Στην καρδιά του περουβιανού Αμαζονίου, ανάμεσα στα πυκνά δάση και τα ήρεμα νερά του ποταμού Ταουχαμάνου, ζει μια από τις πιο απομονωμένες φυλές του κόσμου: οι Ματσό Πίρο. Για περισσότερο από έναν αιώνα, οι άνθρωποι αυτοί έχουν επιλέξει να παραμείνουν μακριά από τον πολιτισμό, κυνηγώντας με τόξα και ζώντας αποκλειστικά από τους φυσικούς πόρους της ζούγκλας.
Ο Τόμας Άνεζ Ντος Σάντος, κάτοικος του μικρού χωριού Νουέβα Οσεανία, βρέθηκε πρόσφατα πρόσωπο με πρόσωπο μαζί τους.
«Ήμουν σε ένα ξέφωτο όταν άκουσα βήματα. Ξαφνικά είδα έναν άνδρα με τόξο να με σημαδεύει», διηγείται. «Άρχισαν να σφυρίζουν, να μιμούνται πουλιά. Είπα “Νομόλε” (αδελφέ) κι έτρεξα προς το ποτάμι».
Για χρόνια, οι κάτοικοι του χωριού άκουγαν για τους Ματσό Πίρο, αλλά τους έβλεπαν σπάνια. Σήμερα, όμως, η παρουσία τους γίνεται ολοένα και πιο συχνή προκαλώντας φόβο, αλλά και σεβασμό.
Οι απειλές για έναν κόσμο που σβήνει
Σύμφωνα με νέα έκθεση της οργάνωσης Survival International, υπάρχουν παγκοσμίως περίπου 196 «ανέπαφες» ομάδες ιθαγενών που δεν έχουν επαφή με τον έξω κόσμο. Οι Ματσό Πίρο θεωρούνται η πολυπληθέστερη από αυτές. Η έκθεση προειδοποιεί ότι οι μισές από αυτές τις ομάδες μπορεί να εξαφανιστούν μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, αν οι κυβερνήσεις δεν λάβουν άμεσα μέτρα προστασίας.
Οι μεγαλύτερες απειλές είναι η παράνομη υλοτομία, η εξόρυξη και η αναζήτηση πετρελαίου, καθώς και η επαφή με ιεραποστόλους ή «influencers» που επιδιώκουν δημοσιότητα στα social media.
Το χωριό Νουέβα Οσεανία, μια μικρή ψαράδικη κοινότητα οκτώ οικογενειών, βρίσκεται δέκα ώρες με πλοίο από τον κοντινότερο οικισμό. Η περιοχή δεν έχει χαρακτηριστεί ως προστατευμένη ζώνη, γεγονός που επιτρέπει σε εταιρείες να δραστηριοποιούνται εκεί.
«Ακούμε τα μηχανήματα όλη μέρα και νύχτα», λέει ο Τόμας. «Οι Ματσό Πίρο βλέπουν το δάσος τους να καταστρέφεται».
Οι κάτοικοι φοβούνται τα βέλη της φυλής, αλλά ταυτόχρονα νιώθουν ευθύνη να τους προστατεύσουν. «Ας ζήσουν όπως θέλουν. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής τους», προσθέτει.
Η επικίνδυνη επαφή
Η ιστορία έχει δείξει ότι κάθε επαφή με απομονωμένες φυλές μπορεί να αποβεί μοιραία. Στη δεκαετία του 1980, οι Ναχάου έχασαν το 50% του πληθυσμού τους λίγα μόλις χρόνια μετά την πρώτη επαφή με τον έξω κόσμο. Το ίδιο συνέβη στους Μουρουχανουά τη δεκαετία του 1990. Οι ιθαγενείς αυτοί δεν έχουν ανοσία σε κοινές ασθένειες, όπως η γρίπη ή η ιλαρά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αφανισμό ολόκληρων κοινοτήτων.
«Ακόμα και ένα απλό κρυολόγημα μπορεί να είναι θανατηφόρο», προειδοποιεί ο Ισραΐλ Ακίσε από την οργάνωση Fenamad. «Κάθε επαφή, ακόμη κι αν προέρχεται από καλή πρόθεση, μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική».
Στην περιοχή έχουν καταγραφεί επιθέσεις. Το 2022, δύο υλοτόμοι δέχθηκαν επίθεση ενώ ψάρευαν ο ένας τραυματίστηκε σοβαρά, ενώ ο άλλος βρέθηκε νεκρός με εννέα πληγές από βέλη.
A report by @Survival says there are c196 "uncontacted groups" left in the world. The Mashco Piro is believed to be the largest. The report says half of these groups could be wiped out in the next decade if governments don't do more to protect them.https://t.co/mDWmIYcWe0
— Mark (@ukdadventure) October 26, 2025
Το δίλημμα των κατοίκων και η απουσία του κράτους
Οι κάτοικοι της Νουέβα Οσεανία ζουν σε διαρκή φόβο και αβεβαιότητα. Ο Τόμας φυτεύει μπανάνες και κασάβα για να έχουν οι Ματσό Πίρο τροφή, ελπίζοντας να αποφύγει συγκρούσεις. «Θα ήθελα να μπορώ να τους πω: “Πάρτε αυτά, είναι δώρο. Μην με χτυπήσετε”», λέει.
Το κράτος, όπως επισημαίνει, τους έχει εγκαταλείψει. Δεν υπάρχουν μηχανισμοί προστασίας ούτε σχέδιο αντιμετώπισης σε περίπτωση επίθεσης ή ασθένειας. «Είμαστε μόνοι μας εδώ», εξηγεί.
Η πολιτική του Περού, που βασίζεται στο μοντέλο μη επαφής της Βραζιλίας, απαγορεύει κάθε προσπάθεια προσέγγισης απομονωμένων φυλών. Ωστόσο, η εφαρμογή της παραμένει ελλιπής. Ένα νομοσχέδιο του 2016, που προέβλεπε την επέκταση της προστατευμένης ζώνης των Ματσό Πίρο, δεν έχει ακόμη υπογραφεί σε νόμο.
Διακόσια χιλιόμετρα νοτιοανατολικά, στην επίσημα προστατευμένη ζώνη του ποταμού Μάνου, η κυβέρνηση λειτουργεί το φυλάκιο «Νόμολε», όπου πράκτορες του Υπουργείου Πολιτισμού συνεργάζονται με την Fenamad για να επιβλέπουν την περιοχή. Εκεί, οι Ματσό Πίρο εμφανίζονται συχνά, ζητώντας μπανάνες ή ζαχαροκάλαμο. Οι υπεύθυνοι αποφεύγουν την άμεση επαφή, αφήνοντας τροφή για να αποφευχθούν συγκρούσεις.
«Περίπου 40 άτομα εμφανίζονται τακτικά άνδρες, γυναίκες και παιδιά», λέει ο επικεφαλής του φυλακίου, Αντόνιο Τριγκόσο. Οι πράκτορες έχουν μάθει να επικοινωνούν στη γλώσσα τους, συγγενική εκείνης των Γίνε. «Οι Ματσό Πίρο δεν θέλουν να γίνουν “πολιτισμένοι”», σημειώνει. «Ζουν ελεύθερα, κυνηγούν, μετακινούνται και δεν θέλουν εμάς εδώ».
Παρά τη σχετική ηρεμία στην περιοχή, η κατασκευή ενός νέου δρόμου που θα συνδέει το καταφύγιο με ζώνες παράνομης εξόρυξης απειλεί να ανοίξει νέες πληγές στη ζούγκλα και να φέρει σε κίνδυνο τη φυλή.
Ο Τόμας, κοιτάζοντας προς τον ποταμό που χωρίζει τον κόσμο του από εκείνον των Ματσό Πίρο, συνοψίζει με λίγες λέξεις τη βαθιά του ανησυχία: «Αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν ειρηνικά για γενιές. Τώρα το δάσος τους τελειώνει. Θέλω να μείνουν ελεύθεροι όπως ήμασταν κι εμείς κάποτε».
Πηγή: BBC
