Πολλοί γονείς δηλώνουμε με άνεση ότι στο παιδί μας —είτε είναι μωρό είτε ενήλικας— συμπεριφερόμαστε σαν να ήταν ο «καλύτερός μας φίλος». Σίγουρα το λέμε αυθόρμητα και τρυφερά, με καμία κακή πρόθεση. Όμως, αν πραγματικά αρχίσουμε να φερόμαστε στα παιδιά μας σαν να είναι οι κολλητοί μας, μοιραζόμαστε δηλαδή μαζί του προσωπικές ιστορίες ή κουτσομπολιά, τότε τα πράγματα μπορεί να γίνουν προβληματικά.
«Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στο να περνάμε χρόνο με το παιδί μας και να διασκεδάζουμε μαζί του. Ίσα-ίσα, είναι υπέροχο», μας προτρέπει η Χόλι Χάμφρεϊς, σύμβουλος ψυχικής υγείας. Η ίδια όμως διευκρινίζει πως «Όταν αρχίζουμε να αποκαλούμε τον γιο ή την κόρη μας “κολλητό/η”, τότε μπερδεύονται τα όρια»
Έτσι, η σχέση μπορεί να μετατραπεί από γονεϊκή σε φιλική ή ακόμα και σε σχέση «γονέα-σύμβουλου». Το παιδί τότε τοποθετείται σε μια διαφορετική κατηγορία, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική κοινοποίηση προσωπικών λεπτομερειών που δεν θα έπρεπε να γνωρίζει.
Γιατί δεν πρέπει ποτέ να αποκαλούμε τα παιδιά μας «κολλητούς»
Είτε έχουμε παιδί στο δημοτικό, είτε στο γυμνάσιο, το λύκειο ή ακόμα και στο πανεπιστήμιο, η αντιμετώπισή του ως «κολλητό» μας φίλο είναι εντελώς λανθασμένη, επισημαίνουν οι ειδικοί.
Διότι σύμφωνα με την κοινωνική λειτουργό και coach άγχους, Κάρι Χόγουαρντ «Τα παιδιά μάς, μας χρειάζονται ως γονείς για να νιώθουν ασφαλή κι όχι ως συνομήλικους ή “κολλητούς” να σπάμε πλάκα. Όταν μπερδεύονται αυτοί οι ρόλοι, δυσκολευόμαστε να θέσουμε όρια και να μεγαλώσουμε παιδιά με αξίες και πειθαρχία».
Με απλά λόγια, αν συμπεριφερόμαστε στο παιδί μας σαν φίλο/η, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μην μας ακούει όταν αγωνιζόμαστε να θέσουμε κανόνες. Επιπλέον, καραδοκεί και το ενδεχόμενο το μικρό μας να νιώσει υποχρεωμένο να μας φροντίσει συναισθηματικά ή πρακτικά. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που ονομάζεται γονεοποίηση και χαρακτηρίζεται από μια άρρητη πίεση που νιώθει το παιδί με αποτέλεσμα να θέλει να καλύψει συναισθηματικές ανάγκες που δεν του αναλογούν.
Και σύμφωνα με την κοινωνική λειτουργό Κίνταλ Νουτ «Τα παιδιά δεν είναι αναπτυξιακά εξοπλισμένα για να αποτελούν το βασικό συναισθηματικό μας στήριγμα. Ο εγκέφαλός τους δεν έχει καν αναπτυχθεί πλήρως γι’ αυτό».
Αν τα παιδιά αισθανθούν υπεύθυνα για τα συναισθήματά μας;
Tότε κουβαλούν ένα βάρος που τα αποσπά από τη δική τους ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη. Και όσο μεγαλώνουν, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανασφάλεια και ενοχές όταν επιλέγουν άλλες σχέσεις στη ζωή τους, όπως έναν σύντροφο. Ως φυσικό επακόλουθο έρχεται η μοναξιά ή η αδυναμία να χτίσουν τα παιδιά μας σχέσεις που να διαρκούν.
Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα μικρά παιδιά. Και με τα ενήλικα παιδιά μας πρέπει να κρατάμε κάποια όρια. Φυσικά μεγαλώνοντας τα παιδιά μας αποκτούν περισσότερη κατανόηση για τα προβλήματα των ενηλίκων. Όμως, ακόμα κι έτσι, δεν είναι ιδανικό να γίνουν οι «κολλητοί» μας φίλοι.
Η σχέση γονέα-παιδιού δεν διαγράφεται όταν το παιδί ενηλικιώνεται. Υπάρχει ένα είδος ιεραρχίας, αφού ως γονείς μέχρι τώρα είχαμε εμείς τη μεγαλύτερη επιρροή, αλλά και την μεγαλύτερη ευθύνη. Και αυτό δεν ξεχνιέται εύκολα.
«Όπως ένας θεραπευτής δεν μπορεί να γίνει φίλος με έναν πρώην πελάτη του έτσι κι εμείς δεν μπορούμε να γίνουμε “ίσοι και φίλοι” με τα παιδιά μας», τονίζει η Χόγουαρντ.
Επιπλέον, τα οικονομικά ενισχύουν την ανισορροπία: Όταν πληρώνουμε λογαριασμούς ή βοηθάμε τα παιδιά μας οικονομικά, η σχέση αυτή δεν μοιάζει με μια ισότιμη φιλία. Οπότε ας μην παίζουμε μια παράσταση που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Σημάδια που δείχνουν ότι έχουν ξεπεραστεί τα όρια με τα παιδιά μας
Μπορεί να είμαστε στοργικοί και ζεστοί με τα παιδιά μας. Αλλά αν στηριζόμαστε υπερβολικά πάνω τους, σαν να ήταν οι «κολλητοί» μας, τότε κάτι δεν πάει καλά.
«Όταν αρχίζουμε να επιβαρύνουμε τα παιδιά μας με τα δικά μας συναισθηματικά βάρη, αυτό είναι ένδειξη ότι τα όρια έχουν παραβιαστεί», τονίζει η ψυχολόγος Βαν Νες.
Κάποια παραδείγματα περιλαμβάνουν:
1.Να μοιραζόμαστε μαζί τους τα προβλήματα του γάμου μας
2.Να τους ζητάμε να πάρουν το μέρος μας σε οικογενειακές διαμάχες
3.Να ζηλεύουμε τις φιλίες ή τις σχέσεις τους
4.Να εξαρτάται από την παρουσία τους η συναισθηματική μας σταθερότητα
Αν αντιληφθούμε ότι έχουμε ξεπεράσει τα όρια, μπορούμε να το διορθώσουμε, είτε το παιδί μας είναι 6 είτε 36 ετών. Δεν σημαίνει ότι είμαστε «κακοί γονείς». Απλώς οι περισσότεροι από εμάς δεν διδαχθήκαμε ποτέ πώς να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας ή να χτίζουμε υγιείς σχέσεις.
Το πρώτο βήμα είναι να δημιουργήσουμε το δικό μας δίκτυο υποστήριξης, βρίσκοντας ενήλικες φίλους που να μας στηρίζουν. Επιπλέον έχει σημασία να διαχειριζόμαστε τα δύσκολα συναισθήματα χωρίς να επιφορτίζουμε το παιδί. Και τέλος, ενώ ναι μεν η σχέση μας με τα παιδιά μας είναι υπέροχο να είναι ζεστή, γεμάτη αγάπη σχέσεις, είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε ότι είμαστε οι γονείς τους. Και ότι η σχέση μας δεν είναι μια ίση φιλία, αλλά μια σχέση καθοδήγησης. Δεν είμαστε ίσοι με τα παιδιά διότι γονείς και φροντιστές έχουμε ζήσει περισσότερες εμπειρίες, καλές ή κακές και αυτό μας ξεχωρίζει.
Οπότε, αν νιώθουμε ότι κάπου έχουμε κάνει λάθος, πρέπει να βιαστούμε και να αρχίσουμε να αλλάζουμε ρότα άμεσα. Διότι τα σχολεία ανοίγουν. Και αυτή η εποχή επιβάλλει το να θέσουμε όρια. Πώς όμως θα θέσουμε όρια αν το παιδί νιώθει περισσότερο «φιλαράκι» μας;
