Σε προσωρινή συμφωνία για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Βιομηχανίας Άμυνας (European Defence Industry Programme – EDIP), ένα νέο χρηματοδοτικό μέτρο ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2025–2027 κατέληξαν αργά το βράδυ της Πέμπτης 16 Οκτωβρίου, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η συμφωνία αυτή έρχεται λίγες ώρες μετά την παρουσίαση του οδικού χάρτη για την άμυνα της ΕΕ και σηματοδοτεί τομή στην ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική, καθώς για πρώτη φορά η ΕΕ δημιουργεί μακροπρόθεσμο θεσμικό και χρηματοδοτικό πλαίσιο για την κοινή ανάπτυξη, παραγωγή και προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού.
Με αρχικό κεφάλαιο 1,5 δισεκατομμυρίου ευρώ υπό μορφή δωρεών, το πρόγραμμα αυτό, που βαφτίστηκε EDIP, αναμένεται να ευνοήσει την έναρξη κοινών σχεδίων σε ό,τι αφορά την άμυνα κατά την περίοδο 2025-2027, αναφέρει ανακοίνωσή του.
Το EDIP στοχεύει να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την ευελιξία της Ευρωπαϊκής Βιομηχανικής Βάσης Τεχνολογίας Άμυνας (EDTIB), ενδυναμώνοντας την ικανότητα της ΕΕ να παράγει και να προμηθεύει κρίσιμο αμυντικό εξοπλισμό. Κεντρικό στοιχείο του προγράμματος είναι η στήριξη της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας μέσω του Ukraine Support Instrument, με στόχο τη σταδιακή ενσωμάτωσή της στο ευρωπαϊκό αμυντικό οικοσύστημα.
Όπως υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση, το EDIP θα αποτελέσει εργαλείο-κλειδί για την ευρωπαϊκή αμυντική ετοιμότητα, ενισχύοντας την ικανότητα της Ένωσης να ανταποκρίνεται σε ένα όλο και πιο περίπλοκο και ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον.
Οικονομική διάσταση και πολιτικές επιλογές
Η συμφωνία επιβεβαιώνει τον προτεινόμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προϋπολογισμό ύψους 1,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 300 εκατομμύρια θα διατεθούν ειδικά για την Ουκρανία. Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κάλεσαν την Επιτροπή να εξετάσει στο μέλλον ενίσχυση του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων των κονδυλίων για το Ukraine Support Instrument και το Fund to Accelerate Defence Supply Chains Transformation (FAST).
Περιορισμοί στις τρίτες χώρες
Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της συμφωνίας αφορά τον κανόνα ευρωπαϊκής προτίμησης: το κόστος εξαρτημάτων εκτός ΕΕ και ΕΟΧ (Χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου) δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 35% του συνολικού κόστους ενός έργου. Η ρύθμιση αυτή επιχειρεί να εξασφαλίσει ισορροπία ανάμεσα στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και τη συνέχιση συνεργασιών με εταίρους που συμβάλλουν στην κοινή ασφάλεια και τεχνολογική ανάπτυξη.
Σημειώνεται ότι σήμερα οι αγορές όπλων και πυρομαχικών γίνονται κατά το 60% από εταιρείες εκτός ΕΕ, κυρίως βιομηχανίες των ΗΠΑ. Οι Βρυξέλλες θέλουν η εξάρτηση αυτή να μειωθεί στο 45%.
Νέοι μηχανισμοί ασφάλειας και κοινής δράσης
Για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ, δημιουργείται μηχανισμός διασφάλισης αδιάλειπτης προμήθειας αμυντικού υλικού, ο οποίος θα ενεργοποιείται σε περιόδους κρίσεων, διαχωρίζοντας σαφώς τα αμυντικά από τα μη αμυντικά προϊόντα.
Παράλληλα, θεσπίζεται ένας Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πωλήσεων Στρατιωτικού Εξοπλισμού, με κεντρικό κατάλογο αμυντικών προϊόντων και δυνατότητα δημιουργίας «δεξαμενών» εξοπλισμού για ταχεία απόκριση στις ανάγκες των κρατών-μελών.
Το EDIP εισάγει επίσης το πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Αμυντικών Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (EDPCIs), που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη κρίσιμων ικανοτήτων και τεχνολογιών, ενισχύοντας την κοινή ευρωπαϊκή παραγωγική βάση.
Ενίσχυση της συνεργασίας με την Ουκρανία
Η Ουκρανία θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα από την αρχή, μέσα από το Ukraine Support Instrument, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί με 300 εκατομμύρια ευρώ. Οι ουκρανικές εταιρείες θα μπορούν να συμμετέχουν στα EDPCIs, αποκτώντας πρόσβαση σε ευρωπαϊκά προγράμματα και κεφάλαια, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο για στενότερη σύζευξη των αμυντικών βιομηχανιών της ΕΕ και της Ουκρανίας.
Πολιτικό μήνυμα και στρατηγική σημασία
Ο Αναπληρωτής Πρωθυπουργός και Υπουργός Άμυνας της Δανίας, Τρόελς Λουντ Πόυλσεν, δήλωσε ότι:
«Το πρόγραμμα είναι θεμελιώδες για την ευρωπαϊκή αμυντική ετοιμότητα. Θα ενισχύσει την ικανότητά μας να παράγουμε κρίσιμο εξοπλισμό και θα εμβαθύνει τη συνεργασία μας με την Ουκρανία προς αμοιβαίο όφελος.»
Πέρα από τη χρηματοδότηση, το EDIP εκφράζει τη βούληση της Ευρώπης να αποκτήσει στρατηγική αυτονομία, να μειώσει την εξάρτηση από εξωτερικούς προμηθευτές και να χτίσει μια ενιαία αμυντική ταυτότητα, σε μια εποχή αυξημένων γεωπολιτικών πιέσεων και αβεβαιοτήτων.
Τώρα μένει η συμφωνία που επιτεύχθηκε να επιβεβαιωθεί από τα δύο θεσμικά όργανα πριν από την επίσημη έγκρισή της.
