Δευτέρα 17 Νοεμβρίου, 52 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η Ελλάδα θυμάται. Αλλά πόσο πραγματικά ακούει ακόμη το μήνυμα εκείνης της νύχτας; Πενήντα δύο χρόνια δεν είναι λίγα. Μια ολόκληρη γενιά γεννήθηκε, μεγάλωσε και γκρίζαρε με το Πολυτεχνείο ως φόντο στις σχολικές γιορτές, στα συνθήματα, στις πορείες. Κι όμως, το ερώτημα παραμένει βασανιστικά επίκαιρο: εκείνο το «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» πόσο έχει δικαιωθεί σήμερα;
Το «ψωμί» για πολλούς παραμένει ζητούμενο. Ακρίβεια, χαμηλοί μισθοί, ανασφάλεια, νέοι που φεύγουν στο εξωτερικό, οικογένειες που μετρούν κάθε ευρώ. Η οικονομική κρίση άφησε βαθιά σημάδια και, αν και τα στατιστικά μιλούν για ανάπτυξη, η καθημερινότητα άλλες ιστορίες διηγείται. Η αξιοπρεπής διαβίωση δεν είναι αυτονόητο δικαίωμα, αλλά συχνά ένας καθημερινός αγώνας.
Η «παιδεία» παραμένει πεδίο σύγκρουσης. Πανεπιστήμια υπό πίεση, σχολεία που παλεύουν με ελλείψεις, νέοι που διαβάζουν περισσότερο για να χωρέσουν σε λιγότερες ευκαιρίες. Η γνώση, που κάποτε ήταν σύμμαχος της δημοκρατίας, σήμερα συχνά γίνεται εργαλείο αποκλεισμού: ποιος έχει πρόσβαση, ποιος μένει πίσω, ποιος μπορεί να πληρώσει για φροντιστήρια, σπουδές, μεταπτυχιακά.
Και η «ελευθερία»; Ζούμε σε κοινοβουλευτική δημοκρατία, ψηφίζουμε, εκφραζόμαστε, διαδηλώνουμε. Όμως η ελευθερία δεν μετριέται μόνο στις κάλπες. Μετριέται στην ποιότητα της δημόσιας συζήτησης, στην εμπιστοσύνη στους θεσμούς, στην προστασία των δικαιωμάτων, στην απουσία φόβου. Όταν ο κόσμος αισθάνεται ότι δεν ακούγεται, ότι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην του, τότε η ελευθερία μοιάζει περισσότερο τυπική παρά ουσιαστική.
Σήμερα, το κοινωνικό γίγνεσθαι δεν έχει τη μορφή της εξέγερσης του ’73. Είναι διάσπαρτο, αποσπασματικό, συχνά σιωπηλό: στις μικρές αλληλεγγύες της γειτονιάς, στα κινήματα για το περιβάλλον, στα αιτήματα για ισότητα, στις φωνές που διεκδικούν διαφάνεια και δικαιοσύνη. Δεν είναι το ίδιο, ούτε μπορεί να είναι. Όμως, σε μια Ελλάδα που «ζορίζεται», η ανάγκη για συλλογικότητα επιστρέφει.
Το πραγματικό στοίχημα της επετείου δεν είναι να καταθέσουμε απλώς στεφάνια ή να επαναλάβουμε συνθήματα. Είναι να κοιταχτούμε ειλικρινά στον καθρέφτη και να αναρωτηθούμε:
Τι θα σήμαινε σήμερα ένα αυθεντικό «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία»; Για τους εργαζόμενους, για τους συνταξιούχους, για τους μαθητές, για τους άνεργους, για εκείνους που αισθάνονται αόρατοι.
Αν το Πολυτεχνείο παραμένει ζωντανό, δεν είναι επειδή το γράφουν τα ημερολόγια, αλλά επειδή ακόμη υπάρχουν άνθρωποι που αρνούνται να συμβιβαστούν με την αδικία. Και όσο ο κόσμος εδώ στην Ελλάδα παλεύει, το μήνυμα εκείνης της νύχτας θα συνεχίσει να μας καλεί. Όχι ως ανάμνηση, αλλά ως απαίτηση για ένα πιο δίκαιο αύριο.
