Αφού φτιάξουν τον λεπτό, διάφανο ιστό τους, κάποιες αράχνες φαίνεται πως θεωρούν ότι η κατασκευή δεν έχει ολοκληρωθεί. Έτσι, συχνά προσθέτουν «διακοσμητικά» στοιχεία — συνήθως από μετάξι, αλλά μερικές φορές και από κομμάτια εντόμων ή εξωσκελετικά τμήματα.
Σύμφωνα με τους New York Times, είναι περίεργο που οι αράχνες θέλουν να στολίσουν τους ιστούς τους με αυτόν τον τρόπο. Οι ιστοί φαίνεται πως έχουν σχεδιαστεί για να είναι ελαφριοί και δυσδιάκριτοι, ωστόσο οι αράχνες προσθέτουν εμφανή και μεγάλα μοτίβα. Κάποια έχουν σχήμα ζιγκ-ζαγκ, άλλα μοιάζουν με δίσκο καλυμμένο από τυχαίες γραμμές μεταξιού, ενώ άλλα σχηματίζουν ένα μεγάλο «Χ» στο κέντρο του ιστού.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη 29/10 στο περιοδικό PLOS One προτείνει μια νέα εξήγηση για το γιατί οι αράχνες δημιουργούν αυτά τα μοτίβα, αν και δεν φαίνεται να λύνει τη μακροχρόνια επιστημονική διαμάχη γύρω από το θέμα.
Πρόκειται για ένα ζήτημα που, όπως λέει ο φυσικός Γκαμπριέλε Γκρέκο από το Σουηδικό Πανεπιστήμιο Γεωπονικών Επιστημών, «οι επιστήμονες φαίνεται να απολαμβάνουν να διαφωνούν επ’ αυτού».
«Κι εγώ ήμουν αρκετά ανόητος ώστε να ασχοληθώ με αυτό το θέμα», προσθέτει αστειευόμενος.
Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι τα «διακοσμητικά» μοτίβα αποσπούν την προσοχή πουλιών ή σφηκών που κυνηγούν αράχνες. Είναι γνωστό ότι οι αράχνες προκαλούν δονήσεις στους ιστούς τους, με αποτέλεσμα οι διακοσμήσεις να θολώνουν, κι έτσι μπορούν να διαφύγουν μέσα από μια τρύπα στον δίσκο ή να πηδήξουν μακριά για να σωθούν.
Άλλοι ερευνητές έχουν υποθέσει ότι τα «διακοσμητικά» μοτίβα συλλέγουν νερό ή παραπλανούν τα έντομα αντανακλώντας υπεριώδες φως.
Ο Δρ. Γκρέκο εξεπλάγη όταν διαπίστωσε ότι υπήρχε ελάχιστη έρευνα σχετικά με το πώς αυτά επηρεάζουν τη δομή, την κίνηση και τη δόνηση των ιστών. Έτσι, εκείνος και οι συνεργάτες του μελέτησαν τους ιστούς της λεγόμενης «αράχνης-σφήκας» στο νησί Σαρδηνία της Ιταλίας.
Ένας από τους συν-συγγραφείς της μελέτης, ο Ιταλός φυσιοδίφης Λουίτζι Λενζίνι, πέρασε δύο χρόνια καταγράφοντας τα «διακοσμητικά» μοτίβα του συγκεκριμένου είδους. Περίπου το 50% των ιστών είχαν τέτοιες διακοσμήσεις — άλλοτε με νήματα που σχημάτιζαν ζιγκ-ζαγκ μεταξύ των ακτίνων του ιστού, άλλοτε με μια πυκνή μάζα ινών στο κέντρο.
Οι αράχνες ανιχνεύουν τη λεία τους μέσω των δονήσεων που μεταδίδονται στα μεταξένια νήματα. Μπορούν μάλιστα να ρυθμίσουν την τάση των νημάτων, μεταβάλλοντας τον τρόπο που ταξιδεύουν οι δονήσεις. Η ομάδα του Δρ. Γκρέκο υπέθεσε ότι τα μοτίβα ίσως επηρεάζουν επίσης την ταχύτητα και την εμβέλεια αυτών των σημάτων.
Για να το ελέγξουν, χρησιμοποίησαν ένα υπολογιστικό πρόγραμμα που προσομοίωνε ιστούς με και χωρίς «διακοσμητικά» μοτίβα. Αρχικά, δεν παρατήρησαν σημαντικές διαφορές στον τρόπο διάδοσης των δονήσεων.
«Περιμέναμε να βρούμε κάτι πιο εμφανές», είπε ο Δρ. Γκρέκο.
Έπειτα, ένας αξιολογητής της μελέτης πρότεινε να μοντελοποιήσουν δονήσεις προς τα σπειροειδή νήματα του ιστού.
Στην περίπτωση αυτή, όταν υπήρχε μια κεντρική μάζα στο κέντρο του ιστού, το μοντέλο έδειξε ότι κάποιες δονήσεις που θα χάνονταν διαφορετικά μπορούσαν να μεταδοθούν στην απέναντι πλευρά του ιστού, όπου η αράχνη θα μπορούσε να τις ανιχνεύσει. Με άλλα λόγια, η κεντρική μάζα φαίνεται να βελτιώνει τη «συνδεσιμότητα» του ιστού.
Αυτό επαναφέρει μια παλαιά θεωρία —ότι τα «διακοσμητικά» μοτίβα επηρεάζουν τη σταθερότητα και άλλες μηχανικές ιδιότητες του ιστού— με σύγχρονα εργαλεία, σχολίασε ο Τοντ Μπλάκλετζ, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Άκρον.
Ωστόσο, πρόσθεσε ότι δεν είναι σαφές κατά πόσο τέτοιες προσομοιώσεις αντικατοπτρίζουν την πραγματική συμπεριφορά των ιστών, καθώς τα μοντέλα ήταν συμμετρικά και κυκλικά, ενώ οι πραγματικοί ιστοί είναι ασύμμετροι και πιο επιμηκυμένοι προς τα κάτω.
Επιπλέον, όπως επισήμανε ο εξελικτικός βιολόγος Φριτς Φόλραθ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, οι ερευνητές δεν έχουν ακόμα ελέγξει πώς τα ευρήματά τους εφαρμόζονται σε πραγματικούς ιστούς.
«Το παράδοξο των «διακοσμητικών» μοτίβων δεν έχει λυθεί», είπε.
Οι συγγραφείς της μελέτης δηλώνουν ότι ετοιμάζουν πειράματα πεδίου, ώστε να προκαλέσουν δονήσεις στους ιστούς και να μετρήσουν πώς αυτές μεταδίδονται.
Αν και η έρευνα μπορεί να μη δώσει οριστική απάντηση στο μυστήριο, θα μπορούσε να οδηγήσει σε τεχνολογικές εφαρμογές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ομάδα διαπίστωσε ότι οι δονήσεις περνούσαν μέσα από ιστούς με «διακοσμητικά» μοτίβα λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου ταχύτερα απ’ ό,τι χωρίς αυτά.
Αυτές οι ελάχιστες διαφορές μπορεί να μην έχουν σημασία για την αράχνη, αλλά θα μπορούσαν να εμπνεύσουν σχεδιασμούς για πιο αποτελεσματικούς αισθητήρες δόνησης και πίεσης.
«Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι πιο σημαντικές για την έρευνα υλικών και την τεχνολογία αισθητήρων παρά για τα ίδια τα ζώα», είπε ο Δρ. Μπλάκλετζ.
(Με πληροφορίες από New York Times)
