Η Meta δεν είναι απλώς «θύμα» της διαδικτυακής απάτης· σύμφωνα με εσωτερικά έγγραφα που έφερε στο φως το Reuters, την έχει ενσωματώσει ως σταθερή παράμετρο του ίδιου της του business plan. Για το 2024, η εταιρεία φέρεται να είχε προβλέψει ότι περίπου το 10% των εσόδων της – γύρω στα 16 δισ. δολάρια – θα προερχόταν από διαφημίσεις που σχετίζονται με απάτες, παραπλανητικά προϊόντα ή απαγορευμένες υπηρεσίες. Τα ίδια έγγραφα περιγράφουν ένα σύστημα που δεν στοχεύει στην εξάλειψη της παραβατικότητας, αλλά στη διαχείρισή της με τρόπο κερδοφόρο.
Τι δείχνουν τα έγγραφα; Σε εσωτερική παρουσίαση του Δεκεμβρίου 2024, η Meta υπολογίζει ότι καθημερινά προβάλλονται στις πλατφόρμες της περίπου 15 δισ. διαφημίσεις «υψηλού κινδύνου», περιεχόμενο με σαφή σημάδια απάτης ή παραπλάνησης. Από αυτό το κομμάτι και μόνο, τα έγγραφα κάνουν λόγο για ετήσια έσοδα γύρω στα 7 δισ. δολάρια. Και η εικόνα που προκύπτει από τα εσωτερικά memo είναι κυνική: η εταιρεία δεν αγνοεί το πρόβλημα· το μετρά, το ποσοτικοποιεί και το ενσωματώνει στον οικονομικό σχεδιασμό της.
Και πως κατηγορείται ότι το κάνει; Στην καρδιά του συστήματος βρίσκεται ένας αλγόριθμος που βαθμολογεί πόσο πιθανό είναι ένας διαφημιστής να είναι απατεώνας.
- Αν η πιθανότητα ξεπερνά το 95%, η διαφήμιση αποσύρεται.
- Αν είναι χαμηλότερη, ο διαφημιστής δεν αποκλείεται· απλώς πληρώνει ακριβότερα για να προβάλει τη διαφήμισή του.
Η πρακτική αυτή, γνωστή εσωτερικά ως «penalty bid», παρουσιάζεται ως αποτρεπτικό μέτρο. Στην πράξη όμως λειτουργεί σαν φόρος στην απάτη: οι ύποπτοι πληρώνουν περισσότερο, η Meta περιορίζει οριακά τον όγκο των διαφημίσεων αλλά διατηρεί ή αυξάνει, τα έσοδα από όσες απομένουν.
Το ίδιο το μοντέλο προσωποποιημένης διαφήμισης πολλαπλασιάζει τη ζημιά. Χρήστες που κάνουν κλικ σε ύποπτες διαφημίσεις «μαρκάρονται» ως κοινό ενδιαφέροντος και βομβαρδίζονται με ακόμα περισσότερα παρόμοια μηνύματα. Έτσι, η πλατφόρμα όχι μόνο δεν «κόβει» την απάτη, αλλά τη στοχεύει πιο αποτελεσματικά στους πιο ευάλωτους.
Τα όρια κερδοφορίας και η μαθηματική ανοχή στην παρανομία
Έγγραφο του Φεβρουαρίου 2025 αποκαλύπτει ότι η ομάδα ελέγχου ύποπτων διαφημίσεων δεν μπορεί να λάβει μέτρα που θα οδηγήσουν σε απώλεια άνω του 0,15% των συνολικών εσόδων. Σε απόλυτα μεγέθη, μιλάμε για περίπου 135 εκατ. δολάρια «ταβάνι» στο κόστος της… ηθικής. Παράλληλα, η Meta χαράσσει «μετριοπαθή στρατηγική» μείωσης των λεγόμενων «παραβατικών εσόδων»: 10,1% του τζίρου το 2024, στόχος 7,3% για το 2025 και γύρω στο 6% έως το 2026–2027. Όχι επειδή το θεωρεί απαράδεκτο, αλλά επειδή μια απότομη πτώση θα διατάρασσε τις προβλέψεις κερδοφορίας.
Σύμφωνα με την έρευνα που έκανε και επικαλείται το Reuters, με έσοδα άνω των 160 δισ. δολαρίων το 2024, η Meta λειτουργεί σαν «ψηφιακό κράτος» με δικούς του κανόνες. Αν το 10% αυτών των εσόδων σχετίζεται με παραπλανητικές ή παράνομες διαφημίσεις, μιλάμε για ποσά που αγγίζουν και ξεπερνούν το ΑΕΠ μικρών χωρών. Σύμφωνα με τις οικονομικές εκτιμήσεις που παρατίθενται στα ίδια εσωτερικά κείμενα, η εταιρεία υπολογίζει ότι μπορεί να αντέχει πρόστιμα έως 1 δισ. δολάρια τον χρόνο χωρίς ουσιαστική επίπτωση στην κερδοφορία της. Τα πρόστιμα δεν αντιμετωπίζονται ως απειλή, αλλά ως λειτουργικό κόστος.
Ρυθμιστές που τρέχουν πίσω από την πραγματικότητα
Τα ντοκουμέντα, σύμφωνα με το δημοσίευμα, αναφέρουν:
- Έρευνα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (SEC) στις ΗΠΑ για διαφημίσεις επενδυτικών απατών.
- Διαπιστώσεις της βρετανικής αρχής χρηματοοικονομικής εποπτείας ότι το 2023 οι πλατφόρμες της Meta συνδέονταν με πάνω από τις μισές απώλειες λόγω διαδικτυακής απάτης πληρωμών.
Την ίδια ώρα, εσωτερικές παρουσιάσεις καταγράφουν 22 δισ. «οργανικές» απόπειρες απάτης ημερησίως (χωρίς καν να είναι πληρωμένες διαφημίσεις), περικοπές σε ομάδες ασφαλείας, υποβάθμιση της απάτης σε «χαμηλής σοβαρότητας πρόβλημα» την ώρα που δίκτυα ψεύτικων λογαριασμών δρουν ανεξέλεγκτα.
Χαρακτηριστική υπόθεση που αναφέρεται στα έγγραφα: χάκερς κατέλαβαν λογαριασμό στρατολόγου της Καναδικής Πολεμικής Αεροπορίας και χρησιμοποίησαν τη φωτογραφία της για επενδυτική απάτη σε κρυπτονομίσματα. Παρά τις επανειλημμένες αναφορές, η πλατφόρμα αντέδρασε με καθυστέρηση εβδομάδων, ενώ ήδη στρατιωτικοί είχαν χάσει χρήματα. Για τη Meta, το περιστατικό καταγράφηκε ως «οργανική» απάτη. Όχι ως συστημική αποτυχία.
Τι απαντά η Meta
Ο εκπρόσωπος της εταιρείας, Άντι Στόουν, απορρίπτει το αφήγημα των εγγράφων, κάνοντας λόγο για «επιλεκτική και διαστρεβλωμένη εικόνα» και χαρακτηρίζοντας το ποσοστό 10% «υπερβολικό», καθώς, όπως υποστηρίζει, περιλαμβάνει και νόμιμες διαφημίσεις. Προσθέτει ότι η Meta έχει μειώσει τις αναφορές απάτης κατά 58% σε 18 μήνες και έχει αφαιρέσει πάνω από 134 εκατ. ύποπτες διαφημίσεις μέσα στο 2025. Η γραμμή της εταιρείας είναι σαφής: «πολεμάμε τις απάτες, οι χρήστες δεν τις θέλουν, ούτε οι διαφημιστές, ούτε εμείς».
Τα εσωτερικά, όμως, έγγραφα που επικαλείται το Reuters σκιαγραφούν μια άλλη πραγματικότητα, όπου κάθε επιπλέον βήμα προστασίας, μετριέται πρώτα σε χαμένο έσοδο. Το μοντέλο που αναδύεται δεν είναι μοντέλο «ανοχής», αλλά συνεταιρισμού με τον κίνδυνο:
- η παραβατικότητα δεν εξαλείφεται, φορολογείται,
- οι απάτες δεν προλαμβάνονται, κοστολογούνται,
- η προστασία του χρήστη δεν αποτελεί αυτονόητη υποχρέωση, αλλά μεταβλητή στον οικονομικό σχεδιασμό.
Συμπερασματικά και με αυτό που λένε οι χρήστες, όσο οι ρυθμιστικές αρχές κινούνται πιο αργά από τα business plans της Silicon Valley, τότε κάποιοι θα συνεχίσουν να λειτουργούν ως η «5η Δημοκρατία του διαδικτύου»: με δικό τους Σύνταγμα, όπου η απάτη δεν είναι πια εξαίρεση, αλλά επιχειρηματική ευκαιρία.
