Την 1η Δεκεμβρίου 1953 κυκλοφορεί ένα λεπτό, φτηνό περιοδικό, χωρίς καν βεβαιότητα ότι θα υπάρξει δεύτερο τεύχος. Στο εξώφυλλο, η Μέριλιν Μονρόε γελά πλατιά, ντυμένη, αλλά όλοι ξέρουν πως μέσα στις σελίδες του περιοδικού κρύβεται το πρώτο διάσημο «νέo γυμνό» της. Ο τίτλος; Playboy. Ο άνθρωπος πίσω από αυτό; Ένας 27χρονος πρώην συντάκτης περιοδικών, ο Χιου Χέφνερ. Πώς ξεκίνησε ο μύθος; Ο Χέφνερ δανείζεται 1.000 δολάρια από τη μητέρα του, συμπληρώνει λίγα ακόμα από φίλους και στήνει στην κουζίνα του, στο Σικάγο, ένα περιοδικό «για τον σύγχρονο άνδρα». Όχι μόνο με γυμνά, αλλά και με λογοτεχνία, ρεπορτάζ, πολιτική, lifestyle.
Για να τραβήξει την προσοχή, αγοράζει τα δικαιώματα ενός σετ γυμνών φωτογραφιών της Μέριλιν Μονρόε, τραβηγμένων το 1949 από τον φωτογράφο Τομ Κέλι για ημερολόγιο. Η Μονρόε δεν ποζάρει ειδικά για το περιοδικό. Ο Χέφνερ απλώς αγοράζει τις φωτογραφίες και τις κάνει το πρώτο κεντρικό γυμνό («Sweetheart of the Month», πριν καθιερωθεί ο όρος Playmate).
Το τεύχος πωλείται 50 σεντς. Δεν αναγράφει καν αριθμό τεύχους γιατί ο εκδότης δεν ξέρει εάν θα υπάρξει δεύτερο. Πλην, όμως, υπήρξε. Και πολύ σύντομα, το Playboy γίνεται φαινόμενο.
Το πρώτο εξώφυλλο: η Μέριλιν που… δεν πόζαρε ποτέ
Αυτό που θυμόμαστε από την 1η Δεκεμβρίου 1953 είναι το εξώφυλλο. Η Μέριλιν Μονρόε χαμογελαστή, με λευκό φόρεμα και φόντο ένα κόκκινο λογότυπο PLAYBOY. Το υπόσχομενο «πρώτη φορά σε περιοδικό, η διάσημη Μέριλιν Μονρόε γυμνή» γίνεται η απόλυτη δόλωμα-ατάκα της εποχής. Το μέσα κεντρικό θέμα – το γυμνό ημερολογίου – είναι αυτό που θα καθορίσει και το ύφος του περιοδικού. Αισθησιακό αλλά «φωτεινό», περισσότερο pin-up και λιγότερο σκληρό πορνό.
Οι γυναίκες που «έγραψαν» ιστορία με το στήθος έξω
Στα χρόνια που ακολουθούν, το Playboy γίνεται παγκόσμια βιτρίνα θρυλικών γυναικών που ποζάρουν γυμνές, πάντα με το στήθος σε πλήρη θέα, άλλοτε ως δήλωση απελευθέρωσης κι άλλοτε ως προϊόν μιας βιομηχανίας αντρικής φαντασίωσης.
Ανάμεσα στις πιο εμβληματικές παρουσίες:
- Πάμελα Άντερσον, η «DNA του Playboy», με ρεκόρ εξωφύλλων και τελευταία πλήρως γυμνή εξώφυλλο-έκδοση του περιοδικού.
- Σίντι Κρόφορντ, Κέιτ Μος, αλλά και σταρ όπως η Μαντόνα, η Ντέμι Μουρ, η Ντρέου Μπάριμορ… Όλες σε φάσεις της καριέρας τους όπου το Playboy λειτουργεί είτε ως λανσάρισμα είτε ως ανανέωση της εικόνας τους.
Για δεκαετίες, το να εμφανιστεί μια γνωστή ηθοποιός ή μοντέλο στο Playboy – συχνά γυμνή μέχρι τη μέση – ήταν τόσο καριέρα move όσο και σκάνδαλο.
Η ελληνική έκδοση και οι Ελληνίδες που τόλμησαν
Η ελληνική έκδοση του Playboy από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 μέχρι τα 2000 κατάφερε να περάσει από τα εξώφυλλα και τις κεντρικές φωτογραφήσεις της σχεδόν όλη την εγχώρια showbiz: τραγουδίστριες, ηθοποιούς, τηλεπερσόνες. Δεν υπάρχει επίσημη, πλήρης λίστα σε ένα σημείο, αλλά από τα αφιερώματα, τα ρεπορτάζ και τα reprints μπορούμε να χαρτογραφήσουμε τις πιο χαρακτηριστικές Ελληνίδες που πόζαραν – συνήθως με full topless και συχνά ολόγυμνες – για το ελληνικό Playboy.
Οι «ιστορικές» των ’80s
- Ζωή Λάσκαρη – το πρώτο μεγάλο «επώνυμο» ελληνικό γυμνό (Οκτώβριος 1985, Δήλος, φωτογράφιση Ντίνου Διαμαντόπουλου).
- Πωλίνα – γυμνή φωτογράφιση το 1987, στην περίοδο που έκανε επιτυχία με το ομώνυμο χιτ.
- Δήμητρα Γαλάνη – επίσης το 1987, μια από τις πιο συζητημένες «σοβαρές» καλλιτέχνιδες που τόλμησαν γυμνό για το περιοδικό.
- Μαίρη Χρονοπούλου – χαρακτηριστική γυμνή φωτογράφιση στα τέλη των ’80s.
- Ρίκα Βαγιάνη – εξώφυλλο και γυμνή φωτογράφιση στο ελληνικό Playboy (τεύχος Ιανουάριος 1986).
Από τα late ’80s στα ’90s
Από τα αφιερώματα της Μηχανής του Χρόνου και άλλες αναδρομές προκύπτουν, μεταξύ άλλων, οι εξής:
- Μαρία Ιωαννίδου – χαρακτηριστικό γυμνό εξώφυλλο, που αναφέρεται συχνά ως «σχολή» για τις ηθοποιούς της γενιάς της.
- Κατερίνα Στανίση – φωτογράφιση στα ’90s, με το περιοδικό να «πουλάει» τον συνδυασμό λαϊκού τραγουδιού + γυμνού.
- Άντζελα Δημητρίου – γυμνή φωτογράφιση και εξώφυλλο.
- Άντζυ Σαμίου – μέρος της «λαϊκής φουρνιάς» των ’90s που πέρασε από τις σελίδες του περιοδικού.
- Ελένη Ερήμου – φωτογράφιση σε τοπία της νότιας Πορτογαλίας.
- Βάνα Μπάρμπα – φωτογράφιση στα νησιά Μαδέϊρα, στο απόγειο της φήμης της ως «απόλυτο sex symbol».
- Ασπασία Τζιτζικάκη – το εξώφυλλο του Απριλίου 1993, στα 8 χρόνια του ελληνικού Playboy, συνδέεται με τον ρόλο της ως «κρυφή ερωμένη» του Ακάλυπτου στην TV.
Οι τηλε-σταρ και τα sex symbols των 90s–00s
Στα πιο «λαϊφσταϊλάτα» χρόνια του τίτλου βλέπουμε να περνούν από τα εξώφυλλα και τις κεντρικές σελίδες:
- Χριστίνα Παππά – με εξώφυλλο και γυμνή φωτογράφιση που επανέρχονται σε πολλά retro αφιερώματα.
- Γωγώ Μαστροκώστα – από τις πιο χαρακτηριστικές παρουσίες της late 90s/early 00s εποχής.
- Μάγκυ Χαραλαμπίδου – επίσης από τα πρόσωπα που έχουν «κολλήσει» στη συλλογική μνήμη των εξωφύλλων.
- «Η ΘΕΑ Άρτεμις» – αναφερόμενη έτσι στα αφιερώματα, χωρίς πάντα να αναγράφεται επίθετο, αλλά ως iconic εξώφυλλο.
- Δωροθέα Μερκούρη – διεθνής παρουσία με ελληνικές ρίζες, σε δυνατή αισθησιακή φωτογράφιση.
Οι πιο πρόσφατες «καυτές» παρουσίες
- Νένα Χρονοπούλου – εμφανίζεται σε τεύχη των 90s (υπάρχουν αναφορές σε τεύχος 3/1996 και σε έκδοση του 1999).
- Όλγα Φαρμάκη – φωτογράφιση και εξώφυλλο για το ελληνικό Playboy (Απρίλιος 2008), μετέπειτα και έντονη κόντρα για τη χρήση των ίδιων φωτογραφιών στην ολλανδική έκδοση.
- Τζούλια Αλεξανδράτου – από τα πιο πολυσυζητημένα εξώφυλλα της δεκαετίας του 2000. Παραμένει «σήμα κατατεθέν» όταν γίνεται λόγος για την ύστερη εποχή του περιοδικού.
Για μια γενιά Ελλήνων, το ελληνικό Playboy δεν είναι μόνο γυμνό. Είναι το περιοδικό που τους μαθαίνει πώς να ντύνονται, τι να ακούνε, πού να ταξιδεύουν και φυσικά, με ποιες φωτογραφίες να στολίζουν τον τοίχο τους.
Ο άνθρωπος με τη ρόμπα και το μαύρο τζετ
Ο Χιου Χέφνερ χτίζει πάνω στο περιοδικό μια ολόκληρη περσόνα: την εικόνα του μόνιμου γητευτή σε μεταξωτή ρόμπα, με πίπα, ποτό στο χέρι και το Playboy Mansion γεμάτο κουνελάκια. Στο απόγειο της δόξας του, τη δεκαετία του ’70, αποκτά το θρυλικό μαύρο τζετ DC-9, το “Big Bunny”, με το λογότυπο του κουνελιού ζωγραφισμένο στην ουρά και ισχυρούς προβολείς για να φωτίζουν το σύμβολο όταν προσγειώνεται. Με αυτό το αεροπλάνο ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο – από τις ΗΠΑ μέχρι την Ελλάδα, την Τανζανία και την Ευρώπη – κάνοντας αφίξεις που θυμίζουν περισσότερο σταρ του ροκ παρά εκδότη.
Ανάμεσα σε απελευθέρωση και καταγγελίες
Το Playboy παρουσιάστηκε για χρόνια ως «σημαία» της σεξουαλικής επανάστασης. Έδωσε βήμα σε σημαντικούς συγγραφείς (από τον Ρέι Μπράντμπερι μέχρι τον Ναμπόκοφ). Φιλοξένησε πολιτικές συνεντεύξεις και κοινωνικά ρεπορτάζ. Προώθησε μια ανδρική ταυτότητα που συνδύαζε τον ηδονισμό με την κουλτούρα.
Ταυτόχρονα όμως δέχθηκε σφοδρή κριτική από φεμινιστικά κινήματα για αντικειμενοποίηση των γυναικών, για «συσκευασία» της γυναικείας σεξουαλικότητας προς κατανάλωση και για τις συνθήκες πίσω από τη λεία, γυαλιστερή εικόνα του.
Το ίδιο το brand θα προσπαθήσει κατά καιρούς να προσαρμοστεί – πειραματίζεται ακόμη και με περιόδους χωρίς γυμνό – αλλά το αποτύπωμα έχει ήδη γραφτεί.
Κληρονομιά στα ροζ
Σήμερα, το έντυπο Playboy έχει χάσει την κυριαρχία που είχε στην προ-ιντερνετική εποχή, επιβιώνει όμως ως brand, ψηφιακή πλατφόρμα και κομμάτι της pop κουλτούρας. Η εικόνα του Χέφνερ – του άνδρα που με ένα δάνειο της μητέρας του, ένα κουνελάκι για λογότυπο και ένα γυμνό της Μέριλιν Μονρόε άλλαξε το τοπίο του Τύπου, παραμένει αμφιλεγόμενη αλλά αναγνωρίσιμη όσο λίγες. Ανάμεσα στην απελευθέρωση και την εκμετάλλευση, στην αισθητική και στο κιτς, το Playboy έγινε κάτι πολύ περισσότερο από περιοδικό. ΈΜγινε καθρέφτης των φαντασιώσεων, των αντιφάσεων και των εμμονών μιας ολόκληρης εποχής.
