Το καλοκαίρι που πέρασε, ένας όρος έγινε viral στο TikTok «ακουμπώντας» πολλούς από εμάς: Tο DOOM.
Το DOOM είναι ακρωνύμιο του “didn’t organize, only moved” – δηλαδή “δεν τακτοποιήθηκε, απλώς μετακινήθηκε”. Αυτό μπορεί να είναι ένα συρτάρι-χαός γεμάτο αποδείξεις, λογαριασμούς και άλλα χαρτιά που έχουμε αναβάλει να οργανώσουμε. Μπορεί να είναι ένα χάρτινο κουτί σε μια γωνιά του υπνοδωματίου μας γεμάτο με αντικείμενα γραφείου από την παλιά μας δουλειά και άλλα πράγματα που είχαμε ξεχάσει ότι έχουμε στην κατοχή μας.
Για πολλούς ανθρώπους με ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) – ή και για οποιονδήποτε νιώθει πελαγωμένος μπροστά σε ένα τέτοιο χάος – είναι εύκολο να καταφύγει στη λιγότερο ιδανική λύση: το να τα πετάξουμε όλα ελπίζοντας πως τίποτα από αυτά δεν ήταν σημαντικό.
Το «αργότερα» που όταν φτάσει μας βρίσκει αποκαμωμένους
Η Κέιτ Οσμπορν, συγγραφέας, υπέρμαχος και εκπαιδευτικός για τη ΔΕΠΥ, το έχει κάνει η ίδια κι επίσης γνωρίζει πολλούς άλλους στην κοινότητα της ΔΕΠΥ που έχουν κάνει το ίδιο.
«Δεν είναι κάτι για το οποίο θα καυχιόμουν ή θα έλεγα ότι είμαι περήφανη, αλλά ξέρω πώς είναι να είμαστε τόσο καταβεβλημένοι που να λέμε: «”Ξέρεις κάτι; Δεν τα χρειάζομαι αυτά” και απλώς τα πετάμε όλα».
Η Οσμπορν, γνωστή διαδικτυακά ως Catieosaurus και παρουσιάστρια του podcast “Sorry, I Missed This: The Everything Guide to ADHD and Relationships”, έδωσε ένα παράδειγμα: την οργάνωση του γραφείου της. Αναπόφευκτα, υπάρχουν αντικείμενα που δεν έχουν συγκεκριμένη θέση στο σπίτι. Τα βάζει σε ένα κουτί με σκοπό να τα τακτοποιήσει αργότερα μέσα στην ημέρα. Όμως, όταν φτάσει το «αργότερα», έχει χάσει τη συγκέντρωση και την ενέργειά της.
«Λέω, “θα βάλω αυτό το κουτί στην άκρη και θα το κοιτάξω αργότερα”, αλλά επειδή δυσκολεύομαι με την προτεραιοποίηση, τη διαχείριση εργασιών και τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, ξεχνάω συνεχώς το κουτί – μέχρι να το δω ξανά. Και όταν το δω, συνήθως κάνω κάτι άλλο, οπότε μένει εκεί ακόμα περισσότερο».
Τελικά, μέρες ή και εβδομάδες μετά, ανοίγει το κουτί, μόνο για να νιώσει παραλυμένη από το φάσμα των επιλογών που ανοίγεται μπροστά της: «Τι να κρατήσω; Τι θα γίνει αν το χρειαστώ; Κι αν μου φανεί χρήσιμο αργότερα;»
Κάπως έτσι, τα κουτιά αρχίζουν να στοιβάζονται. Μέχρι που κάποια στιγμή αποφασίζει είτε να τα πουλήσει online – ή, πιο πιθανό – να τα πετάξει. (Στην περίπτωσή της, τα αφήνει σε ένα τοπικό κέντρο για δωρεές.)
«Είναι απολύτως λογικό ένα άτομο με ΔΕΠΥ να νιώθει καταβεβλημένο και να πει: “Δεν έχω χρόνο, χώρο ή ενέργεια για να το περάσω όλο αυτό – θα πετάξω το κουτί και θα απαλλαγώ από το βάρος”».
Σαν να κλείνουμε όλα τα ανοιχτά tabs του browser με μια κίνηση
Η Μάντισον Πέρι, ψυχολόγος και ιδιοκτήτρια του Austin Holistic Psychology, λέει ότι πολλοί πελάτες της αναφέρουν αυτήν την παρόρμηση. Την παρομοιάζει με το να κλείνεις όλα τα ανοιχτά tabs του browser με μία κίνηση:
«Είναι ριψοκίνδυνο, αλλά η αίσθηση ανακούφισης είναι απίστευτη».
«Αντίστοιχα, οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ έχουν υπερβολικά πολλά “νοητικά tabs” ανοιχτά ταυτόχρονα. Οπότε κατακλύζονται και πρέπει να βρουν έναν τρόπο να κλείσουν μερικά. Το να πετάξουν κάτι αφαιρεί την ανάγκη να το οργανώσουν ή να του βρουν χώρο».
Φυσικά, δεν χρειάζεται να έχουμε ΔΕΠΥ για να καταφύγιουμε στο να τα πετάξουμε όλα.
Ωστόσο, τι συμβαίνει με την παρόρμηση για τα πετάξουμε όλα στα άτομα με ΔΕΠΥ;
Το πέταγμα όλων σχετίζεται άμεσα με τη δυσλειτουργία των εκτελεστικών λειτουργιών – ένα βασικό σύμπτωμα της ΔΕΠΥ που επηρεάζει την ικανότητα έναρξης και ολοκλήρωσης καθηκόντων, εξηγεί ο Ολιβερ Ντρέικφορντ, ψυχοθεραπευτής στο West Hollywood της Καλιφόρνια. «Δεν είναι απλώς παρορμητικό ξεκαθάρισμα. Για πολλούς με ΔΕΠΥ, είναι μια αυτόματη, αντιδραστική συμπεριφορά που βοηθά στην αποφυγή του άγχους και της αβεβαιότητας όταν ο εγκέφαλος υπερφορτώνεται από ακαταστασία.»
Το πέταμα μπορεί επίσης να συνδέεται με την αποφυγή εμπειριών – δηλαδή την προσπάθεια αποφυγής σκέψεων, συναισθημάτων, αναμνήσεων ή φυσικών αισθήσεων, ακόμα κι αν αυτό βλάπτει μακροπρόθεσμα.
«Αντί, για παράδειγμα, να αντιμετωπίσουμε το άγχος και την αβεβαιότητα που νιώθουμε κοιτώντας μια στοίβα με ανοιγμένα γράμματα και λογαριασμούς, τα ρίχνουμε όλα σε ένα συρτάρι, ώστε – ελπίζουμε – να τα δούμε αργότερα, όταν νιώσουμε έτοιμοι».
Ο Ντρέικφορντ αντιμετωπίζει το πέταγμα όλων των πραγμάτων ως προσπάθεια να δημιουργηθεί ηρεμία, όπως αυτή που φέρνει ένα καθαρό δωμάτιο ή ένα “tabula rasa”. Είναι ένα στιγμιαίο αίσθημα ανακούφισης, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα τσιρότο πάνω σε βαθύτερα συναισθήματα καταπίεσης και άγχους. «Μακροπρόθεσμα, το πέταμα δεν βοηθά στην ανάπτυξη αντοχής σε τέτοιου είδους συναισθήματα, ούτε ενισχύει τις δεξιότητες διαχείρισης της ΔΕΠΥ».
Αν έχουμε την τάση να «πετάμε», ορίστε πώς να το διαχειριστούμε:
🔹 Κατανόησε τι σου προκαλεί την ανάγκη να πετάξεις.
Η επίγνωση των συναισθημάτων σου είναι το πρώτο βήμα για ουσιαστική αλλαγή.
Αν δεν συνειδητοποιείς το άγχος, την αβεβαιότητα ή το στρες που νιώθεις, λειτουργείς στον «αυτόματο πιλότο» και καταφεύγεις σε παρορμητικές ενέργειες.
🔹 Μην φοβάσαι να πετάξεις ό,τι πραγματικά χρειάζεται να πεταχτεί.
Δεν είναι κακό να ξεφορτωθείς δοχεία από φαγητό που έχουν χαλάσει.
Καλό είναι να αποφεύγουμε τη σπατάλη, αλλά μερικές φορές πρέπει να πάρουμε δύσκολες αποφάσεις.
Ας δοκιμάσουμε το «Παιχνίδι των 10 αντικειμένων»
Ο εγκέφαλος με ΔΕΠΥ συχνά νομίζει ότι πρέπει να τα κάνει όλα ταυτόχρονα, κάτι που δημιουργεί άγχος – και τελικά οδηγεί στα παραπάνω.
Για να μειώσουμε αυτήν την τάση και να διασπάσουμε τις μεγάλες εργασίες σε μικρότερες, πιο διαχειρίσιμες, ο Ντρέικφορντ προτείνει το «Παιχνίδι των 10 πραγμάτων».
«Για παράδειγμα, αντί να προσπαθήσουμε να πληρώσουμε όλη τη στοίβα με τους λογαριασμούς, ας ξεκινήσουμε μόνο με 10. Ή αντί να καθαρίσουμε όλη την κουζίνα, ας πλύνουμε 10 πιάτα. Αυτές οι μικρές εργασίες είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμες, και αν νιώσουμε ότι μπορούμε, ας προχωρήσουμε σε άλλα 10.»
Ας εφαρμόσουμε τον «κανόνα των δύο λεπτών».
Αν κάτι μπορεί να γίνει σε λιγότερο από δύο λεπτά, κάν’ το τώρα, λέει ο Ντρέικφορντ .
«Για παράδειγμα, μετά το πρωινό, ας αφιερώσουμε δύο λεπτά για να πλύνουμε το μπολ των δημητριακών ή να το βάλουμε στο πλυντήριο πιάτων – μην περιμένουμε να γυρίσουμε από τη δουλειά.»
Να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας
Η Οσμπορν αναφέρει λέει ότι διαβάζει πολλά σχόλια σε άρθρα για τη ΔΕΠΥ και βλέπει υπερβολική κριτική: «Σχόλια όπως ‘είσαι απλώς τεμπέλης’, ‘δεν προσπαθείς αρκετά’, ‘βάλ’ τα κάτω και κάν’ τα’, ‘είσαι ανώριμος’, ‘τι απαίσιος, σπάταλος άνθρωπος’…»
Αυτό που θέλει να καταλάβει ο κόσμος είναι ότι η ΔΕΠΥ είναι μειονέκτημα των εκτελεστικών λειτουργιών. «Δεν είναι ότι δεν προσπαθούμε αρκετά, δεν είναι ότι είμαστε τεμπέληδες – οι εγκέφαλοί μας κυριολεκτικά επεξεργάζονται τις πληροφορίες διαφορετικά. Και αυτές οι διαφορές φαίνονται πολύ έντονα σε καταστάσεις όπως αυτή.» «Για τον εγκέφαλο με ΔΕΠΥ, πρόκειται για εκατοντάδες μικρότερα βήματα, και το καθένα απαιτεί ενέργεια. Δεν είναι καθόλου ευχάριστο να νιώθεις τόσο πελαγωμένος και να καταλήγεις να τα πετάς όλα στα σκουπίδια. Όταν το κάνουμε, είναι γιατί δεν έχουμε άλλη επιλογή».
Καθώς προσπαθούμε να διαχειριστούμε αυτή τη συμπεριφορά, ας θυμηθούμε να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας, λέει η Οσμπορν. «Είναι πολύ εύκολο να νιώσουμε κακοί άνθρωποι επειδή κάνουμε σκουπίδια ή επειδή αισθανόμαστε ότι χάνουμε τον έλεγχο του χώρου μας».
«Υπάρχουν όμως υπέροχες πηγές εκεί έξω για να μας βοηθήσουν να μάθουμε στρατηγικές οργάνωσης – ιστοσελίδες, podcasts – και είναι πολύ σημαντικό, αν έχουμε παιδί με ΔΕΠΥ, να του διδάξουμε δεξιότητες που δουλεύουν με τον εγκέφαλό του, όχι ενάντια σ’ αυτόν».
ΠΗΓΗ: huffpost.com
