Το μεγάλο στοίχημα της Ευρώπης να σπάσει την κυριαρχία της Κίνας στις σπάνιες γαίες και να μειώσει την εξάρτησή της από το Πεκίνο στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, της ενέργειας και πολλών ακόμη, ξεκινάει εκεί που τελειώνουν τα σύνορα της και ξεκινούν της Ρωσίας.
Στη βιομηχανική πόλη Νάρβα της Εσθονίας, το τελευταίο σύνορο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, δημιουργήθηκε και λειτουργεί από τον Σεπτέμβριο του 2025, από την καναδική εταιρεία Neo Performance Materias, το μεγαλύτερο εργοστάσιο μαγνητών της Ευρώπης.
Οι μαγνήτες, ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στη συνεχιζόμενη γεωπολιτική αντιπαλότητα μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία της σύγχρονης τεχνολογίας, όπως ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες, smartphones, σύγχρονος ιατρικός εξοπλισμός όπλα ακριβείας και φυσικά τεχνητή νοημοσύνη.
Σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Neo, Rahim Suleman, το εργοστάσιο θα παράγει 2.000 μετρικούς τόνους μαγνητών σπάνιων γαιών το 2025, πριν φτάσει σταδιακά πάνω από στους 5.000 τόνους, καθώς επιδιώκει να συμβαδίσει με «μια εξαιρετικά ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά».
Η Ευρώπη εισάγει σήμερα για τις ανάγκες της σχεδόν όλους τους μαγνήτες σπάνιων γαιών από την Κίνα, με την εγκατάσταση στην Εσθονία να φιλοδοξεί να καλύψει στα επόμενα χρόνια το 10% της ζήτησης της.
Η προσπάθεια της Ευρώπης να επιτύχει τους στόχους της για την ασφάλεια των πόρων αντιμετωπίζει αρκετά εμπόδια. Οι αναλυτές έχουν επικαλεστεί ζητήματα όπως το έλλειμμα χρηματοδότησης, η επαχθής ρύθμιση, η περιορισμένη και κατακερματισμένη αλυσίδα εφοδιασμού που κατασκευάζεται στην ΕΕ και το σχετικά υψηλό κόστος παραγωγής. Όλα αυτά εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητα των φιλόδοξων στόχων της ΕΕ για την αλυσίδα εφοδιασμού.
«Η Ευρώπη χρειάζεται μια μεγάλη αύξηση στην ικανότητα μαγνητών σπάνιων γαιών για να πλησιάσει έστω και λίγο μια διαφοροποιημένη αλυσίδα εφοδιασμού για τις αυτοκινητοβιομηχανίες της», δήλωσε η Caroline Messecar, αναλύτρια της Fastmarkets, στο CNBC.
Τον Οκτώβριο, η Κίνα συμφώνησε να καθυστερήσει τον έλεγχο των εξαγωγών της σε ορυκτά σπάνιων γαιών στο πλαίσιο μιας συμφωνίας μεταξύ του Xi Jinping και του Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο, οι προηγούμενοι περιορισμοί της Κίνας για τις σπάνιες γαίες, οι οποίοι ανέτρεψαν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, παραμένουν σε ισχύ.
«Είναι ειλικρινά ένα πρόβλημα δισεκατομμυρίων δολαρίων που επηρεάζει τις βιομηχανίες κατάντη αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Επομένως, αξίζει να λυθεί», δήλωσε ο Ryan Castilloux, διευθύνων σύμβουλος της Adamas Intelligence, συμβουλευτικής εταιρείας κρίσιμων ορυκτών.
Η Ευρώπη, ειδικότερα, έχει βρεθεί στο στόχαστρο των δασμολογικών αναταραχών. Στις οικονομικές προβλέψεις του φθινοπώρου 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαπίστωσε ότι η μείωση των κινεζικών εξαγωγών προκάλεσαν τεράστια προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα σε διάφορους τομείς, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία και η πράσινη ενέργεια. Το γεγονός, ότι η ανάπτυξη της Ευρωπαικής βιομηχανίας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από έναν ισχυρό προμηθευτεί οδήγησε τις Βρυξέλλες στην αναζήτηση εναλλακτικού σχεδίου.
Στο πλαίσιο αυτό, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε τον Οκτώβριο ότι βρίσκονται σε εξέλιξη σχέδια για την έναρξη ενός λεγόμενου σχεδίου «RESourceEU» στα χνάρια της «REPowerEU», η οποία επεδίωκε να ξεπεράσει τα εμπόδια στον εφοδιασμό για την ενέργεια.
Το έργο Narva προηγείται αυτών των μέτρων, αλλά, με 18,7 εκατομμύρια ευρώ σε χρηματοδότηση από την ΕΕ, αποτελεί παράδειγμα αυτού που ελπίζει να επιτύχει η ΕΕ. Και παρόλο που η παραγωγή του είναι μέτρια σε σύγκριση με τη συνολική ζήτηση, καταδεικνύει πώς η ΕΕ σχεδιάζει να ενισχύσει την ικανότητα παραγωγής μαγνητών στην ΕΕ και να μειώσει την εξάρτηση της από την Κίνα.
Το Πεκίνο, είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της αλυσίδας εφοδιασμού κρίσιμων ορυκτών, καθώς κατέχει το 60% της παγκόσμιας εξόρυξης σπάνιων γαιών και πάνω από το 90% της κατασκευής μαγνητών ενώ η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέςας κινεζικών σπάνιων γαιών στον κόσμο.
Η επιλογή ωστόσο της τοποθεσίας από την καναδική εταιρεία, για την δημιουργία ενός σημαντικού εργοστασίου για την Ευρώπη, έχει προκαλέσει αντιδράσεις καθώς βρίσκεται μια ανάσα από τα σύνορα της Ρωσίας. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε δηλώσει ότι η Εσθονική πόλη Narva είναι ιστορικά μέρος της Ρωσίας και θα πρέπει να της ανήκει.
Αυτό σημαίνει, ότι σε περίπτωση που ο Πούτιν αποφασίσει να χτυπήσει κάποια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ το πιθανότερο είναι ότι θα ξεκινήσει από την Νάρβα της Εσθονίας. Ερωτηθείς ο Suleman της Neo γιατί επιλέχθηκε η περιοχή αυτή για την κατασκευή του εργοστασίου, είπε ότι η εταιρεία έχει σημαντική επιχειρηματική παρουσία στην Εσθονία και θεωρήθηκε ως το σωστό μέρος στην Ευρώπη».
