Μέχρι χθες, η παράβαση «χάνονταν» συχνά ανάμεσα σε χαρτάκια στο παρμπρίζ, καθυστερήσεις, αμφισβητήσεις και χαμηλή εισπραξιμότητα. Σήμερα, το κράτος ποντάρει σε ένα νέο, ενιαίο ψηφιακό μοντέλο: κάμερες που βλέπουν παραβιάσεις (κόκκινο, ταχύτητα, κινητό, ζώνη/κράνος, λεωφορειολωρίδες), διασύνδεση με κεντρικό πληροφοριακό σύστημα και ειδοποίηση του πολίτη στη θυρίδα του στο gov.gr με μηνύματα υπενθύμισης. Το κρίσιμο ερώτημα είναι πόσο «AI» είναι αυτό στην πράξη και πόσο γρήγορα θα μεταφραστεί σε κλήσεις.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό που παρουσιάζεται για την πιλοτική φάση, οι πρώτες εγκαταστάσεις «κουμπώνουν» σε οκτώ κομβικά σημεία (διασταυρώσεις/αρτηρίες) σε διαφορετικούς δήμους του λεκανοπεδίου:
Αθηναίων: Πανεπιστημίου & Λ. Βασ. Σοφίας
Αγίας Παρασκευής: Λ. Μεσογείων & Λ. Χαλανδρίου
Ραφήνας-Πικερμίου: Λ. Μαραθώνος & Φλέμινγκ
Καλλιθέας: Λ. Συγγρού & Αγίας Φωτεινής
Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης: Λ. Ποσειδώνος & Ερμού
Αλίμου: Λ. Ποσειδώνος & Λ. Αλίμου
Ελληνικού-Αργυρούπολης: Λ. Βουλιαγμένης & Τήνου
Φιλοθέης-Ψυχικού: Λ. Κηφισίας & Εθν. Αντιστάσεως
Παράλληλα, πληροφορίες μας για τις «πρώτες AI κάμερες» στην Αθήνα περιγράφουν και πιο συγκεκριμένα σημεία, ιδίως σε Συγγρού/Σύνταγμα/Μεσογείων/Ποσειδώνος. Και σε ερώτησή μας για το ΑΙ, πήραμε την απάντηση ότι «στην αρχή η τεχνητή νοημοσύνη «εκπαιδεύεται» και δεν κόβονται ακόμη κλήσεις».
Μιλώντας για το θέμα με τον υπουργό αναπληρωτή Μεταφορών και Υποδομών Κώστα Κυρανάκη, μας απάντησε ότι «οι κάμερες τοποθετούνται για να σώσουν ζωές. Γιατί κάθε παράωβαση μπορεί να καταλήξει και στην απώλεια ζωής. Το βλέπουμε καθημερινά στους δρόμους»
Επίσης ο κ.Κυρανάκης πρόσθεσε ότι «η Ελλάδα εφαρμόζει αυτό που γίνεται και σε άλλες σύγχρονες χώρες».
Όπως μας ελέχθη, στο πλάνο με τις κάμερες εμπλέκονται αρκετοί. Περιφέρειες, Δήμοι, αρμόδια υπουργεία, συγκοινωνιολόγοι και φυσικά η Τροχαία. Και μάλιστα μας δόθηκε και ο σχεδιασμός της κλιμάκωσης τοποθετήσεων:
388 κάμερες στην Αττική, σε 100 σταθερά σημεία, με στόχο κάλυψη βασικών αρτηριών (κέντρο, βόρεια/νότια/δυτικά, Πειραιάς). Πού πάνε οι 388; (ενδεικτικά, από τη λίστα των 100 σημείων)
Στο κέντρο, εμφανίζονται επαναλαμβανόμενα «hot spots» όπως Συγγρού, Αμαλίας/Βασ. Όλγας, Πανεπιστημίου, Βασ. Σοφίας, Κηφισίας, Κατεχάκη/Μεσογείων. Στα νότια, Ποσειδώνος και Βουλιαγμένης· στα δυτικά, Κηφισός, Λ. Αθηνών, Θηβών· στον Πειραιά, Πειραιώς και κομβικές διασταυρώσεις.
Σε πανελλαδικό επίπεδο, το αφήγημα της «μεγάλης εικόνας» φτάνει έως 2.000 σταθερές κάμερες και 500 κινητά συστήματα σε λεωφορεία (κυρίως για λεωφορειολωρίδες).
Τι θα «γράφουν» οι κάμερες
Στην περιγραφή της μεταρρύθμισης, οι κάμερες στοχεύουν σε «βαριές» και συχνές παραβάσεις με ισχυρό αποτύπωμα στην οδική ασφάλεια:
Παραβίαση ερυθρού σηματοδότη
Υπέρβαση ταχύτητας
Χρήση κινητού κατά την οδήγηση
Μη χρήση ζώνης/κράνους
κΚίνηση σε λεωφορειολωρίδα ή/και ΛΕΑ όπου προβλέπεται
Σε ότι,αφορά το πώς θα λειτουργεί το «AI» και πόσο αυτοματοποιημένο θα είναι, η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν παρουσιάζεται (τουλάχιστον στην εκκίνηση) ως “αυτόματος εισπράκτορας”.
Σε αυτή την πρώτη φάση, το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης εντοπίζει/ταξινομεί πιθανές παραβάσεις (π.χ. κινητό στο χέρι, μη ζώνη), αλλά η βεβαίωση δεν θα γίνετσι «χωρίς άνθρωπο». Το θεσμικό πλαίσιο/διαδικασία όπως περιγράφεται στη διαβούλευση, προβλέπει ότι «όταν η παράβαση διαπιστώνεται μέσω ηλεκτρονικών συσκευών/καμερών, αρμόδιο ελεγκτικό όργανο θα είναι εκείνο που θα εγκρίνει την καταγραφή μέσα από το Ε.Η.Σ. πριν εκδοθεί η Πράξη Βεβαίωσης Παράβασης».
Με απλά λόγια: AI για να «δει» γρήγορα και μαζικά, αλλά άνθρωπος (ή υπηρεσία) για να «κλειδώσει» τη νομική πράξη. Ειδικά όσο το σύστημα εκπαιδεύεται και δοκιμάζεται.
Θα έρχεται μήνυμα στο κινητό; Email; «περάστε από το τμήμα»;
Το νέο μοντέλο υπόσχεται τέλος στις άσκοπες μετακινήσεις για ενημέρωση/ένσταση/πληρωμή, με κέντρο βάρους τη θυρίδα του πολίτη στο gov.gr. Η ενημέρωση περιγράφεται ως ψηφιακή επίδοση στη θυρίδα στο gov.gr, με δυνατότητα ειδοποίησης και μέσω SMS (όπως περιγράφεται και σε ρεπορτάζ για τη λειτουργία των 388).
Για τη διαδικασία ένστασης, στη διαβούλευση αναφέρεται ρητά ότι η προθεσμία ξεκινά από την κοινοποίηση της Π.Β.Π. στη θυρίδα πολίτη του gov.gr. Και για να «δέσει» επιχειρησιακά το SMS/email, κομβικό είναι να έχει ο πολίτης ενημερωμένα στοιχεία επικοινωνίας (π.χ. μέσω Εθνικού Μητρώου Επικοινωνίας), κάτι που αναφέρεται και σε οδηγούς/ρεπορτάζ γύρω από τις ενστάσεις και τη νέα ψηφιακή ροή.
Και για να γίνει το ρεπορτάζ μας πιό σαφές ως προς το “σύστημα ειδοποίησης”, σημειώνουμε τα εξής:
«Η επίδοση γίνεται ψηφιακά στο gov.gr. Η ειδοποίηση στον πολίτη θα έρχεται ως ενημέρωση (π.χ. SMS/email), εφόσον έχουν δηλωθεί σωστά τα στοιχεία επικοινωνίας. Το αν θα υπάρξει και push μέσα από εφαρμογές τύπου wallet είναι κάτι που μένει να αποσαφηνιστεί καθαρά σε επίπεδο εφαρμογής.»
Ρωτήσαμε αρμόδια πηγή, τί γίνεται με τις κάμερες στους αυτοκινητόδρομους. Και τί ισχύει για Αττική Οδό. Μας απάντησε ότι ήδη υπάρχουν «κάμερες–πρόστιμο» σε κομμάτια του δικτύου. Στην Αττική Οδό λειτουργούν κάμερες που βεβαιώνουν παραβάσεις (αναφέρονται δεκάδες, σε συγκεκριμένα σημεία). Επιπλέον, δημόσιες τοποθετήσεις/ρεπορτάζ επιμένουν ότι οι κάμερες ταχύτητας στον αστικό αυτοκινητόδρομο είναι ενεργές και βεβαιώνουν παραβάσεις. (Άρα το «δεν δουλεύουν» δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο).
Το νέο στοιχείο τώρα» είναι η ενοποίηση σε ένα ενιαίο ψηφιακό σύστημα (Ε.Η.Σ.), ώστε να μη μιλάμε για «νησίδες» εφαρμογών, αλλά για μία ροή από την καταγραφή μέχρι την είσπραξη/ένσταση. Μιλάμε για «camera enforcement» που διεθνώς στηρίζεται σε 3 πράγματα: (α) αξιόπιστη ταυτοποίηση πινακίδας/ιδιοκτήτη, (β) καθαρή διαδικασία κοινοποίησης και δικαιώματα ένστασης, (γ) διαφάνεια για το τι καταγράφεται και για πόσο κρατιέται.
Μικρή σύγκριση: τι κάνουν Ευρώπη και ΗΠΑ (και γιατί έχει σημασία)
Ευρώπη (γενικά):
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όταν σε πιάσει κάμερα ταχύτητας, η διαδικασία ξεκινά με επιστολή (Notice of Intended Prosecution) προς τον κάτοχο του οχήματος, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό όριο.
Στη Γαλλία, ο κεντρικός μηχανισμός (ANTAI) περιγράφει βήματα από την καταγραφή μέχρι την αποστολή της ειδοποίησης/προστίμου και δυνατότητες ηλεκτρονικής επικοινωνίας.
Στην Ιταλία, το σύστημα Tutor σε αυτοκινητόδρομους βασίζεται σε αναγνώριση πινακίδας και «μέση ταχύτητα» σε τμήμα διαδρομής (section control).
Στην Ολλανδία, κάμερες είναι τοποθετημένες σε κεντρικούς οδικούς άξονες, στο κέντρο της πόλης και μάλιστα μετρούν πόση ώρα κάνει ένα αυτοκίνητο από κάμερα σε κάμερα, για να βεβαιώσουν την ταχύτητα του. Η οποία αν έχει ξεπεράσει το προβλεπόμενο όριο, τότε στέλνετε επιβεβαίωση της παραβάσης με ηλεκτρονική κλήση στον κάτοχο του αυτοκινήτου.
Σε επίπεδο Ε.Ε., υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για διασυνοριακή ανταλλαγή πληροφοριών για ορισμένες παραβάσεις (π.χ. ταχύτητα, κόκκινο, ζώνη, κινητό), που ενισχύει την ιδέα ότι οι «αυτόματες» παραβάσεις δεν σταματούν στα σύνορα.
ΗΠΑ:
Η εικόνα είναι κατακερματισμένη (νόμοι ανά πολιτεία/πόλη), αλλά οργανισμοί οδικής ασφάλειας σημειώνουν ότι οι κλήσεις από κάμερες συχνά ταχυδρομούνται στον ιδιοκτήτη του οχήματος και ρυθμίζονται από ειδικές διατάξεις.
Πέντε «καυτές» εκκρεμότητες σε αναμονή απαντήσεων
Στον επίλογο του συγκεκριμένου ρεπορτάζ ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί ορισμένα σημαντικά πράγματα. Πρόκειται για πέντε εκκρεμότητες πού μας διαβεβαίωσαν ότι θα απαντηθούν σύντομα, με την εφαρμογή του συστήματος και τα πρώτα αποτελέσματα
- Πόσος χρόνος θα μεσολαβεί από την παράβαση μέχρι την κοινοποίηση στη θυρίδα; (εκεί κρίνεται το «αποτρεπτικό αποτέλεσμα»)
- Τι ποσοστό θα περνά ανθρώπινη επιβεβαίωση και πότε/αν θα πάμε σε πλήρη αυτοματοποίηση;
- Τι κρατά το σύστημα: φωτογραφία/βίντεο/μεταδεδομένα, για πόσο, και ποιος έχει πρόσβαση; (ιδιωτικότητα)
- Πώς λειτουργεί στην πράξη η ένσταση (ψηφιακά ραντεβού/βιντεοκλήσεις κ.λπ.) και πόσο «ρεαλιστικές» είναι οι προθεσμίες;
- Πού πάνε τα έσοδα και πώς θα αποφεύγεται το «είναι για τα λεφτά» (σήμανση, κριτήρια επιλογής σημείων, δημοσίευση ανοιχτών/ανωνυμοποιημένων δεδομένων);
