Πέρασαν 106 χρόνια από την 24η Απριλίου του 1915, όταν οι Νεότουρκοι συνέλαβαν την πολιτική, θρησκευτική και πνευματική ηγεσία των Αρμενίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αφήνοντας ακέφαλο το αρμενικό μιλλέτ, το σχέδιο για την εξόντωση των Αρμενίων της αυτοκρατορίας μπορούσε να πραγματοποιηθεί με μεγαλύτερη ευκολία.
Σήμερα είναι μια ημέρα μνήμης, αλλά και πόνου. Στο παρόν άρθρο ωστόσο, δεν θα παραθέσω ούτε τις προσωπικές μου σκέψεις, ούτε την τραγική ιστορία της οικογενείας μου ούτε θα κάνω μια ιστορική καταγραφή των ιστορικών γεγονότων.
Το παρόν άρθρο απαντά σε δύο βασικά ερωτήματα τα οποία, πιστεύω, πως έρχονται στο μυαλό κάθε αναγνώστη όταν διαβάζει για την αρμενική γενοκτονία.
1 - Το πρώτο ερώτημα είναι γιατί, ενώ οι γενοκτονίες των Εβραίων και των Αρμενίων δεν έχουν ουσιαστικές διαφορές, η μεν έχει αναγνωριστεί από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας και η δε μονό από τριάντα κράτη (31 αν την αναγνωρίσουν και οι ΗΠΑ);
Μήπως οι προσπάθειες που κάνουν το αρμενικό κράτος και η διασπορά δεν είναι επαρκείς;
Τουναντίον, η δουλεία που γίνεται από την Αρμενία και, κυρίως, από την αρμενική διασπορά είναι τεράστια και έχει αποφέρει καρπούς. Τι φταίει λοιπόν;
Δύο είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους δεν έχει αναγνωριστεί η γενοκτονία από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας:
Ο πρώτος έχει να κάνει με το ιστορικό πλαίσιο των δύο γενοκτονιών.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα, έγιναν οι δίκες της Νυρεμβέργης και επινοήθηκε και κατόπιν καθιερώθηκε ο όρος «γενοκτονία» ο οποίος, μάλιστα, συμπεριλήφθη στα κείμενα του ΟΗΕ.
Δηλαδή η διεθνής κοινότητα έδρασε άμεσα. Επίσης, το 1948 οι Εβραίοι ίδρυσαν το Κράτος του Ισραήλ το οποίο φρόντισε ώστε να μην ξεχαστεί ποτέ το Ολοκαύτωμα.
Από την άλλη, όταν έγινε η γενοκτονία των Αρμενίων, δεν υπήρχε ο όρος «γενοκτονία» και η διεθνής κοινότητα δεν κινητοποιήθηκε.
Στην συνέχεια, η ανεξάρτητη Αρμενία κατελήφθη από τους Μπολσεβίκους και τους Κεμαλικούς με αποτέλεσμα να μην υπάρχει κανείς που να διεκδικήσει την αναγνώριση του εγκλήματος και την δικαίωση του αρμενικού έθνους. Κατόπιν το θέμα ξεχάστηκε.
Κανείς δεν αναφερόταν πια στην σφαγή των Αρμενίων.
Όταν ο Αδόλφος Χίτλερ παρουσίασε στο κόμμα του το σχέδιο για την εξόντωση τον Πολωνών είπε χαρακτηριστικά: «ποιος θυμάται τους Αρμένιους;».
Και είχε δίκιο. Κανείς δεν θυμόταν τι είχε γίνει την περίοδο 1915 – 1918.
Το θέμα ήρθε ξανά στην επιφάνεια τo 1965, με αφορμή την πεντηκοστή επέτειο της γενοκτονίας και κυρίως το 1973, όταν δύο Τούρκοι διπλωμάτες δολοφονήθηκαν στο Λος Άντζελες από τον 77χρονο Gourgen Yanikian ο οποίος ήταν επιζών της γενοκτονίας με καταγωγή από το Ερζερούμ.
Ο δεύτερος λόγος είναι καθαρά πολιτικός.
Η επίμονη άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει την γενοκτονία και η απειλή ότι θα διαταράξει τις σχέσεις της με όποια χώρα την αναγνωρίσει έφεραν αποτελέσματα.
Έτσι, χώρες όπως οι ΗΠΑ (μέχρι πρότινος) και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχουν αναγνωρίσει την γενοκτονία των Αρμενίων.
Ακόμα και το Ισραήλ δεν το έχει κάνει λόγω των στενών σχέσεων που είχε με την Τουρκία.
Σήμερα, παρά την δεκαετή κρίση που ταλανίζει τις σχέσεις των δύο χωρών, το Ισραήλ συνεχίζει να μην αναγνωρίζει την γενοκτονία διότι γνωρίζει ότι, αν το κάνει αυτό, τότε η αποκατάσταση των σχέσεων με την Άγκυρα θα καταστεί ακόμα πιο δύσκολη.
Αντιθέτως, στην περίπτωση του Ολοκαυτώματος, η Γερμανία έχει απολογηθεί για την γενοκτονία και φυσικά δεν εναντιώνεται στην αναγνώρισή της από την διεθνή κοινότητα.
2 – Το δεύτερο ερώτημα αφορά στην επιμονή της Τουρκίας να μην αναγνωρίσει την γενοκτονία.
Η Τουρκία, θα μπορούσε να διαχωρίσει το σύγχρονο τουρκικό κράτος με τους Νεότουρκους και να αναγνωρίσει την γενοκτονία.
Να απολογηθεί γι’ αυτήν και να προχωρήσει σε αποζημιώσεις, όπως έπραξε η Γερμανία.
Γιατί η Τουρκία επιμένει κάνοντας ουσιαστικά κακό στον ίδιο της τον εαυτό;
Καταρχάς, οι Τούρκοι θέλουν να θυμούνται μονάχα το λαμπρό τους παρελθόν.
Διακατέχονται από τον φόβο ότι η εικόνα της χώρας θα πληγεί ανεπανόρθωτα σε περίπτωση αναγνώρισης της γενοκτονίας.
Εξάλλου, στην Τουρκία οι διοργανωτές της γενοκτονίας θεωρούνται ήρωες του έθνους.
Οι Τούρκοι επομένως, δεν θέλουν να καταρρεύσει ο εθνικός τους μύθος περί ηρωισμού και πατριωτισμού των Νεότουρκων.
Ακόμη, πάγια στρατηγική της Τουρκίας ήταν να γίνει κομμάτι της Δύσης.
Για κάποιον λόγο πίστευαν ότι η παραδοχή της γενοκτονίας δεν θα τους βοηθούσε στο χτίσιμο της εικόνας ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους.
Επιπλέον, η Τουρκία έχει υιοθετήσει μια πολιτική θυματοποίησης. Παρουσιάζει τον πόλεμο του 1919-1922 ως τον αγώνα της ανεξαρτητοποίησης από τον βάρβαρο ζυγό των Ελλήνων, των Γάλλων και των Αρμενίων.
Επιμένει ότι οι Τούρκοι υπέστησαν εθνοκάθαρση και γενοκτονία στα Βαλκάνια (από τους Έλληνες και τους ορθόδοξους Σλάβους), στην Μικρά Ασία (από τους Έλληνες), στην Κιλικία (από τους Γάλλους και τους Αρμενίους) και στα Αρμενικά Υψίπεδα, δηλαδή την σημερινή ανατολική Τουρκία (από τους Αρμενίους και τους Ρώσους).
Το θράσος του τουρκικού κράτους είναι τόσο μεγάλο, που το 1999 εγκαινίασε ένα μνημείο ύψους 43,5 μέτρων για την «γενοκτονία των Τούρκων» από τους Αρμενίους στην πόλη Ιγκντίρ, πολύ κοντά στα σύνορα με την Αρμενία.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το λεγόμενο «Σύνδρομο των Σεβρών» στο οποίο έχω αναφερθεί και σε προηγούμενά μου άρθρα (εδώ και εδώ).
Τα πολιτικά κόμματα της αρμενικής διασποράς ζητούν την επαναφορά της Συνθήκης των Σεβρών.
Υποστηρίζουν ότι η επαναφορά των συνόρων που όριζε η εν λόγω συνθήκη για την Αρμενία πρέπει να αποτελεί τμήμα της συνολικής αποζημίωσης που οφείλει να δώσει η Τουρκία στους Αρμενίους.
Η ρητορική των κομμάτων της αρμενικής διασποράς είναι ευρέως γνωστή στην Τουρκία.
Το «σύνδρομο των Σεβρών» λοιπόν, σε συνδυασμό με τις αρμενικές φωνές για την επαναφορά της Συνθήκης συμβάλλουν στην άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει την γενοκτονία.
Βεβαίως, το γεγονός ότι υπάρχουν φωνές στην αρμενική διασπορά που ζητούν την επαναφορά της Συνθήκης των Σεβρών, δεν σημαίνει ότι σε περίπτωση που η Τουρκία αναγνωρίσει την γενοκτονία θα επιστρέψει εδάφη στους Αρμενίους.
Επομένως, ναι μεν η ψυχοσύνθεση της τουρκικής κοινωνίας είναι τέτοια που η αναγνώριση της γενοκτονίας θα είχε αρνητικό αντίκτυπο σε αυτήν, αλλά πολλά από αυτά που αναφέρω ανωτέρω είναι απλώς δικαιολογίες του τουρκικού κράτους για να μην κάνει το αυτονόητο.
Τέλος, αν η Τουρκία αναγνωρίσει την γενοκτονία των Αρμενίων θα πρέπει κάποια στιγμή να αναγνωρίσει και τις γενοκτονίες των Ασσυρίων και των Ποντίων.
Κλείνοντας, τόσο η Τουρκία όσο και η διεθνής κοινότητα συνεχίζουν να μην αναγνωρίζουν την γενοκτονία για τους λόγους που αναφέρω στο παρόν άρθρο.
Θεωρώ σκανδαλώδες το γεγονός ότι, δυτικά κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία, η Δανία και η Νορβηγία τα οποία θεωρητικώς μάχονται για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή το Ισραήλ το οποίο υπέστη το ίδιο γενοκτονία, δεν έχουν αναγνωρίσει την γενοκτονία των Αρμενίων.
Η στάση τους είναι τουλάχιστον υποκριτική. Ευτυχώς που οι πολίτες και η ακαδημαϊκή κοινότητα στις χώρες αυτές δεν υιοθετούν την στάση των κυβερνήσεών τους.
Όσο για την Τουρκία, το μόνο που καταφέρνει είναι να κάνει ζημιά στον ίδιο της τον εαυτό, διότι δίνει την εντύπωση ότι δεν έχει μετανιώσει για την σφαγή περισσοτέρων από ενάμιση εκατομμυρίων Αρμενίων.