Τον κώδωνα του κινδύνου ενόψει θέρους, με δεδομένη την επήρεια της Κλιματικής Αλλαγής, κρούει ο Μετεωρολόγος και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος.
Ο κ. Λαγουβάρδος θεωρεί ότι το μεγαλύτερο σημάδι της κλιματικής αλλαγής είναι η αναμφισβήτητη άνοδος της μέσης θερμοκρασίας παγκοσμίως κάτι που επηρεάζει και την Ελλάδα.
«Για εμένα το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα είναι οι καύσωνες. Ένα ύπουλο φαινόμενο που δικαίως ονομάζεται και σιωπηλός δολοφόνος» λέει ο ίδιος και υπογραμμίζει την ανάγκη να υπάρξει επιτέλους μια συνοχή, μια στενή συνεργασία μεταξύ του επιχειρησιακού και του επιστημονικού πεδίου κάτι που όπως υποστηρίζει αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. «Αδυνατούν να αξιοποιήσουν την επιστημονική γνώση σε κεντρικό επίπεδο Πολιτικής Προστασίας» λέει.
Κύριε Λαγουβάρδο, πόσο άνυδρος αποτυπώνεται ο εφετινός χειμώνας από τον οποίο εξερχόμαστε, συγκριτικά με τον περσινό; Ποιες περιοχές της χώρας αντιμετωπίζουν τα σοβαρότερα προβλήματα λειψυδρίας;
- Αυτό που διαφοροποιεί τον εφετινό χειμώνα (Δεκέμβριο-Ιανουάριο – Φεβρουάριο) είναι καταρχάς οι υψηλές θερμοκρασίες. Χονδρικά διανύσαμε ένα χειμώνα με εικοσιπέντε μέρες κρύες και τις υπόλοιπες με τιμές πάνω από τις κανονικές. Πρόκειται σίγουρα για έναν από τους λίγους Χειμώνες και στη χώρα μας με πολύ υψηλές θερμοκρασίες βάσει των διαθέσιμων στοιχείων μας.
Ως προς τα ύψη των βροχοπτώσεων υπάρχει μια πτώση μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου θα έλεγα αρκετά σοβαρή. Αν και υπήρξαν ορισμένες σημαντικές βροχές κυρίως στη Δυτική Ελλάδα κατά τον Ιανουάριο, στη συνέχεια ο Φεβρουάριος υπήρξε αρκετά άνυδρος σε όλη σχεδόν τη χώρα. Φυσικά είναι νωρίς να μιλήσουμε για λειψυδρία σε περιοχές της χώρας, θα ήθελα να το ξεκαθαρίσουμε αυτό.
Επίσης θα μπορούσαμε να σημειώσουμε πως διανύσαμε μια χρονιά με λίγα χιόνια καθώς μέχρι και τις είκοσι Ιανουαρίου παρατηρήσαμε ελάχιστη χιονόστρωση στα βουνά μας, άλλαξε η κατάσταση από τις αρχές του Φεβρουαρίου με αρκετές χιονοπτώσεις κυρίως στην ανατολική και νότια χώρα, όμως και πάλι η κατάσταση διαφοροποιήθηκε άρδην με την εμφάνιση υψηλών θερμοκρασιών. Αλλά και πριν, τα χιόνια κατά τους μήνες Δεκέμβριο και Ιανουάριο ήταν ελάχιστα στην Ελλάδα.
Σε ποια μετεωρολογικά φαινόμενα εντοπίζονται οι αλλαγές στην συχνότητα και στην ένταση, προφανώς συνυφασμένες με την παρούσα Κλιματική Αλλαγή;
- Το μεγαλύτερο σημάδι της Κλιματικής Αλλαγής είναι η αναμφισβήτητη άνοδος της μέσης θερμοκρασίας παγκοσμίως. Όσον αφορά στις βροχοπτώσεις (αν και θέλει ακόμη μια μελέτη) αυτό που τις συνδέει με την Κλιματική Αλλαγή είναι η ένταση τους και ταυτόχρονα η ημερολογιακή τους συρρίκνωση. Διαπιστώνουμε βροχές σε λιγότερες μέρες αλλά πιο ισχυρές όταν αυτές εκδηλώνονται τα τελευταία χρόνια. Ως ύψος βροχής παραμένει το ίδιο γιατί βρέχει περισσότερο ανά επεισόδιο… Αυτό το παρατηρούμε σε όλους τους Μετεωρολογικούς σταθμούς.
Σημασία έχει δε η κατανομή τους μέσα στο έτος… Όταν διανύουμε δυο μήνες ξηρασίας ή δυο μήνες ισχυρών βροχοπτώσεων δημιουργούνται προβλήματα και στις δύο περιπτώσεις στην πρώτη περίπτωση πέραν από τις επιπτώσεις στην αγροτική οικονομία ευνοούνται από τις υπάρχουσες συνθήκες τα περιστατικά των πυρκαγιών ενώ στη δεύτερη τα πλημμυρικά φαινόμενα.
Στο Εθνικό Αστεροσκοπείο διαθέτουμε ένα σύγχρονο δίκτυο που απαριθμεί πεντακόσιους σταθμούς σε όλη τη χώρα που μας βοηθά να καταγράφουμε τις συνθήκες που επικρατούν με πολλές λεπτομέρειες και εκτιμώ ότι είναι ένα εργαλείο που μέσα στα επόμενα έτη θα συμβάλει στην κατανόηση του φαινομένου με τις έντονες βροχοπτώσεις.
Η περιοχή της Πελοποννήσου παρουσιάζει πολλές καιρικές ιδιομορφίες. Θα μπορούσατε να μας τις αναλύσετε;
Ως προς την Πελοπόννησο, από το 2000 και μετά καταγράφουμε τα μετεωρολογικά φαινόμενα που έχουν επιφέρει σοβαρές τοπικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις με εξαίρεση τις πυρκαγιές, πλημμύρες, ανεμοστρόβιλους κεραυνούς με θύματα, το πως δηλαδή κατανέμονται ανά την χώρα. Η Πελοπόννησος είναι μια από τις περιοχές στις οποίες έχουν καταγραφεί πολύ έντονα καιρικά φαινόμενα. Περισσότερο έχουν πληγεί η Ηλεία και η Αχαΐα γιατί επηρεάζονται από τις κακοκαιρίες που εισέρχονται από το Ιόνιο. Ακολουθεί η Μεσσηνία.
Είναι νωρίς για οποιαδήποτε πρόβλεψη ενόψει θέρους, ωστόσο πολλά ακούγονται και σε λίγο από τους γνωστούς προφήτες και θα γράφονται – δημιουργώντας σύγχυση και σε πολλές περιπτώσεις αναστάτωση στους πολίτες. Υπάρχει ένα “καιρικό πλαίσιο” που εκ των προτέρων δύναται να εκτιμηθεί για τους θερμούς μήνες στη χώρα μας;
- Όντως δημιουργείται μια αναστάτωση στον πολίτη. Ακούγαμε πριν δέκα μέρες ότι έρχονται χιόνια κλπ. Κοιτάξτε στη χώρα μας συστήνονται κάποιοι άνθρωποι σαν μετεωρολόγοι ενώ δεν είναι μετεωρολόγοι είναι παρουσιαστές. Καλό θα ήταν να καταλάβουν ότι μπορεί να έχουμε κάποια πρόγνωση για δεκαπέντε ήμερες μπροστά όμως δεν γίνεται να αξιολογηθεί εκ των προτέρων και να επιβληθεί στον κόσμο ως η επικρατέστερη. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι επιστήμονες δεν ασχολούνται επαγγελματικά με το αντικείμενο. Πάλι λένε για επερχόμενες κακοκαιρίες για τις δεκαπέντε Μαρτίου, πολλές από αυτές τις προγνώσεις θα αλλάξουν γιατί αυτή είναι η φυσική εξέλιξη των φαινομένων. Θα πρέπει να συγκλίνουν όλα τα μετεωρολογικά μοντέλα και πάντα να αξιολογούμε και τον υπάρχοντα δείκτη αβεβαιότητας και να τον βάζουμε στο “κάδρο” για να αποφύγουμε καταστάσεις….
Κύριε Λαγουβάρδο θεωρητικά πότε “κλειδώνει” μια πρόγνωση;
- Όταν πρόκειται για μια ψυχρή εισβολή η πρόγνωση “κλειδώνει” έξι μέρες πριν. Όμως για να δούμε λεπτομέρειες, σε ποιες περιοχές θα έχουμε χιονόπτωση ή χιονόστρωση, είτε έντονες βροχοπτώσεις τότε η πρόγνωση γίνεται ακριβέστερη δύο ημέρες πριν…Το καλοκαίρι τα πράγματα αλλάζουν καθώς ακόμη και λίγες ώρες πριν σε κάποιες περιπτώσεις είναι δύσκολο να προβλέψουμε μια καταιγίδα… Σε γενικές γραμμές δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τους επόμενους μήνες, στην Μετεωρολογία καιρικό πλαίσιο δεν υπάρχει… Είναι πολύ δύσκολο.
Ποια είναι μέσα από τη δική σας επιστημονική οπτική η μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή για την χώρα μας; Και πως ο Κρατικός μηχανισμός μπορεί αν μη τι άλλο να την αντιμετωπίσει με απτά αποτελέσματα;
- Για μένα το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα είναι οι καύσωνες. Ένα ύπουλο φαινόμενο που δικαίως ονομάζεται και σιωπηλός δολοφόνος, γιατί δεν κάνει τη φασαρία μιας καταιγίδας… Στον καύσωνα του 2021 διαπιστώσαμε με τις ακραίες θερμοκρασίες πόσο πολύ ζορίστηκε ο πληθυσμός οι ευπαθείς ομάδες αλλά και τα οικοσυστήματα με τις μεγάλες δασικές πυρκαγιές και στην Αττική και στην Εύβοια. Αυτές οι καταστάσεις βάσει των προβολών που έχουμε από τα Κλιματικά μοντέλα φαίνεται ότι θα συνεχιστούν και δυστυχώς θα επιδεινωθούν τα επόμενα χρόνια.
Το 2022 σταθήκαμε τυχεροί όμως δεν συνέβη το ίδιο και στη δυτική Μεσόγειο που είχαμε σοβαρές και πολλές πυρκαγιές με αντίστοιχα προβλήματα. Θα έχουμε εντονότερους και μεγαλύτερης διάρκειας καύσωνες, οι οποίοι θα εμφανίζονται ολοένα και νωρίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες…
Το πρόβλημα θα είναι σοβαρό κυρίως για τους κατοίκους των αστικών κέντρων δεδομένου ότι ακόμη και κατά τη διάρκεια της νύχτας δεν αναμένεται να ανακουφίζονται μιας και οι θερμοκρασίες δεν θα πέφτουν… Στην ύπαιθρο τα πράγματα θα είναι λίγο καλύτερα κατά τις βραδινές και πρώτες πρωινές ώρες… Γνωρίζω ότι στη Νότια Ελλάδα το 2021 υπήρξαν μεγάλα προβλήματα στην παραγωγή σταφυλιών λόγω των παρατεταμένων υψηλών θερμοκρασιών και τεράστια καταστροφή οι μηλοκαλλιέργειες πλησίον του Θερμαϊκού.
Το φωνάζουμε συνεχώς: Θα πρέπει επιτέλους να υπάρξει μια συνοχή, μια στενή συνεργασία μεταξύ του επιχειρησιακού και του επιστημονικού πεδίου… Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. Αδυνατούν να αξιοποιήσουν την επιστημονική γνώση σε κεντρικό επίπεδο Πολιτικής Προστασίας.
Δεν μπορώ να το κατανοήσω, είναι ανορθολογικό να μην αξιοποιείται η επιστημονική γνώση που προσφέρουν τα δημόσια Πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα. Δεν θα σταματήσει η επιστήμη μια πυρκαγιά όμως μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα στην καλύτερη αντιμετώπιση της! Παρά τις οχλήσεις μας και παρά το γεγονός ότι τα ανωτέρω προβλέπονται και στον Κλιματικό νόμο που ψηφίστηκε το 2021 δεν εφαρμόζεται το αυτονόητο προκειμένου να θωρακιστούμε ενόψει σημαντικών καταστροφών που θα οφείλονται στα καιρικά φαινόμενα… Αυτό που συμβαίνει είναι αυτοκτονικό. Ας ευχηθούμε να έχουμε ένα ήπιο καλοκαίρι όπως πέρσι.