Την άλλη εβδομάδα ψηφίζεται ο νέος προϋπολογισμός στη Βουλή των Ελλήνων. Μας λένε ότι Ελλάδα εμφανίζει ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους από τον Μ.Ο. της ευρωζώνης. Αλλά το 26,9% του πληθυσμού βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ η ακρίβεια στα βασικά στραγγίζει τον μισθό πριν τελειώσει ο μήνας. Μπορεί να ζήσαμε και φέτος το Black Friday, αλλά ένας στους τρεις Έλληνες ζει το Black Year
Στα επίσημα κείμενα των Βρυξελλών, η Ελλάδα ανήκει στην ομάδα των χωρών που «τρέχουν». Αναμφισβήτητα τεράστια επιτυχία η παμψηφεί επιλογή του Κυριάκου Πιερακάκη στη κορυφή του τραπεζιού του Eurogroup. Η Κομισιόν προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2,1% για το 2025 και 2,4% για το 2026 – πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Στις ελληνικές κουζίνες, όμως, η συζήτηση είναι άλλη: ο μισθός τελειώνει στις 20, οι λογαριασμοί «σπάνε» σε δόσεις και η λέξη «ανάπτυξη» ακούγεται σαν κάτι που αφορά μια άλλη χώρα.
Τα νούμερα που κάνουν την Ελλάδα «success story»
Σύμφωνα με την τελευταία οικονομική πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ελληνική οικονομία αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται με ρυθμούς άνω του 2% τα επόμενα χρόνια, ξεπερνώντας τον μέσο όρο της ΕΕ και της ευρωζώνης.
Η εικόνα, με βάση τα μακροοικονομικά:
- Τελική ανάπτυξη: 2,3% το 2025 και 2,4% το 2026 για την Ελλάδα, όταν η ευρωζώνη κινείται γύρω στο 1,3%.
- Επενδύσεις: Ενισχυμένες από το Ταμείο Ανάκαμψης, μεγάλα έργα υποδομών, ψηφιακό μετασχηματισμό και τουρισμό.
- Δημόσια οικονομικά: Οίκοι αξιολόγησης, όπως η Fitch, αναβαθμίζουν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, μιλώντας για «ισχυρή δημοσιονομική θέση» και καλύτερη του αναμενομένου πορεία του χρέους.
Σε αυτό το επίπεδο, η αφήγηση είναι καθαρή: η Ελλάδα «γύρισε σελίδα» μετά την κρίση, αναπτύσσεται, προσελκύει επενδύσεις και βγαίνει σταδιακά από την εικόνα του «αδύναμου κρίκου».
Όμως η φτώχεια επιμένει – και σε ορισμένες περιοχές μεγαλώνει
Στο παράλληλο σύμπαν των κοινωνικών δεικτών, η εικόνα είναι λιγότερο λαμπερή:
- Το 2024, 26,9% του πληθυσμού στην Ελλάδα – δηλαδή περίπου 2,74 εκατομμύρια άνθρωποι – βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, από τα υψηλότερα ποσοστά σε όλη την ΕΕ.
- Σε πέντε ελληνικές περιφέρειες, πάνω από το 33% του πληθυσμού είναι σε αυτόν τον κίνδυνο, τοποθετώντας τη χώρα στην «σκοτεινή ζώνη» του ευρωπαϊκού χάρτη φτώχειας.
Με απλά λόγια: η συνολική πίτα μεγαλώνει, αλλά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας παραμένει στο όριο.
Πληθωρισμός: ο μέσος όρος ξεγελάει
Τον Σεπτέμβριο του 2025, ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή (HICP) στην Ελλάδα ήταν 1,8% σε ετήσια βάση – μια εικόνα σχετικής «ηρεμίας». Όμως ο μέσος όρος κρύβει πολλά:
- Σε ορίζοντα 12μήνου, ο μέσος πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 3,0%.
- Στα τρόφιμα, ο δείκτης τιμών φτάνει σε επίπεδα πάνω από 36% υψηλότερα σε σχέση με το 2015, σύμφωνα με τα στοιχεία για τις τιμές τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών.
Η εμπειρία της ακρίβειας αποτυπώνεται στο «καλάθι» και όχι στο δελτίο Τύπου: όταν τα βασικά είδη, από γάλα και λάδι μέχρι καθαριστικά, έχουν αυξηθεί σωρευτικά σε τέτοιο βαθμό, ο μισθός που δεν έχει ακολουθήσει αντίστοιχη πορεία χάνει ουσιαστικά την αξία του.
Το ΑΕΠ δεν μετράει ποιος ζει με άγχος και ποιος με άνεση
Η βασική παγίδα στη συζήτηση είναι το τι ακριβώς μετράμε:
- Το ΑΕΠ καταγράφει πόσα αγαθά και υπηρεσίες παράγονται σε μια οικονομία.
- Δεν δείχνει πώς μοιράζεται αυτός ο πλούτος: ποιοι κερδίζουν, ποιοι μένουν στάσιμοι, ποιοι χάνουν.
- Δεν αποτυπώνει την εργασιακή ανασφάλεια, το βάρος των ενοικίων, το πόσο «σφίγγουν το ζωνάρι» οι οικογένειες κάθε μήνα.
Έτσι εξηγείται το φαινομενικό παράδοξο: Μπορεί η Ελλάδα να εμφανίζει ρυθμούς ανάπτυξης για τους οποίους οι Βρυξέλλες να είναι ικανοποιημένες, ενώ ταυτόχρονα οι πολίτες να δηλώνουν – και στατιστικά – ότι αισθάνονται φτωχοί ή ευάλωτοι.
Τρεις διαφορετικές Ελλάδες στην ίδια στατιστική
Πίσω από τους μέσους όρους κρύβονται τρεις πολύ διαφορετικές πραγματικότητες:
- Η Ελλάδα των δεικτών και των επενδυτών
Είναι η εικόνα που βλέπουν διεθνείς οίκοι, θεσμοί, funds: σταθεροποίηση, ανάπτυξη, αναβαθμίσεις. - Η Ελλάδα των σταθερών μισθών και της ακρίβειας
Μισθωτοί και συνταξιούχοι που βλέπουν τα πάντα να ακριβαίνουν γρηγορότερα από ό,τι ανεβαίνουν τα εισοδήματά τους. - Η Ελλάδα της μόνιμης επισφάλειας
Άνεργοι, χαμηλόμισθοι, άνθρωποι σε υποβαθμισμένες περιοχές, οικογένειες μονογονεϊκές ή με πολλούς εξαρτώμενους – όσοι βρίσκονται στα στατιστικά της φτώχειας ή οριακά πάνω από αυτά.
Και οι τρεις «υπάρχουν» μέσα στο ίδιο ΑΕΠ. Απλώς αναπαρίστανται ως ένα ποσοστό.
Από την ανάπτυξη «στα χαρτιά» στην ανάπτυξη που τη νιώθεις
Το πραγματικό πολιτικό ερώτημα, που θα τεθεί για συζήτηση στη Βουλή, την ημέρα ψήφισης του προϋπολογισμού, αλλά και που θα κρίνει και την επόμενη δεκαετία, είναι άλλο. Πότε η ανάπτυξη θα γίνει κάτι που να το καταλαβαίνει ο πολίτης χωρίς να του το πει κανείς; Η απάντηση δεν βρίσκεται σε άλλη μια δεκαδική υποδιαστολή στο ποσοστό του ΑΕΠ, αλλά σε αλλαγές που αφορούν:
- τους μισθούς και τη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων,
- το κόστος στέγης,
- τη στόχευση του κοινωνικού κράτους,
- την ενίσχυση των περιοχών και των ομάδων που μένουν σταθερά πίσω.
Στο επόμενο, το 2ο μέρος της σειράς, το ρεπορτάζ κατεβαίνει από τα μακροοικονομικά στους δρόμους. Στους μικρομεσαίους που παλεύουν να επιβιώσουν σε μια οικονομία που αναπτύσσεται, αλλά όχι απαραίτητα γι’ αυτούς.
