικά εγχειρίδια και τη ρητορική περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, συνθέτουν, όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες «μια εικόνα αμφισβήτησης, έστω έμμεσης, της ελληνικής κυριαρχίας», παρά το θετικότερο κλίμα διαλόγου που έχει δημιουργηθεί από το 2023.
Κύπρος: καμία πρόοδος και επιμονή στη “λύση δύο κρατών”
Η πιο εκτεταμένη αναφορά της Έκθεσης αφορά το Κυπριακό.
Η Τουρκία, σημειώνει η Κομισιόν, συνεχίζει να μην αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, δεν εφαρμόζει το πρόσθετο Πρωτόκολλο της Συμφωνίας Σύνδεσης και αρνείται να συνεργαστεί με τη Λευκωσία σε ζητήματα ασφάλειας, τρομοκρατίας και ενέργειας.
Η Άγκυρα εξακολουθεί να ασκεί βέτο στις κυπριακές αιτήσεις για συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ, ενώ «παρεμποδίζει τη συνεργασία ΕΕ–ΝΑΤΟ» μέσω της μη αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
«Η Τουρκία συνέχισε να υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο,» σημειώνει η Έκθεση, «σε αντίθεση με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ».
Οι στρατιωτικές ασκήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, οι πτήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών και οι αναβαθμίσεις στρατιωτικών βάσεων στα κατεχόμενα «συνεχίστηκαν αμείωτες».
Η περιφραγμένη περιοχή στα Βαρώσια παραμένει ανοιχτή, παρά τις αποφάσεις του ΟΗΕ, γεγονός που η ΕΕ θεωρεί «παραβίαση των ψηφισμάτων 550, 789 και 1251».
Παρότι καταγράφεται «μειωμένη ένταση» σε σχέση με προηγούμενα έτη, η Κομισιόν υπογραμμίζει ότι «δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος προς επανέναρξη διαπραγματεύσεων» και ότι «η μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας εξακολουθεί να παρεμποδίζει τη συνεργασία με την ΕΕ».
Μεταναστευτικό: στασιμότητα στη Δήλωση του 2016
Στο μέτωπο της μετανάστευσης, η εικόνα παραμένει ανάμεικτη.
Η Δήλωση ΕΕ–Τουρκίας του 2016 εξακολουθεί να είναι σε ισχύ, αλλά οι επιστροφές από τα ελληνικά νησιά δεν ξανάρχισαν.
Αντίθετα, το πρόγραμμα επανεγκατάστασης Σύρων προσφύγων από την Τουρκία σε κράτη μέλη συνέχισε να λειτουργεί με 43.945 άτομα να έχουν μετεγκατασταθεί έως τον Ιούλιο του 2025. Παράλληλα, οι Βρυξέλλες ζητούν καλύτερη προστασία των εσωτερικά εκτοπισμένων μετά τους σεισμούς του 2023.
Ευθυγράμμιση με την ΕΕ και αμυντική συνεργασία
Στην εξωτερική πολιτική, η Κομισιόν σημειώνει ότι η Τουρκία δεν έδειξε προθυμία να βελτιώσει την ευθυγράμμισή της με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ, παρότι πραγματοποίησε «ουσιαστικές διαβουλεύσεις» με ευρωπαίους αξιωματούχους για περιφερειακά ζητήματα.
Η χώρα συνεχίζει να συμμετέχει σε ευρωπαϊκές αποστολές υπό την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), αλλά «η πολιτική εμπιστοσύνη παραμένει περιορισμένη».
Η Κομισιόν επισημαίνει ότι η Άγκυρα επανέλαβε το ενδιαφέρον της για συμμετοχή σε προγράμματα όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF) και η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO).
«Η ΕΕ έλαβε υπόψη το ενδιαφέρον αυτό,» αναφέρει το κείμενο, «υπενθυμίζοντας ότι τέτοια συμμετοχή προϋποθέτει πλήρη ευθυγράμμιση με τις αρχές και τους στόχους της ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής.»
Οικονομία και τελωνειακή ένωση
Η τουρκική οικονομία παρουσιάζει μερική σταθεροποίηση. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η νομισματική πολιτική «έγινε αυστηρότερη», ο πληθωρισμός μειώθηκε, και ο τραπεζικός τομέας παραμένει σταθερός.
Το εμπόριο ΕΕ–Τουρκίας έφτασε τα 210 δισ. ευρώ το 2024, καθιστώντας την Άγκυρα τον πέμπτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της ΕΕ.
Η επικαιροποίηση της Τελωνειακής Ένωσης θεωρείται επιθυμητή, αλλά «εξαρτάται από πολιτικές και δημοκρατικές προϋποθέσεις».
Παράλληλα, η Κομισιόν χαιρετίζει τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα “Ορίζοντας Ευρώπη”, όπου κατέγραψε «σημαντική πρόοδο» και «διευρυνόμενη συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας».
Δυτικά Βαλκάνια και περιφερειακός ρόλος
Η Έκθεση καταγράφει ότι οι σχέσεις της Άγκυρας με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων «παραμένουν θετικές» και ότι η Τουρκία συνέβαλε σε «περιφερειακή σταθερότητα» μέσω επενδύσεων σε υποδομές, ενέργεια και μεταφορές και άμυνα.
Η ΕΕ βλέπει αυτή τη δραστηριότητα ως θετική συνεισφορά, υπό τον όρο ότι δεν υπονομεύει την ευρωπαϊκή πορεία των χωρών της περιοχής.
Διάλογος χωρίς πρόοδο
Η Έκθεση Διεύρυνσης 2025 καταγράφει έναν διάλογο χωρίς κίνηση.
Η Τουρκία παραμένει για την ΕΕ «υποψήφια χώρα και βασικός εταίρος», αλλά «οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε αδιέξοδο».
Η ΕΕ εφαρμόζει μια «σταδιακή, αναλογική και αναστρέψιμη» προσέγγιση στις σχέσεις με την Άγκυρα, συνδέοντας κάθε πρόοδο με συγκεκριμένες πολιτικές δεσμεύσεις.
Όπως τονίζεται στην έκθεση:
«Η επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό αποτελεί βασικό στοιχείο συνεργασίας. Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες νομικές ενέργειες κατά της αντιπολίτευσης και οι συλλήψεις προκαλούν σοβαρές ανησυχίες για την προσήλωση της Τουρκίας στις δημοκρατικές αξίες.»
Στον τομέα της άμυνας, η Έκθεση Διεύρυνσης της ΕΕ για το 2025 καταγράφει ότι η συνεργασία με την Τουρκία στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) συνεχίζεται, με τη συμμετοχή της χώρας σε ευρωπαϊκές αποστολές και επιχειρήσεις. Ωστόσο, «η πολιτική εμπιστοσύνη παραμένει περιορισμένη», όπως σημειώνει η Επιτροπή.
Η Άγκυρα επανέλαβε το ενδιαφέρον της για «πιο ουσιαστική συμμετοχή» στις ευρωπαϊκές αμυντικές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων έργων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (EDF) και της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO).
Η ΕΕ, αναγνωρίζοντας αυτό το ενδιαφέρον, υπενθύμισε ότι τέτοια συμμετοχή «προϋποθέτει πλήρη ευθυγράμμιση με τις αρχές και τους στόχους της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας», καθώς και σεβασμό των δεσμεύσεων των κρατών-μελών.
Στρατηγικός εταίρος, μετεξεταστέος μαθητής
Η φετινή αξιολόγηση κινείται ανάμεσα στον ρεαλισμό και στην προειδοποίηση. Η ΕΕ δεν κλείνει την πόρτα στην Τουρκία, αλλά δείχνει ξεκάθαρα ότι χωρίς σεβασμό στις δημοκρατικές αρχές, στο κράτος δικαίου και στα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών, δεν υπάρχει προοπτική επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων.
Η Τουρκία παραμένει στρατηγικός παίκτης στη γειτονιά της Ευρώπης όμως, «είναι ο μαθητής με κακή διαγωγή ο οποίος εάν και πολλοί τον συμπαθούν για τις ικανότητες του, δεν φέρνει ποτέ την εργασία του ολοκληρωμένη». Ως εκ τούτου Τουρκία παραμένει μετεξεταστέα.
